Khi vọng cổ lên ngôi

Một vài lần tiếp xúc với tiến sĩ - nghệ sĩ nhân dân (NSND) Bạch Tuyết, tôi được cô trao gửi những “lời vàng ý ngọc” liên quan đến vọng cổ nói riêng, nghệ thuật cải lương nói chung. Trong số những câu nói của cô, tôi tâm đắc nhất câu: “Đất nước ta không thiếu nghệ sĩ tài ba và thông minh, cái cần hiện nay là người để nối những tài năng với nhau”. Không lâu sau đó, chính nghệ sĩ đã đích thân làm “người nối những tài năng”, và trong cái hình trình nối kết ấy, vọng cổ đã được lên ngôi.

NSND Bạch Tuyết quả không hổ danh “cải lương chi bảo” bởi những gì mà cô đã đóng góp cho nền nghệ thuật sân khấu cải lương. Cô yêu nghiệp cầm ca không chỉ qua từng vai diễn trên sân khấu, qua mỗi nghĩ suy, trăn trở, mà còn thể hiện bằng những hành động thiết thực nhất để câu vọng cổ lên ngôi, nghệ thuật cải lương ngày càng chiếm lĩnh lòng người mộ điệu, nhất là giới trẻ - thế hệ kế thừa. Gần đây, cụ thể nhất là cuộc thi “Đường đến danh ca vọng cổ”. Cuộc thi đã khép lại nhưng những dư âm đẹp của nó vẫn còn đọng lại và mở ra tương lai tươi sáng cho vọng cổ. Phải thừa nhận rằng, có một thời không xa, hễ ai mà mê ca vọng cổ, nghêu ngao vọng cổ tối ngày thường bị những người xung quanh cho là… sến súa, là cổ lỗ sĩ; thế nhưng bây giờ, vọng cổ đã quay trở lại như tái xuất một thời vàng son, đó là khi rất nhiều thành phần trong xã hội, ở nhiều độ tuổi khác nhau, ai cũng có thể biết và mê ca vọng cổ! Tôi xem một đoạn clip phỏng vấn nhanh về thành phần tham gia cuộc thi “Đường đến danh ca vọng cổ” mà thấy mừng thầm cho hiện tại và tương lai của vọng cổ. Những người mê ca vọng cổ bây giờ đâu chỉ còn là anh nông dân, mê kiểu “cha truyền con nối” mà còn có anh bác sĩ, nhân viên bán hàng, tài xế, anh chàng bán kẹo kéo, hay chỉ là một “ông từ” giữ đình cũng mê và đi thi ca vọng cổ… Và tất nhiên như đúng tên gọi của những cuộc thi về vọng cổ, họ tham gia vừa để thỏa niềm đam mê vừa “nuôi” hy vọng trở thành danh ca vọng cổ thời hiện tại, hay chinh phục những danh hiệu cao quý như “Chuông vàng vọng cổ” để câu hát mang âm điệu bổng trầm mà cấu thành bản sắc văn hóa Nam bộ được mãi vang xa…
Khi thí sinh vô câu vọng cổ ngọt lịm trên sân khấu kể về cuộc đời mình cùng với giọt nước mắt lăn dài trên khuôn mặt cũng là lúc trên ghế nóng Ban giám khảo, những nghệ sĩ danh tiếng từng ca vọng cổ lâu năm vẫn phải mủi lòng nức nở, quay xuống hàng ghế khán giả thì ôi, những gương mặt trẻ măng cũng bị câu vọng cổ làm rơi nước mắt, và hàng ngàn, hàng vạn khán giả xem đài truyền hình, xem đi xem lại qua mạng Youtube bao nhiêu lần vẫn phải nghẹn ngào cố ngăn nước mắt. Ấy là lúc câu vọng cổ khẳng định được giá trị độc đáo của mình, không phải giá trị ở chỗ làm người ta khóc mà giá trị ở chỗ, một loại hình âm nhạc có thể làm lay động cảm xúc và đi vào lòng người, mà dường như ít có loại hình âm nhạc nào trên thế giới có thể làm được! 

Chuông vàng vọng cổ 2007 - Nguyễn Ngọc Đợi (bìa phải) và các diễn viên trẻ của Đoàn Cải lương Cao Văn Lầu trong vở cải lương “Một phút một thời”. Ảnh: C.T

Vọng cổ lên ngôi khi bản thân vọng cổ biết “cách tân”, biến hóa để không bị lạc thời. Trên sân khấu của “Đường đến danh ca vọng cổ” nói riêng, những cuộc thi khác như Chuông vàng vọng cổ, Mộc Quán - Nguyễn Trọng Quyền… nói chung, vọng cổ bây giờ đâu còn chỉ là những bài bản xưa cũ, những trích đoạn cải lương kinh điển ở những thập niên cách đây mấy mươi năm. Vọng cổ, cải lương bây giờ hiện đại hóa đến mức câu chuyện phim huyền thoại Titanic vẫn được chuyển thể thành cải lương, chàng Jack và nàng Rose mà cũng biết… ca vọng cổ, rồi những vấn đề thời sự như bạo lực chốn học đường vẫn được vọng cổ hóa, sân khấu hóa! Chính là để cho cải lương thu hút giới trẻ, hợp thời thế với cuộc sống hôm nay! 
Vọng cổ lên ngôi từ những cuộc thi được chắt chiu từ tâm huyết của những cố vấn nghệ thuật danh giá; còn những danh ca vọng cổ, những chuông vàng vọng cổ sẽ là thế hệ kế thừa làm cho vọng cổ lưu truyền và nghệ thuật sân khấu cải lương mãi trường tồn. Đó là thực tế đầy lạc quan cho một loại hình văn hóa phi vật thể độc đáo của dân tộc!
Cẩm Thúy