Trong sâu thẳm văn hóa Việt Nam, hạt muối bé nhỏ không chỉ là gia vị thiết yếu mà còn là biểu tượng của sự sống, sự gắn kết và những giá trị tinh thần sâu sắc. Từ những câu chuyện cổ tích đến những phong tục tập quán lâu đời, muối đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người Việt, mang theo những ý nghĩa thiêng liêng và những giá trị văn hóa độc đáo.
Mua may mắn cho cả năm
Trong nhịp điệu rộn ràng của mùa xuân, khi đất trời còn vương vấn hơi sương mờ ảo, lòng người lại náo nức với phong tục “mua muối đầu năm”. Tục lệ ấy như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt bao thế hệ, được gói ghém trong câu ngạn ngữ đậm đà bản sắc: “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”.
Vừa tiễn biệt đêm giao thừa, từ mồng 1 Tết trở đi, người người lại rủ nhau đi mua muối. Dù trong nhà còn đó hũ muối trắng ngần, ai nấy đều muốn mua thêm một chút lộc mặn mà. Chẳng ai kỳ kèo, mặc cả, người bán cũng hào phóng trao tay những túi muối căng đầy. Mua muối đầu năm, chẳng phải mua cái vị mặn chát của hạt muối, mà mua lấy cái ý nghĩa sâu xa của nó. Người ta tin rằng, muối mang đến sự mặn mà trong tình cảm gia đình, xua đuổi tà khí, mang lại may mắn và bình an cho cả năm.
Để tăng thêm phần linh thiêng, người bán còn cẩn thận gói muối trong những túi vải đỏ thắm hoặc phong kín trong giấy đỏ tươi tắn, tựa như những chiếc lì xì may mắn. Người mua trân trọng mang về, đặt lên bàn thờ gia tiên, thành kính dâng hương. Sau khi cúng bái, những hạt muối ấy được rải khắp sân vườn, con đường, như một nghi thức trừ tà, xua đi những điều không may của năm cũ, đón chào một năm mới an lành, hạnh phúc.
Trong không khí náo nức của Festival nghề Muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025, có đến 50 tấn muối từ Công ty Cổ phần Muối Bạc Liêu được trưng bày tại Quảng trường Hùng Vương (TP. Bạc Liêu). Ảnh: N.Q
Biểu tượng của tình yêu thương
Hạt muối bé nhỏ, tưởng chừng như vô tri, lại ẩn chứa trong mình cả một thế giới ý nghĩa sâu xa. Nó là kết tinh của biển cả bao la, là giọt nước mặn mòi được nắng gió tôi luyện thành những tinh thể trắng trong, thuần khiết. Người đời vẫn truyền tai nhau câu nói: “Không gạo ăn thì đói, không nước uống thì khát, không muối ăn thì lạt”. Câu nói ấy không chỉ là sự thật hiển nhiên, mà còn là lời khẳng định về vai trò không thể thiếu của muối trong cuộc sống con người.
Muối đã gắn bó với đời sống con người từ thuở sơ khai, đi vào ca dao, tục ngữ, trở thành một nét văn hóa độc đáo. Để tạo nên hạt muối, cần có sự kết hợp hài hòa giữa nắng và gió. “Được nắng, trắng muối”, câu tục ngữ ấy không chỉ miêu tả quá trình hình thành hạt muối, mà còn ẩn chứa triết lý về sự tôi luyện, về việc vượt qua khó khăn để đạt được thành quả. “Nắng cháy thịt da nở ra hạt muối”, câu nói ấy lại mang đến cảm giác mạnh mẽ, về sự hy sinh, về việc đánh đổi để tạo nên những giá trị quý giá. Nhưng có lẽ, bài ca dao sau đây mới thật sự chạm đến trái tim người nghe, nói lên ý nghĩa sâu sắc của hạt muối: “Vốn là hạt nước biển xanh. Lên bờ dãi nắng mới thành tấm thân. Nhỏ xinh, lòng dạ trắng ngần. Đem tình nồng mặn hiến dâng cho đời”.
Hạt muối, từ giọt nước biển xanh biếc, trải qua bao nắng gió mới trở thành hạt muối trắng ngần, tinh khiết. Nó nhỏ bé, nhưng lại mang trong mình tấm lòng rộng lớn, sẵn sàng hiến dâng vị mặn mòi cho cuộc đời. Hạt muối ấy, không chỉ là gia vị, mà còn là biểu tượng của sự hy sinh, của tình yêu thương, của sự gắn kết giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên.
Bước ra khỏi gian bếp, muối hóa thân thành biểu tượng thiêng liêng, gắn liền với đời sống tâm linh của người Việt. Trong đêm giao thừa linh thiêng, người ta rải muối để xua đuổi tà ma, cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc. Trong những ngày lễ, tết, muối trở thành món quà giản dị mà ý nghĩa, trao gửi tình cảm chân thành, mặn mà và bền chặt.
Muối - không chỉ là hạt tinh thể trắng ngần, mà còn là biểu tượng của sự gắn kết, của lòng nhân ái, của những giá trị văn hóa sâu sắc. “Muối ba năm muối vẫn còn mặn, gừng chín tháng gừng hãy còn cay. Đôi ta nghĩa mặn tình dày, có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”. Nó là chứng nhân lịch sử, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt bao thế hệ, là linh hồn của văn hóa Việt Nam.
Nguyễn Quốc
Xem thêm bình luận