ĐT: 0939.923988
Thứ tư, 15-1-25 17:04:42
Theo dõi Báo điện tử Cà Mau trên

Tản mạn về địa danh ở Cà Mau

Báo Cà Mau (CMO) Trong các tài liệu địa chí Cà Mau, một nội dung quan trọng được đề cập xuyên suốt chính là tên gọi các địa danh. Nói hình tượng như Nhà thơ Nguyễn Khoa Ðiềm thì những lớp tiền nhân đi mở miền đất mới Cà Mau đã “gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân” (đoạn trích “Ðất nước” trong trường ca “Mặt đường khát vọng”). Quá trình hình thành, tồn tại, thay đổi của các địa danh ở Cà Mau có nhiều điều lý thú mà soi vào đó, người ta thấy được cả sự biến thiên về thời gian, bối cảnh xã hội. Ðó cũng là cách ứng xử, tư thế của con người với tự nhiên và cộng đồng.

Dù chưa có sự đồng nhất về quan điểm, tuy nhiên, trên bình diện chung có thể rút ra một số đặc điểm hình thành tên gọi địa danh ở Cà Mau. Thứ nhất, tên gọi địa danh gắn liền với đặc điểm tự nhiên của vùng đất. Có thể kể ra một số địa danh tiêu biểu như U Minh, khởi phát từ không khí “u u minh minh” của những cánh rừng tràm nước đỏ kéo dài như bất tận, mặt trời khó lọt xuống phía dưới. Hay như Ðầm Dơi, xứ đầm lầy, rừng ken đặc, chim trời, dơi quạ nhiều vô số kể...

Thứ hai, tên địa danh gắn với tên những người mở đất, lập làng, có công lao đóng góp cho quê hương. Về cách định danh này thì ở Cà Mau có rất nhiều, khó kể hết: kênh Thầy Cẩn, kênh xáng Ðội Cường, Tắc Ông Do, Rạch Bà Ðặng, Lung Tràm... Cách định danh này còn ảnh hưởng tiếp tục khi thành lập các tên gọi đơn vị hành chính tại Cà Mau như huyện Ngọc Hiển, huyện Trần Văn Thời và hàng loạt tên xã, tên ấp được gọi theo tên người.

Thứ ba là cách gọi tên theo nguồn gốc hình thành, đặc điểm tiêu biểu nhận biết. Có thể kể một số địa danh tiêu biểu như: Năm Căn, Bảy Háp, kênh Dân Quân, kênh Nông Trường...

Còn một số trường hợp khác, cách định danh căn cứ theo thư tịch, tài liệu gắn với triều đình nhà Nguyễn. Ðặc biệt là giai đoạn “Gia Long bôn tẩu”, và khi Cà Mau đặt dưới sự cai quản của nhà Nguyễn.

Kênh xáng Chắc Băng, địa danh gắn với giai thoại “Gia Long bôn tẩu” ở đất Cà Mau, đoạn chảy qua địa phận xã Trí Phải, huyện Thới Bình.

Cũng cần phải nói thêm, địa danh Cà Mau trong nhiều trường hợp có sự khác biệt rõ rệt giữa định danh dân gian và tên gọi đơn vị hành chính. Ví dụ như khi hỏi đường về xã Viên An Ðông, nhiều người sẽ có đôi chút phân vân, nhưng khi hỏi về Nhưng Miên thì ai cũng rành rọt. Tương tự với trường hợp của xã Viên An với địa danh Ông Trang, Xóm Lò với xã Tân Ân Tây... Trong cách định danh tên đơn vị hành chính hiện nay ở Cà Mau, sự kế thừa từ địa danh dân gian là rõ nét, nhưng cũng có những điều chỉnh nhất định.

