Để đờn ca tài tử đến với học sinh, sinh viên

Khi đời sống ngày càng nâng cao kéo theo nhu cầu tinh thần của con người ngày càng phong phú, đồng thời nhiều loại hình dân gian cũng bị mai một do không còn thích nghi với điều kiện mới. Đã đến lúc Bạc Liêu cần tập trung quyết liệt hơn nữa trong việc thực hiện quan điểm “Bạc Liêu đi lên từ văn hóa” nhằm tăng cường nội lực cộng đồng để bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa của mình, đặc biệt là loại hình nghệ thuật Đờn ca tài tử (ĐCTT). Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này, ngành giáo dục - đào tạo đóng vai trò hết sức quan trọng.

Thời gian qua, nhiều nơi trong tỉnh đã “trình diễn hóa” nhiều sự kiện ĐCTT khá hấp dẫn, bởi những tài năng xây dựng kịch bản hay, đạo diễn, diễn viên giỏi nghề… Tuy nhiên, vẫn còn xuất hiện một số vấn đề cần quan tâm, như tình trạng biểu diễn nghệ thuật mà chỉ có diễn viên và ban giám khảo, không thấy khán giả, thiếu những tràng vỗ tay tán thưởng dẫn đến lạc lõng, khô cứng. Công chúng trẻ - đối tượng kế thừa nuôi dưỡng, gìn giữ và phát huy thì chưa có phương pháp khoa học nào để đo được chỉ số yêu thích, quan tâm đến loại hình nghệ thuật ĐCTT của cha ông đã sáng tạo nên. Gần đây, một số đơn vị thi thoảng tổ chức vài lớp ĐCTT chỉ thu hút số ít các bạn trẻ đến học, nhưng điều rất đáng buồn là lớp học duy trì không được lâu như ý muốn, vì các bạn trẻ chỉ chú tâm yêu thích nghệ thuật các nước như Hàn, Mỹ, Anh… Đó là những biểu hiện “hướng ngoại” trong một bộ phận giới trẻ.

Lớp học Đờn ca tài tử do Trung tâm Văn hóa - Thông tin tỉnh tổ chức. Ảnh: M.H

Trong lịch sử phát triển của nhân loại, ngành Giáo dục ở các quốc gia tiến bộ luôn coi trọng sự tác động của văn hóa và thể thao đến trí tuệ, thể lực và tình cảm con người trong giai đoạn hình thành và phát triển nhân cách. Bảo tồn và phát huy văn hóa bản địa trở thành mục tiêu trọng tâm xuyên suốt của mỗi quốc gia. Vì thế, bộ môn nhạc lý và thực hành đã được đưa vào chương trình nội khóa ở các cấp tiểu học, THCS, để phát hiện chăm bồi giáo dục những tài năng trẻ trở thành những “thần đồng” âm nhạc dân tộc. Ở Bạc Liêu, tại các trường tiểu học, THCS cũng có những tiết dạy âm nhạc cho học sinh. Tuy nhiên, các trường học và các cơ sở giáo dục về âm nhạc chỉ chủ yếu dạy tân nhạc, chứ chưa chú trọng đào tạo kiến thức cơ bản hay kỹ năng thực hành về cổ nhạc. Đây là điều rất đáng buồn ngay trên quê hương của bản Dạ cổ hoài lang, nơi mà ĐCTT được xem là loại hình nghệ thuật đặc trưng, góp phần tạo nên diện mạo văn hóa vẫn còn lúng túng.

Giáo dục là nền tảng thực thi các biện pháp bảo tồn và phát triển ĐCTT Bạc Liêu, vì vậy thiết nghĩ cần xem xét trên hai phương diện giáo dục sở thích và giáo dục nghề nghiệp. Trước mắt, có thể xây dựng các mô hình điểm, tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận với nghệ thuật ĐCTT trong các buổi học ngoại khóa, tiếp xúc với nghệ nhân, nghe hòa tấu nhạc, tập làm quen với các loại nhạc cụ cổ nhạc, các bài tổ nhạc tài tử, khuyến khích các hội thi, hội diễn dành cho học sinh, sinh viên hát dân ca, vọng cổ, trích đoạn cải lương, hòa tấu cổ nhạc… Mặt khác, nên chăng cần thành lập Trung tâm đào tạo, huấn luyện ĐCTT Bạc Liêu và Hội đồng nghiên cứu khoa học về ĐCTT Bạc Liêu. Đồng thời, huy động lực lượng nghệ nhân, các nhà nghiên cứu khuyến khích các nghệ nhân nghiên cứu sáng tác, soạn thảo giáo trình giảng dạy thống nhất, tư vấn, hỗ trợ các biện pháp giảng dạy hiệu quả. Điều này rất quan trọng liên quan đến quy trình tất yếu trong hoạt động nghệ thuật làm cho mọi người từ hiểu biết, say mê, nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy ĐCTT Bạc Liêu trường tồn theo năm tháng.

Có thể nói, âm nhạc nói chung ĐCTT nói riêng có sứ mệnh to lớn chuyển tải năng lực của con người trong đời sống tự nhiên và xã hội, đồng thời có khả năng giáo hóa con người, nếu được giáo dục ngay từ tuổi thơ. “Hạt giống” ĐCTT Bạc Liêu sẽ được nở nhụy đến ngày ra hoa, kết trái trong vườn hoa tài tử cả nước nếu chúng ta biết cách gieo trồng và chăm sóc hiệu quả. Trách nhiệm này không của riêng ai. Để ĐCTT đến với nhiều người, đặc biệt là học sinh, sinh viên là một quá trình, hơn nữa đây là vấn đề mới, vấn đề khó nên phải xây dựng các nhiệm vụ, giải pháp khả thi thực hiện, cùng với các chính sách tác động hỗ trợ… Nếu được đầu tư thỏa đáng, ĐCTT sẽ là “thương hiệu” đặc biệt của tinh hoa văn hóa Bạc Liêu trong dòng chảy nghệ thuật văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập và phát triển.

MINH HUẤN