Ứng dụng công nghệ kiểm soát hoá đơn điện tử

“Một trong những vấn đề nhức nhối hiện nay là việc buôn bán hoá đơn điện tử (HÐÐT). Sự phát triển nhanh của kinh tế số đã phát sinh đối tượng tội phạm công nghệ cao chuyên làm giả, công khai bán HÐÐT trên mạng xã hội Facebook, Zalo..., thậm chí giả danh cán bộ, nhân viên thuế để lừa đảo. Do đó, ngành thuế đã và đang đẩy mạnh nhiều giải pháp kiểm soát tình trạng này, trong đó hướng đến ứng dụng điện tử và trí tuệ nhân tạo”, ông Nguyễn Văn Bé, Phó cục trưởng Cục Thuế, chia sẻ về tình hình sử dụng HÐÐT hiện nay.

Gần đây, nhiều vụ việc mua bán hoá đơn bất hợp pháp ghi nhận tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước, với số tiền lên đến hàng trăm, hàng ngàn tỷ đồng. Mới đây, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hồ Chí Minh đã chuyển hồ sơ sang viện kiểm sát cùng cấp, truy tố 22 bị can trong đường dây thành lập 31 “công ty ma” trên địa bàn, xuất khống hơn 20 ngàn hoá đơn giá trị gia tăng cho 3.273 doanh nghiệp (DN) khác nhau trên 52 tỉnh, thành, với giá trị hàng hoá ghi trên hoá đơn hơn 4.300 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Văn Bé cho biết: "Từ khi đưa vào sử dụng, HÐÐT đã mang lại những lợi ích không nhỏ cho DN và cơ quan quản lý thuế. Tuy nhiên, hiện nay, một số tổ chức, cá nhân đã lợi dụng sự thông thoáng về cải cách thủ tục hành chính và việc tạo điều kiện trong thành lập DN, từ đó thành lập DN chỉ với mục đích mua bán hoá đơn bất hợp pháp. Tình trạng này đã được ngành thuế phối hợp với lực lượng công an xử lý, song rất khó triệt để".

Nhân viên Chi cục Thuế khu vực II thực hiện quy trình, thủ tục xuất HÐÐT cho các cá nhân, DN trên địa bàn TP Cà Mau.

Cũng theo ông Bé, việc phát hành, mua bán trái phép HÐÐT ngày càng diễn biến tinh vi, phức tạp; không chỉ gây thất thu lớn về thuế cho ngân sách Nhà nước, mà còn phản ánh không đúng thực trạng môi trường kinh doanh, gây bất lợi cho các tổ chức, DN, cá nhân kinh doanh tuân thủ pháp luật.

Trước tình trạng trên, thực hiện chỉ đạo của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Cục Thuế tỉnh Cà Mau đã tập trung phòng, chống các tổ chức, cá nhân mua, bán hoá đơn không hợp pháp, gian lận hoàn thuế.

“Hiện nay, ngành thuế tiếp tục rà soát các cá nhân, tổ chức có mua hoá đơn để kê khai khấu trừ thuế giá trị gia tăng, hoàn thuế, hợp thức hoá hàng hoá trôi nổi, giảm chi phí tính thuế thu nhập DN... để phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật xử lý nghiêm minh, kịp thời theo quy định của pháp luật”, ông Trịnh Ðình Nhân, Phó trưởng phòng Thanh tra - Kiểm tra 2, Cục Thuế, cho biết.

Ðây được xem là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của ngành, các chi cục trưởng chi cục thuế khu vực, các trưởng phòng chịu trách nhiệm trước Cục trưởng Cục Thuế nếu người nộp thuế (NNT) thuộc phạm vi quản lý có hành vi vi phạm pháp luật mà không kịp thời phát hiện, xử lý, do không thực hiện đầy đủ các biện pháp quản lý.

Công chức được phân công quản lý NNT có trách nhiệm thường xuyên vào ứng dụng quản lý hoá đơn, kiểm tra, đối chiếu, xác định NNT đã kê khai đầy đủ hoá đơn chưa. Các trường hợp kê khai không đầy đủ phải giải trình, làm rõ, xử lý theo quy định. Trường hợp hành vi vi phạm có dấu hiệu tội phạm thì báo cáo lãnh đạo cục chuyển tin báo sang cơ quan công an xử lý theo quy định.

