Viếng mộ nhà báo Lê Trung Nghĩa

Quê mẹ của nhà báo Lê Trung Nghĩa ở quận Giá Rai nên thuở nhỏ ông cũng sống tại đây. Năm 20 tuổi, Lê Trung Nghĩa bắt đầu đi làm báo, và đến năm 23 tuổi (năm 1928), ông đã viết hai loạt phóng sự đăng nhiều kỳ để bênh vực gia đình Mười Chức - những nông dân nghèo bị địa chủ, thực dân cướp đất. Rồi ông đi vận động hai luật sư Pháp cãi bênh vực quyền lợi cho những nông dân nghèo mà không lấy tiền… Lê Trung Nghĩa đã góp phần quan trọng tạo ra dư luận báo chí sôi nổi khiến Tòa đại hình Cần Thơ phải xử rất nhẹ với gia đình Mười Chức.

Hôm nay, chúng ta nhìn nhận vụ an đồng Nọc Nạng mang tính chất đặc biệt, thể hiện tinh thần quật khởi của nông dân Bạc Liêu nói riêng, nông dân Việt Nam nói chung thì cũng nên nhìn nhận, làm rõ về một nhà báo có tâm, có tài. Trên tinh thần này mà Hội Nhà báo tỉnh Bạc Liêu đã sưu tầm tài liệu về thân thế, sự nghiệp của nhà báo Lê Trung Nghĩa và lấy ý kiến để đề xuất giải Báo chí của tỉnh hàng năm mang tên ông.

Tác giả bên mộ nhà báo Lê Trung Nghĩa (xã Phong Mỹ, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế). Ảnh: Hàn Ái Tiến

Và cũng trên tinh thần đó, cộng với lòng ngưỡng mộ nhà báo Lê Trung Nghĩa, vào ngày 23/9 - sau cuộc hành trình tham quan, tác nghiệp từ Thái Lan và Lào về, dù rất mệt nhọc và trời đã sụp tối, nhưng tôi cùng anh Nguyễn Minh Chánh - Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh và Hàn Ái Tiến - Phó tổng Biên tập Báo Bạc Liêu vẫn đổ đường hơn 40km từ TP. Huế đi về huyện Phong Điền, rồi vô xã Phong Mỹ để tìm mộ người xưa. Phong Mỹ là một xã vùng sâu của tỉnh Thừa Thiên - Huế với núi rừng hiểm trở. Năm 1946, với sự tiếp sức của Anh, Mỹ và thực dân Pháp đã tái chiếm nước ta và TP. Huế lần thứ hai, quân dân TP. Huế, huyện Phong Điền đã vào Phong Mỹ lập căn cứ chống Pháp (hiện đã dựng bia kỷ niệm là chiến khu Hòa Mỹ).

Khi chúng tôi đến xã Phong Mỹ thì đã 18 giờ mà mộ của nhà báo Lê Trung Nghĩa còn cách xa hơn 3km nữa. May mắn là nhà báo Lê Trung Nghĩa rất nổi tiếng, hỏi thăm những người lớn tuổi thì ai cũng biết và xem ông như một danh nhân của quê hương mình. Tại nhà truyền thống xã có trưng bày hình ảnh ông và trong sách liệt sĩ hy sinh anh dũng. Vì thế, chúng tôi cũng không gặp khó khăn lắm trong việc tìm mộ ông. Phần mộ liệt sĩ Lê Trung Nghĩa nằm trên một gò đất cao trong làng, kế bên là mộ vợ ông. Hai ngôi mộ đá được chính quyền, nhân dân xã Phong Mỹ và gia đình góp phần xây dựng khá khang trang. Trên bia mộ ghi liệt sĩ Lê Trung Nghĩa một cách trang trọng. Năm 1946, với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Hành chính kháng chiến xã Phong Nguyên (xã lớn chưa chia tách của xã Phong Mỹ ngày nay), Lê Trung Nghĩa đã lãnh đạo quân dân xã lập chiến khu kháng chiến chống Pháp theo lời kêu gọi của Bác Hồ. Và đến một ngày của năm 1948, quân Pháp với máy bay cùng quân số rất đông đã đánh vào chiến khu Hòa Mỹ, lực lượng của ta phải ẩn náu dưới những căn hầm trong rừng lồ ô của xã Phong Nguyên. Thế rồi quân Pháp đổ quân ào ạt, chúng bắn giết hàng trăm cán bộ và nhân dân trong hầm. Nhà báo Lê Trung Nghĩa cùng vợ đã hy sinh oanh liệt.

Quê cha của Lê Trung Nghĩa ở Sông Cầu (tỉnh Phú Yên) nhưng quê mẹ ông gốc ở quận Giá Rai, thuở nhỏ Lê Trung Nghĩa từng sống ở Giá Rai, tham gia vụ án đồng Nọc Nạng ở Giá Rai làm chấn động cả nước… Vì thế ta nhìn nhận Lê Trung Nghĩa là một người Bạc Liêu. Và khi xâu chuỗi cuộc đời của người đồng hương ấy lại, ta thấy bản thân ông lớn lao xiết bao. Học xong, ông đi làm thầy giáo, tên thanh tra học chánh người Pháp xúc phạm dân tộc Việt Nam thì ông, với lòng tự trọng dân tộc đã đánh nhau với hắn, bất chấp tù tội. Ra tù, cũng với lòng tự trọng, ông bỏ nghề dạy học của một nền giáo dục do người Pháp dựng ra để đi làm báo tự do. Cuộc đời làm báo của ông cho chúng ta thấy tài năng và đức độ của một con người đứng về phía lẽ phải, về phía dân nghèo qua vụ án ở Bạc Liêu và một vài tỉnh khác. Và khi Bác Hồ kêu gọi dân tộc đứng lên đánh đuổi ngoại xâm thì ông lại hồn nhiên và nồng nhiệt hòa mình cùng nhịp bước của non sông.

Điều này cho chúng ta hiểu rằng, có một người con của đất Bạc Liêu sống thật đẹp, góp phần làm sâu sắc, rạng rỡ quê hương mình.

Phan Trung Nghĩa