Sự khác biệt về cách định danh dân gian và tên gọi đơn vị hành chính đôi khi tạo ra những phiên bản không thật sự hoàn chỉnh. Vấn đề ở đây không chỉ là đúng hay sai, mà là sự phù hợp và ý kiến đồng thuận trong dư luận Nhân dân. Có thể dẫn ra một số trường hợp để tìm thêm ý tưởng thảo luận. Ví dụ như ở Ðầm Dơi, trước đây chỉ có 1 xã mang tên nhà cách mạng, liệt sĩ Tạ An Khương, tuy nhiên sau này (năm 2000) lại chia tách ra thành 3 xã: Tạ An Khương, Tạ An Khương Ðông và Tạ An Khương Nam. Nhiều ý kiến băn khoăn: “Tại sao tên người chỉ có 1, giờ lại chia ra làm 3 và kèm theo hướng”. Trường hợp đặt tên đơn vị theo địa danh gốc kèm vị trí cũng khá phổ biến ở Cà Mau như Biển Bạch và Biển Bạch Ðông, Tân Lộc và Tân Lộc Bắc... Thế nhưng, ở trường hợp là danh từ chỉ tên người thì lại có những băn khoăn nhất định như ý kiến đã nêu. Cho đến nay, tình huống này vẫn tồn tại, và tất nhiên là còn những lấn cấn chưa được giải quyết thoả đáng.

Hay như trường hợp xã Phú Mỹ chung trước đây, hiện nay là xã Phú Mỹ và xã Phú Thuận thuộc huyện Phú Tân. Lão thành cách mạng Cao Hữu Thạo, ấp Giáp Nước, xã Phú Thuận, cho biết: “Xã Phú Mỹ chung được phong danh hiệu xã Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, Phú Thuận bây giờ là một phần máu thịt của Phú Mỹ, là cái nôi thành lập Mặt trận Dân tộc giải phóng của tỉnh Cà Mau, nhưng khi tách xã thì không còn là xã anh hùng nữa, điều này là chưa ổn”. Bản thân ông Thạo và nhiều bậc cao niên, lão thành cách mạng đã đề đạt băn khoăn này nhiều lần, nhiều cấp, nhưng câu trả lời vẫn bỏ ngỏ.

Một địa danh nổi tiếng khác ở Cà Mau trong giai đoạn kháng chiến là kênh Kiểu Mẫu, nay thuộc xã Khánh Bình Ðông, huyện Trần Văn Thời. Trước đây, trong phân cấp đơn vị hành chính có tên ấp Kiểu Mẫu hẳn hoi. Nhưng sau này, ấp Kiểu Mẫu không còn nữa, thay vào đó là 2 Ấp 12A và 12B. Ông Huỳnh Văn Hoa, bậc cao niên ở kênh Kiểu Mẫu, trầm ngâm: “Hỏi Ấp 12A, 12B người ở đây ít biết lắm, nói kênh Kiểu Mẫu là rành liền. Mà đặt tên ấp sao hổng ăn nhập gì với địa danh kênh Kiểu Mẫu vốn nổi tiếng quá trời”. Ðể rồi ông Hoa lo lắng rằng: “Lớp tụi nhỏ phía sau, sợ riết rồi không biết kênh Kiểu Mẫu là ở đâu luôn”.

Cách định danh theo dân gian ở Cà Mau đã được gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ, cũng là phong vị tạo nên nét đặc sắc trong đời sống văn hoá tinh thần của con người miền địa đầu cực Nam Tổ quốc. Ðó cũng là căn cứ quan trọng để hình thành tên gọi theo đơn vị hành chính phục vụ cho việc quản lý của Nhà nước. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, cách đặt tên địa danh hiện nay tạo nên một số ý kiến khác nhau, đó cũng là điều khó tránh khỏi.

Trong tận cùng của vấn đề, địa danh không chỉ là cái tên để gọi, để phân biệt, để xác định, mà quan trọng hơn, địa danh còn là hồn cốt, là kết tinh văn hoá của một vùng đất, xứ sở. Ðể mỗi khi nhắc đến, con người có quyền tự hào, coi đó là nguồn cội thiêng liêng duy nhất để hướng về./.

 

Phạm Quốc Rin

 

Tìm hiểu “hội chứng màn hình xanh”

Ngày nay, công nghệ đã và đang trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, nhưng mặt trái của nó cũng dần lộ diện với những vấn đề tâm lý ngày càng phổ biến trong giới trẻ. Một trong số đó là “hội chứng màn hình xanh”, đây không phải là một khái niệm chính thức trong y khoa, nhưng nó đang được dùng để mô tả những hệ luỵ về sức khoẻ tâm lý và thể chất khi thời gian sử dụng các thiết bị điện tử vượt quá giới hạn.

