Linh hoạt trong bố trí, tổ chức sản xuất, chủ động phòng hạn ngay trong mùa mưa là giải pháp đã được triển khai trong nhiều tháng qua nhằm ứng phó trước dự báo El Nino có thể xuất hiện, cũng như nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan khác do tác động của biến đổi khí hậu.
Là vùng sản xuất nông nghiệp được quy hoạch theo mô hình ngọt, vụ lúa đông xuân này, huyện Trần Văn Thời dự kiến xuống giống khoảng 28.900 ha. Dù đã được đầu tư hệ thống hạ tầng thuỷ lợi từ bờ bao, cống đập cho đến trạm bơm nhưng nơi đây được cho là khu vực dễ bị ảnh hưởng khi xảy ra hạn hán, mặn xâm nhập. Hiện nay, tại nhiều khu vực có địa hình cao, người dân cơ bản xuống giống hoàn thành với các loại giống ngắn ngày (90-95 ngày) để tránh thiếu nước vào cuối vụ.
Ông Trần Văn Sự, ấp Trùm Thuật A, xã Khánh Hải, cho biết: "Gia đình tôi vừa hoàn thành xuống giống 18 công ruộng. Ðể hạn chế ảnh hưởng do thiếu nước vào cuối vụ, năm nay tôi chủ động chọn giống lúa Ðài thơm, chỉ khoảng 93 ngày là cho thu hoạch".
Khánh Hải là địa phương đã được đầu tư hệ thống cống khép kín tiểu vùng để giữ ngọt, tuy nhiên nơi đây giáp ranh với biển và nhiều kênh thông ra biển nên rất dễ bị tổn thương bởi xâm nhập vào mưa khô. Ðiều này gây nhiều trở ngại cho sản xuất của người dân trong nhiều năm qua.
Cống Trùm Thuật là 1 trong 3 cống ven biển trên địa bàn xã Khánh Hải đã được mở để xổ nước giúp người dân xuống giống lúa đông xuân.
Ông Nguyễn Quốc Hưng, Phó chủ tịch UBND xã Khánh Hải, cho biết, trên cơ sở dự báo của các cơ quan chuyên môn về tình hình thời tiết, xã đã tiến hành xây dựng lịch thời vụ và triển khai rộng rãi trong dân để chủ động giữ nước ngay khi mùa mưa chưa kết thúc. Cụ thể, xã đã hướng dẫn người dân đến cuối tháng 11 này phải hoàn thành việc xuống giống đối với vụ đồng xuân này.
“Trên địa bàn xã được đầu tư hệ thống cống khép kín tiểu vùng, đã chủ động đóng các cống tiểu vùng này. Vụ đông xuân này, bà con chủ động chọn những giống ngắn ngày để canh tác, địa phương cũng đã chủ động phương tiện máy móc phục vụ cho thu hoạch và tìm đầu ra cho sản phẩm”, ông Hưng thông tin thêm.
Ðịa bàn huyện Trần Văn Thời được chia thành 2 vùng sinh thái sản xuất hoàn toàn khác nhau. Theo đó, tại Tiểu vùng 2, 3 Bắc Cà Mau, canh tác theo mô hình lúa - tôm; còn tại vùng Nam Cà Mau, canh tác theo mô hình ngọt với lúa và hoa màu, nuôi cá đồng. Chính điều kiện tự nhiên này đã tạo ra nhiều nguy cơ sản xuất bị ảnh hưởng khi xảy ra hiện tượng El Nino.
Ðể chủ động giúp người dân hạn chế những thiệt hại vào cuối vụ, ông Ðỗ Văn Sử, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Trần Văn Thời, cho biết, đối với 28.900 ha lúa đông xuân, huyện đã tiến hành xây dựng lịch thời vụ cho từng ấp và hướng dẫn người dân gieo sạ, tiết kiệm nước tối đa trong quá trình canh tác. Ðối với công tác phòng, chống các loại hình thiên tai, huyện cũng đã xây dựng kịch bản ứng phó. “23 cống vùng Bắc Cà Mau thời gian qua đã được duy tu sửa chữa đảm bảo phục vụ sản xuất lúa trên đất nuôi tôm. Vùng Nam Cà Mau cũng đã có 67 cống đảm bảo cho việc giữ ngọt phục vụ sản xuất”, ông Sử chia sẻ.
Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng thuỷ văn quốc gia, hiện tượng El Nino sẽ biểu hiện rõ vào những tháng cuối năm 2023, kéo dài đến năm 2024. Mùa mưa kết thúc sớm, nên mặn cũng có khả năng xâm nhập sớm và sâu hơn.
Ông Trần Văn Tiễn, ấp Rạch Nhum, xã Khánh Bình Ðông, chia sẻ: "Thời gian gần đây, do ảnh hưởng của thời tiết, nhất là tình trạng mưa chồng mưa khiến một số vụ mùa của người dân bị thiệt hại nghiêm trọng. Ðặc biệt dù đã được đầu tư cống, trạm bơm nhưng có thời điểm nước trên đồng ruộng ngập sâu hơn 1 m".
Có thể thấy, dù đã được đầu tư trạm bơm cũng như chủ động được máy móc phượng tiên để phục vụ người dân trong sản xuất, nhưng việc quản lý vận hành như thế nào cho phù hợp, kịp thời, phát huy hết hiệu quả lại là chuyện khác. Vụ hè thu vừa rồi, nhiều diện tích lúa bị ngập úng, hoa màu chết, cá đồng của bà con không còn gì là thực tế liên quan đến công tác vận hành hệ thống thuỷ lợi này.
Trạm bơm Rạch Nhum (ấp Rạch Nhum, xã Khánh Bình Ðông, huyện Trần Văn Thời) đang được vận hành bơm xổ nước phục vụ vụ lúa vụ đông xuân.
Ông Tiễn mong mỏi: “Thời gian tới, chính quyền, nhất là cán bộ quản lý và vận hành cống, trạm bơm chủ động theo dõi dự báo thời tiết, nhận định tình hình để có động thái bơm xổ nước trước một bước, đừng để "nước đến chân mới nhảy" thì không kịp. Toàn bộ trạm bơm khu vực này, nếu vận hành 1 ngày đêm cũng chỉ có thể rút được khoảng 20 cm nước. Như vừa rồi ngập hơn 1 m, tức phải mất đến 5 ngày bơm xổ nước. Lúa, hoa màu, ngâm trong nước 4 -5 ngày thì đâu còn gì”.
Ngoài ra, để việc tổ chức sản xuất đạt hiệu quả cao, thích ứng với biến đổi khí hậu, ông Tiễn còn kiến nghị: “Cần xây dựng được nhiều hơn nữa tổ hợp tác, hợp tác xã sản xuất để chủ động phân lô, phân vùng, từ đó chủ động tổ chức sản xuất nơi nào trước, nơi nào sau và tiến hành một cách đồng loạt. Còn như hiện nay, vẫn theo kiểu nhà nào nấy làm, mỗi người một kiểu thì rất khó. Các ngành chuyên môn, chính quyền địa phương nên tăng cường cùng dân thăm đồng để có những hướng dẫn kịp thời cho người dân trong sản xuất, nâng cao hiệu quả".
Có thể thấy, biến đổi khí hậu đã tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực, trong đó, sản xuất nông nghiệp luôn chịu ảnh hưởng nặng nề nhất và rất khó đối phó hay khắc phục trong thời gian ngắn. Vì vậy, ngoài những giải pháp đã được cơ quan chuyên môn khuyến cáo, bà con nông dân cần quan tâm, theo dõi thường xuyên tình hình thời tiết, thuỷ văn để xây dựng giải pháp ứng phó phù hợp với tình hình thực tế, đảm bảo năng suất, hạn chế thất thoát./.
Nguyễn Phú
Xem thêm bình luận