Ðể ngăn chặn gian lận trong việc sử dụng hoá đơn, ông Trịnh Ðình Nhân cho biết: “Cục Thuế đề ra nhiều giải pháp. Trong đó, ngoài tuyên truyền đến NNT chấp hành đúng quy định về sử dụng hoá đơn, tự rà soát không kê khai các hoá đơn không thật sự có diễn ra hoạt động mua bán, để tránh vi phạm pháp luật. Ðối với các DN do ngành thuế Cà Mau quản lý, Cục Thuế chỉ đạo các  phòng, đội phân công trách nhiệm đến từng công chức thường xuyên theo dõi trên hệ thống ứng dụng HÐÐT, kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường trong việc lập hoá đơn, đối chiếu với tờ khai thuế; xác định DN đã kê khai đầy đủ hoá đơn bán ra hay chưa, trường hợp kê khai không đầy đủ thì mời giải trình làm rõ, xử lý vi phạm (nếu có)”.

Trường hợp DN, tổ chức, cá nhân do ngành thuế Cà Mau quản lý nhận hoá đơn của các DN ngoài tỉnh được cơ quan thuế ngoài tỉnh cảnh báo rủi ro, thì các phòng hoặc đội thuế phải mời giải trình làm rõ, xác định có hay không việc sử dụng trái phép hoá đơn.

Hiện nay, ngành thuế đã triển khai HÐÐT trên phạm vi toàn quốc. Qua đó, hệ thống HÐÐT lưu vết toàn bộ dữ liệu của người mua, người bán nên trường hợp người mua, người bán có hành vi mua, bán hoá đơn không hợp pháp sẽ bị phát hiện.

Hiện nay, ngành thuế đang đẩy mạnh nghiên cứu, áp dụng công nghệ xử lý dữ liệu lớn, công nghệ trí tuệ nhân tạo vào thực hiện phân tích dữ liệu, kiểm soát HĐĐT.

Trên cơ sở hệ thống dữ liệu lớn, các đơn vị chức năng thuộc Tổng cục Thuế thực hiện các chức năng kiểm soát thông tin HÐÐT, kiểm tra các dấu hiệu, cảnh báo sớm giúp đưa ra các trường hợp cần giám sát, kiểm tra thường xuyên, tiến tới phòng ngừa từ sớm, từ xa việc xuất khống HÐÐT.

“Cũng trên cơ sở kết quả rà soát, cơ quan thuế sẽ có cảnh báo tới NNT về sự bất thường hoặc đột biến so với hoạt động kinh doanh thông thường trong việc sử dụng hoá đơn, ngay khi NNT thực hiện xuất hoá đơn. Việc này sẽ được thực hiện theo ngày, để ngăn chặn, cảnh báo việc xuất hoá đơn của NNT có dấu hiệu rủi ro”, ông Trịnh Ðình Nhân nhấn mạnh.

Bên cạnh những giải pháp triển khai đồng bộ vừa qua, Tổng cục Thuế tiếp tục nghiên cứu, áp dụng công nghệ xử lý dữ liệu lớn, công nghệ trí tuệ nhân tạo vào thực hiện phân tích dữ liệu HÐÐT, với các nội dung như: xử lý ngôn ngữ tự nhiên, học máy, thống kê nhận biết tên hàng hoá, dịch vụ; xác định giá trị hàng hoá bất thường; xác định chuỗi mua bán giữa các DN, giúp Trung tâm Phân tích dữ liệu HÐÐT có thể phát hiện ra những trường hợp gian lận, nghi ngờ mua bán hoá đơn với xâu chuỗi nhiều DN tham gia.

Khi ứng dụng trên được đưa vào sử dụng, đồng thời với việc vào cuộc của cơ quan công an, sẽ hạn chế hành vi sử dụng trái phép hoá đơn, vì các hành vi vi phạm đối với HÐÐT đều lưu lại dấu vết, các hành vi vi phạm sớm hay muộn sẽ bị phát hiện và xử lý theo quy định pháp luật./.

Hồng Nhung