Hệ sinh thái báo chí đã và đang được định hình với những thay đổi chóng mặt trước thời đại công nghệ số và cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Nghề báo và người làm báo hiện đang tận hưởng những thời cơ thuận lợi để phát triển, nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức.
Nhận diện thách thức
Khi thăm dò một nhóm sinh viên Trường đại học Bạc Liêu về việc các em có thường xuyên đọc báo nói chung và báo Đảng địa phương hay không, khá đông trả lời là không. Nhưng khi hỏi các bạn về những thông tin giật gân, câu khách trên phạm vi cả nước, các bạn tỏ ra rất nắm bắt. Hỏi nắm các tin ấy ở đâu thì các bạn cho hay coi trên điện thoại thông minh qua nền tảng TikTok, Facebook...
Việc bạn trẻ ít đọc báo gần như là tình hình chung. Bởi giờ đây chỉ cần lướt điện thoại hay một cái nhấp chuột, thông tin hiện lên muôn hình vạn trạng. Cho nên nếu như trước đây, báo chí truyền thống đóng vai trò chủ chốt trong việc thông tin, quyết định nội dung mang đến cho người đọc, người xem thì bây giờ, chính công chúng số mới là lực lượng dẫn dắt xu hướng tiêu thụ thông tin. Báo chí phải đổi mới để “giành” lại độc giả!
Như nhóm sinh viên vừa được đề cập trên đây, giới trẻ ngày nay có xu hướng tiếp cận tin tức qua các mạng xã hội Facebook, Zalo, Instagram, TikTok, YouTube... Điều này buộc các cơ quan báo chí và người làm báo phải “dịch chuyển” theo độc giả. Độc giả ngày càng ưa chuộng các tin tức ngắn gọn, dễ tiếp cận trong đó yếu tố hình ảnh, video nhiều hơn là một bài báo với chi chít câu chữ.
Ngoài ra, hiện nay với chiếc điện thoại thông minh và việc tạo ra những tài khoản cá nhân trên mạng xã hội, đâu đâu cũng có những “công dân báo chí”. Nhưng “làm báo” tự do như thế nên sẽ dễ dẫn dắt dư luận xã hội đến một mớ thông tin hỗn độn, khó phân định đúng - sai, thật - giả; tạo thêm thách thức về kiểm soát chất lượng và định vị vai trò chuyên nghiệp của nhà báo.
Sinh viên Trường đại học Nam Cần Thơ tham quan mô hình làm báo điện tử ở Tòa soạn Báo Bạc Liêu. Ảnh: C.T
Cơ hội phát triển
Một trong những cơ hội rõ nét nhất mà chuyển đổi số mang lại cho báo chí là khả năng đa dạng hóa cách thể hiện nội dung. Các tòa soạn có thể ứng dụng công nghệ để trình bày nội dung dưới nhiều hình thức: Báo chí dữ liệu, báo chí đa phương tiện, báo chí tương tác, video ngắn, podcast, livestream, đồ họa thông tin, mô hình 3D...
Tờ báo Nhân Dân đã thu hút sự chú ý của độc giả cả nước khi phát hành các phụ san tích hợp mã QR để người ta có thể xem được những tư liệu quý về Chiến thắng Điện Biên Phủ, Chiến dịch Hồ Chí Minh làm nên đại thắng mùa Xuân 1975. Tương tự, những podcast hoặc video kể chuyện chắc chắn sẽ giúp kết nối cảm xúc mạnh mẽ hơn so với văn bản thuần túy.
Sự thật, độ tin cậy và trách nhiệm xã hội là những giá trị cốt lõi mà báo chí chính thống luôn là ưu thế, song bắt buộc phải thay đổi để thích nghi. Các cơ quan báo chí đang mạnh dạn chuyển đổi mô hình tổ chức theo hướng tòa soạn hội tụ, tòa soạn số; xây dựng mô hình sản xuất nội dung đa nền tảng (báo điện tử, mạng xã hội, podcast, video ngắn...) để đáp ứng nhu cầu tiếp cận thông tin đa dạng của công chúng.
Nghề báo và người làm báo đang đối diện với những cơ hội lẫn thách thức sống còn. Nhiều giải pháp đồng bộ phải được tăng cường, như đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực báo chí số, khẳng định và giữ vững vai trò chủ đạo của báo chí cách mạng trong định hướng dư luận, Nhà nước cần hoàn thiện thể chế báo chí số, trong đó xây dựng khung pháp lý đồng bộ cho hoạt động báo chí trong môi trường số... nhằm xây dựng một hệ sinh thái báo chí hiện đại, bền vững, nhân văn và có năng lực cạnh tranh cao.
NHẬT QUỲNH
Xem thêm bình luận