Hành trình về miền Trung thân yêu

>>Kỳ 1: Mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Những huyền thoại từ lòng dân
>>Kỳ 2: Động Thiên Đường - Hoàng cung trong lòng đất

Kỳ 3: Thành cổ Quảng Trị - Nghĩa trang không có nấm mồ

Rời Quảng Bình, đoàn chúng tôi xuôi về Quảng Trị. Chiến tranh đã lùi xa mấy mươi năm, nhưng sự kiện lịch sử 81 ngày đêm chiến đấu đầy máu lửa vẫn như còn vọng lên những tiếng bi hùng đâu đây. Xe đi ngang dòng Thạch Hãn, ai nấy đều ngậm ngùi nghe đọc dòng thơ “Đò xuôi Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm…”. Cách đó chừng 300m, chúng tôi dừng chân ở khu di tích quốc gia đặc biệt quan trọng (được xếp hạng năm 1994): Thành cổ Quảng Trị, nơi còn được xem là nghĩa trang không có nấm mồ.

Đài tưởng niệm trung tâm, nơi được xem là “ngôi mộ tập thể” tại Thành cổ Quảng Trị. Ảnh: C.T

Chúng tôi đứng trên mảnh đất mà hơn 40 năm trước, đó là một chiến trường khốc liệt: 81 ngày đêm (từ ngày 28/6/1972 - 16/9/1972), quân dân ta đã anh dũng chiến đấu và hy sinh chống trả những đợt phản kích tái chiếm của địch, quyết tâm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị và TX. Quảng Trị. Giọng chị thuyết minh viên thật xúc động khi giới thiệu về nơi này: “Hôm nay, đến với Thành cổ Quảng Trị, không những đến với một di tích lịch sử mà đoàn chúng ta còn đến với một nghĩa trang không có nấm mồ! Ở các nghĩa trang thì liệt sĩ nào có mộ liệt sĩ đó, cho dù biết tên hay chưa biết tên. Nhưng ở Thành cổ Quảng Trị, các anh chỉ có một ngôi mộ tập thể, một nấm mồ chung mà thôi. Và Đài tưởng niệm trung tâm, nơi chúng ta đang đứng là biểu tượng của ngôi mộ tập thể đó”.

Trên “ngôi mộ” đó, cây đèn màu đỏ với chiều cao 8,1m tượng trưng cho 81 ngày đêm, trên đỉnh của ngọn đèn có ngọn lửa biểu trưng cho ánh hào quang sáng ngời của sự kiện lịch sử này. Giữa cây đèn là 3 áng mây tượng trưng cho Thiên - Địa - Nhân. Trên cây đèn còn có 3 bát cơm mang ý nghĩa cúng dâng những vong linh đã khuất. Một bên còn lại có một lỗ tròn thông vào lòng nấm mồ, chính giữa của nơi này là chỗ đặt hành trang của người lính với mũ tai bèo, đôi dép cao su, một bi đông nước, một khẩu súng AK và một ba lô. Hành trang người lính giản dị thế thôi nhưng các anh đã tạc nên những bức tượng đài hào hùng về người chiến sĩ Việt Nam!

Để tái chiếm TX. Quảng Trị đã bị quân ta giải phóng trước đó, nơi được xem là tỉnh địa đầu giới tuyến có vị trí sống còn với đế quốc Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược ở Việt Nam, cuối tháng 6/1972 Mỹ - ngụy điên cuồng mở cuộc phản kích với mật danh “LamSơn 72”. TX. Quảng Trị từ ngày 28/6 đến 16/9 được ví như một… túi bom! Với diện tích chưa tròn 3km2, trong 81 ngày đêm ấy, Thành cổ Quảng Trị và TX. Quảng Trị phải gánh chịu 328.000 tấn bom đạn. Tường Thành cổ Quảng Trị dày 12m vẫn không thể nào chịu nổi sức công phá của lượng bom đạn mà người ta quy ra bằng 7 quả bom nguyên tử. Những công trình, thành quách của Thành cổ còn tiêu tan huống chi là những phận người mong manh! Riêng chỉ lòng yêu nước, ý chí đấu tranh quật cường là ngọn lửa mãi không bao giờ tắt…

NGHẸN NGÀO VỚI BỨC TÂM THƯ

“Nhẹ bước chân và nói khẽ thôi/ Cho đồng đội tôi nằm yên dưới cỏ/ Trời Quảng Trị trong xanh và lộng gió/ Dẫu ồn ào đừng lay động hàng cây/ Nhẹ bước chân và nói khẽ thôi/ Thành cổ rộng sao đồng đội tôi nằm chật/ Mỗi tấc đất là một cuộc đời có thật/ Cho tôi hôm nay đến nghẹn ngào”. Đó là lời của một cựu chiến binh về thăm chiến trường xưa gửi cho những đồng đội mình nằm lại nơi này. Những chiến sĩ vĩnh viễn nằm yên trong lòng đất mẹ khi tóc hãy còn xanh…

Cổ họng như nghẹn lại, những đôi mắt đỏ hoe rồi những dòng nước mắt không thể ngăn được nữa khi chúng tôi nghe dòng tâm thư của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh gửi lại cho người thân. Là sinh viên năm thứ tư Trường đại học xây dựng Hà Nội, cưới vợ được 6 ngày thì tháng 5/1972 anh tham gia vào chiến trường Quảng Trị. Như biết trước được sự hy sinh là không tránh khỏi, anh đã viết thư gửi lại. Gửi cho mẹ, anh viết: “Mẹ kính mến! Lớn lên trong tay mẹ từ khi còn trứng nước, chưa đền đáp được công ơn to lớn đó của mẹ thì đứa con út của mẹ đã phải đi thăm bố con rồi… Song vì đất nước có chiến tranh thì mẹ ơi hãy lau nước mắt cho đời trẻ lâu, sống đến ngày đón mừng chiến thắng… Thôi nhé, mẹ đừng buồn, coi như con đã sống trọn đời cho Tổ quốc mai sau”. Viết cho người vợ mới cưới, anh dặn dò: “Thôi nhé em đừng buồn, khi được sống trong hòa bình hãy nhớ tới lòng anh…”.

Những dòng tâm thư không một chút bi lụy mà đầy tinh thần trách nhiệm, trách nhiệm của người con với mẹ hiền, của người chồng với vợ; mà hơn cả là một người con của đất nước khi Tổ quốc gọi tên mình!

Chúng tôi xúc động nghẹn ngào lặng đứng nơi đây! Quanh Thành cổ Quảng Trị, giữa nắng lửa miền Trung, chúng tôi vẫn cảm nhận được hơi gió nhè nhẹ quyện vào từng tán lá như vỗ về, chở che giấc yên bình cho những vong hồn liệt sĩ. Dòng sông Thạch Hãn và Thành cổ Quảng Trị đã trở thành tượng đài lịch sử trong tâm khảm đồng bào cả nước. Một cuộc hành hương dừng chân ở mảnh đất miền Trung anh hùng này, nghiêng mình trước những anh linh liệt sĩ nơi nghĩa trang không có nấm mồ, chúng tôi hiểu sâu sắc hơn thế nào là sự hy sinh mà hóa thành bất tử.

CẨM THÚY

Kỳ 4: Ngọt ngào ca Huế trên sông Hương