Âm nhạc dân tộc Khmer: “Sợi dây” gắn kết đồng bào phum sóc

Trong kho tàng văn hóa - nghệ thuật của đồng bào dân tộc Khmer, âm nhạc được xem là phương tiện giải trí, chuyển tải tâm tư, nguyện vọng của người dân, đồng thời tôn vinh sự độc đáo của nhiều loại hình nghệ thuật khác. Nhờ sự phát triển của âm nhạc Khmer mà người dân phum sóc ngày càng gắn bó, chung tay bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc mình.

Học sinh dân tộc Khmer nhảy múa, ca hát vào dịp Tết Chôl Chnăm Thmây. Ảnh: H.T

Ngày nay, mặc dù đời sống của phum sóc vẫn còn khó khăn, nhưng đồng bào Khmer vẫn luôn quan tâm phát triển phong trào văn nghệ. Hiện nhiều chùa Khmer trong tỉnh đã thành lập các đội, nhóm văn nghệ biểu diễn phục vụ người dân địa phương. Ông Hiệu Rươl, thành viên đội nhạc chùa Giá Rai cũ (thị trấn Giá Rai, huyện Giá Rai) cho biết: “Theo tôi biết, âm nhạc Khmer tạm thời chia làm hai thể loại: cổ điển và tân nhạc. Hầu hết, nhạc cổ điển được biểu diễn bởi các nhạc công sử dụng nhạc cụ truyền thống ở các chùa vào dịp lễ, tết của đồng bào dân tộc Khmer. Còn tân nhạc là thể loại có sau này, chịu sự ảnh hưởng của phương Tây và được các ban nhạc Khmer biểu diễn phục vụ đám tiệc”.

Tùy theo tính chất sự việc mà hoạt động biểu diễn âm nhạc có quy mô, giai điệu và ý nghĩa khác nhau. Ở các đám cưới hoặc đám tang, âm nhạc Khmer có ý nghĩa thay cho niềm vui hay nỗi buồn của gia chủ và quan khách. Đặc biệt, âm nhạc được biểu diễn tại các lễ hội, nghi thức tôn giáo thì lại mang một sắc thái khác. Ở đây, âm nhạc trở thành “chất xúc tác” để tôn vinh các loại hình nghệ thuật khác như: múa trống Sa dăm, nhảy Lâm thôn, múa Apsara, Dù kê… Thông qua các loại hình này mà âm nhạc là chủ đạo, người dân phum sóc cầu mong cho một năm mới an lành, vụ mùa với nhiều niềm vui, hạnh phúc và tri ân những vị thần, các vị sư, anh hùng dân tộc Khmer. Theo quan niệm của người Khmer, âm nhạc càng rộn ràng, tưng bừng thì có nghĩa là phum sóc năm nay trúng mùa, bà con ai cũng có cơm no, áo ấm.

Điều quan trọng mà âm nhạc Khmer hướng đến chính là sự gắn kết cộng đồng, phát huy tinh thần đoàn kết. Đây là một yếu tố cần thiết để thắt chặt tình làng nghĩa xóm, chung sức giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống. Điều này được thể hiện rõ tại chùa Khmer vào mùa lễ hội. Đồng bào phật tử Khmer rủ nhau về chùa để cúng bái và tham gia các hoạt động nghệ thuật mang đậm sắc thái dân tộc. Trong tiếng đàn, tiếng trống ngân vang, họ cùng nhau nắm tay nhảy múa, hát những bài hát Khmer quen thuộc. Không chỉ có những ca sĩ, diễn viên và người dân biểu diễn mà hoạt động này còn thu hút sự tham gia của học sinh, thanh niên dân tộc. Em Thạch Trung, học sinh Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh chia sẻ: “Mỗi dịp tết của người Khmer, em đều cùng các bạn đến chùa tham gia trò chơi dân gian và các hoạt động nghệ thuật. Việc ca hát, nhảy múa giúp chúng em hiểu hơn về sự độc đáo của nền nghệ thuật dân tộc”.

Trước sự tấn công của những loại hình âm nhạc hiện đại, âm nhạc Khmer vẫn giữ nguyên giá trị và khẳng định vai trò trong đời sống đồng bào phum sóc. Không chỉ góp phần làm phong phú đời sống tinh thần người dân, âm nhạc còn là “sợi dây” kết nối những trái tim yêu nghệ thuật dân tộc. Qua đó, cùng với 53 dân tộc anh em, đồng bào Khmer đang góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.

HỮU THỌ