Truyền hình
Là một loại hình nghệ thuật biểu diễn độc đáo của đồng bào dân tộc Khmer, dù kê xứng đáng là di sản văn hóa độc đáo trong đời sống tinh thần của họ. Trên sân khấu hội diễn hay ở các sân chùa, hễ nơi nào có dù kê thì có khán giả giàu lòng đam mê chăm chú dõi theo. Một loại hình nghệ thuật đặc biệt như vậy, nhưng đội ngũ diễn viên chuyên nghiệp kế thừa vẫn luôn là nỗi băn khoăn của nhiều tỉnh, thành phố Nam bộ hiện diện nghệ thuật sân khấu dù kê này.
Nếu ai đã từng xem dù kê mới hiểu được vì sao loại hình này có sức sống và luôn gần gũi trong đời sống tinh thần đồng bào dân tộc Khmer. Những tuồng tích cổ giàu tính giáo dục, hướng thiện cho con người, đề cao, cổ vũ cái thiện, phê phán và bài trừ cái ác, chiến thắng luôn thuộc về người hiền. Mô-típ đó luôn là “sợi chỉ đỏ” trong hầu hết các vở dù kê. Cho nên, dù có biết tiếng Khmer hay không thì xem dù kê, khán giả vẫn có thể hiểu được kịch bản và những thông điệp mà một vở diễn mang lại.
Không thể phủ nhận giá trị tinh thần cũng như giá trị nghệ thuật của dù kê. Dù kê cũng là một trong những đề cử là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tuy nhiên, con đường để gìn giữ, phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật này thì nhiều nơi còn lắm khó khăn. Tất nhiên, đây cũng là trở ngại trên hành trình tiến tới danh hiệu di sản văn hóa thế giới! Trong những khó khăn đó có việc đào tạo đội ngũ diễn viên kế thừa.
Một cảnh trong vở dù kê “Tiếng sáo chung tình” của Đoàn nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu. Ảnh: C.T
Đoàn nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu những năm qua đã liên tục dàn dựng nhiều vở dù kê để phục vụ nhân dân. Tham gia liên hoan Sân khấu Dù kê lần thứ I - năm 2013 tại tỉnh Sóc Trăng, đoàn đã giành được nhiều huy chương, bằng khen vinh dự. Ngoài ra, với tiếng thơm của mình, đoàn cũng thường xuyên được Đài PT-TH Cần Thơ mời thu một số vở. Thế nhưng, quanh đi quẩn lại, những vở dù kê đó chỉ thấy vài ba gương mặt cũ. Hiệu Thị Liên, Thạch Thia, Kim Pin Na Ri…, với tài năng và lòng đam mê, họ là những gương mặt sáng trên sân khấu dù kê. Việc đào tạo để có những gương mặt như thế kế thừa cho tương lai luôn là việc cần. Nhưng đó cũng vẫn là chuyện khó, không riêng của Bạc Liêu.
Vì sao đào tạo diễn viên dù kê gặp khó? Những thế hệ đàn anh của Đoàn nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu như nghệ sĩ Thạch Si Phol, Lâm Thế Hiệp luôn cùng một cách nhận định khi đề cập thực trạng này. Đó là do công tác đào tạo nhân lực trong lĩnh vực dù kê bấy lâu nay chỉ mang tính truyền nghề, chưa bài bản, chưa có tính thống nhất, hệ thống. Một nguyên nhân nữa là, thu nhập của anh em diễn viên còn thấp nên họ chưa mặn mà với nghề. Ở Đoàn nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu, trên 30 diễn viên, nhạc công là những người hoạt động “đa đoan”. Nghĩa là, anh em kiêm nhiệm nhiều công việc, phụ trách nhiều tiết mục trong một chương trình phục vụ bà con. Việc đào tạo một đội ngũ chuyên nghiệp cho sân khấu dù kê khó có thể thực hiện được với chừng ấy nhân lực, vật lực và thực lực của đoàn!
Giải pháp nào để có một đội ngũ kế thừa? Từ những cuộc hội thảo về sân khấu dù kê cho đến hiến kế tâm huyết của những người tiền bối, đã có lắm giải pháp được đề ra. Xây dựng một chế độ chính sách hợp lý đối với nhân lực làm trong lĩnh vực nghệ thuật dù kê chắc chắn sẽ thu hút người tài cống hiến cho loại hình nghệ thuật này. Nghệ thuật dù kê cần có một chương trình đào tạo chuyên biệt. Cho nên, bên cạnh hình thức truyền nghề tại các đoàn nghệ thuật như bấy lâu nay, cần nghiên cứu hình thành một khoa văn hóa - nghệ thuật Khmer tại hệ thống trường trung cấp văn hóa - nghệ thuật hiện có ở một số tỉnh, thành phố - nhất là những địa phương có thế mạnh về loại hình này. Khi đó, mới mong có một đội ngũ kế thừa vừa giàu kinh nghiệm vừa đủ trình độ, kiến thức chuyên nghiệp. Trong khi trông chờ một trường lớp bài bản như thế, một giải pháp cần thực hiện ngay là linh động đề ra những chính sách hợp lý để động viên, khuyến khích những nghệ sĩ gạo cội trong nghệ thuật dù kê. Họ chính là xương sống, bản lề trong việc gìn giữ và trao truyền nghệ thuật cho lớp trẻ.
Năm 2017, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam đã tổ chức khảo sát, làm việc với 2 tỉnh: Bạc Liêu và Sóc Trăng để chuẩn bị cho liên hoan Sân khấu Dù kê lần thứ II. Thế nhưng, do số lượng đơn vị đăng ký ít (5 đơn vị), nên liên hoan dời thời gian tổ chức so với dự kiến, và sẽ tổ chức vào dịp lễ hội Óoc-om-bóc năm 2018 (rằm tháng 10). Sự tham gia vắng vẻ của các đoàn cho thấy dù kê đang gặp nhiều khó khăn trên hành trình tiến tới danh hiệu di sản văn hóa của nhân loại. Một loại hình nghệ thuật là “món ăn tinh thần” bổ ích của đồng bào dân tộc Khmer đang rất cần những giải pháp khả thi từ phía những người có trách nhiệm.
Cẩm Thúy
Xem thêm bình luận