Tỉnh đoàn trao quà tết công nhân trên công trình cao tốc Cần Thơ – Cà Mau

Chiều nay (13/1), Tỉnh đoàn Cà Mau tổ chức đoàn đến thăm, trao suất quà tết và 15 bao lì xì cho lực lượng công nhân thuộc Công ty Cổ phần Hải Đăng, TP Hồ Chí Minh, đơn vị đang thi công trên công trình cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, đoạn qua huyện Thới Bình.

Tết ấm cho người có công

Trong năm qua, huyện U Minh huy động mọi nguồn lực xã hội để chăm lo người có công, thân nhân thờ cúng liệt sĩ, gia đình chính sách. Chương trình hỗ trợ nhà ở cho những đối tượng này nhân đôi niềm vui khi Tết đang gần kề.

Nét đẹp truyền thống Việt

Mừng thọ, chúc thọ các bậc cao niên từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hoá truyền thống của người Việt mỗi khi Tết đến, xuân về. Ðây là dịp để con cháu thể hiện lòng hiếu thảo đối với ông bà, cha mẹ; xã hội thể hiện sự tôn kính đối với những “cây cao bóng cả”; đồng thời, gắn kết tình làng nghĩa xóm. Qua đó, giáo dục thế hệ trẻ về sự hiếu kính đối với đấng sinh thành.

Người truyền cảm hứng

Tốt nghiệp THPT năm 2008, cậu học trò Nguyễn Quốc Toản đăng ký thi vào Trường Ðại học Sư phạm Cửu Long, chuyên ngành Công nghệ thông tin. Năm 2011, tốt nghiệp với tấm bằng loại giỏi, thầy được Phòng Giáo dục và Ðào tạo huyện U Minh phân công giảng dạy tại Trường THCS Nguyễn Thái Bình, thị trấn U Minh. Ðến năm 2014, thầy chuyển về Trường THCS Lê Hồng Phong, xã Khánh Lâm, huyện U Minh cho đến nay.

Chung một tấm lòng san sẻ yêu thương

Sáng 12/1, Hội Từ thiện tỉnh Cà Mau tổng kết hoạt động năm 2024 và đề ra phương hướng nhiệm vụ năm 2025.

Không để ngộ độc thực phẩm

Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 đang đến gần, đây là thời điểm tiêu thụ thực phẩm lớn trong năm, nhất là các loại sản phẩm sử dụng nhiều dịp Tết. Ðể đáp ứng nhu cầu của thị trường, nhiều cơ sở đã gia tăng việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu thực phẩm. Do vậy, để bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm (ATTP) dịp Tết, Ðoàn Kiểm tra liên ngành tỉnh đã bắt đầu tiến hành kiểm tra các cơ sở sản xuất, kinh doanh về vấn đề ATTP, nhằm đảm bảo sức khoẻ người tiêu dùng, hạn chế tối đa ngộ độc thực phẩm dịp Tết.

Xuân ấm áp cho người dân Đất Mũi

Tiếp tục chuỗi chương trình “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản” tại các đồn biên phòng trên địa bàn tỉnh, chiều ngày 11/1, chương trình tiếp tục mang hơi ấm mùa xuân đến với người dân tại xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, với nhiều hoạt động vui xuân, cùng những phần quà ý nghĩa.

Sacombank Chi nhánh Cà Mau trao 550 phần quà “Ấm tình mùa xuân”

Hoạt động này là một phần trong chiến dịch “Ấm tình mùa xuân” lần thứ 22, diễn ra từ ngày 6-19/1, với tổng kinh phí 10 tỷ đồng, hướng đến các hộ nghèo và gia đình gặp khó khăn trên toàn quốc, đặc biệt là các tỉnh, thành phố khu vực miền Tây Nam Bộ.

Ðô thị văn minh nơi cửa biển

"Thị trấn Sông Ðốc đã hoàn thành 9 tiêu chí, 52/52 nội dung đô thị văn minh (ÐTVM) và trở thành đô thị thứ 2 của huyện Trần Văn Thời chính thức được công nhận ÐTVM. Ðây là kết quả từ sự quan tâm của lãnh đạo huyện, sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị; sự chung sức, đồng lòng của Nhân dân trên địa bàn thị trấn”, ông Võ Quốc Thống, Bí thư Ðảng uỷ thị trấn Sông Ðốc, phấn khởi chia sẻ.