Lan man về tính chuyên nghiệp

Những ngày gần đây, người yêu thích nghệ thuật cải lương rất cảm kích khi Bạc Liêu phối hợp với Cục Nghệ thuật biễu diễn và Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tổ chức Cuộc thi Tài năng diễn viên cải lương toàn quốc 2023 tại Nhà hát Cao Văn Lầu (Bạc Liêu) với gần 30 đoàn nghệ thuật (xin được gọi chung như vậy) tham gia thi thố.

Mục tiêu cao nhất của cuộc thi là tìm kiếm thế hệ diễn viên kế thừa để “gánh vác” cho bộ môn nghệ thuật cải lương đang có chiều hướng phát triển vươn lên trong tương lai. Nói cách khác là cuộc thi đang “đi tìm” diễn viên cải lương chuyên nghiệp - chỉ có chuyên nghiệp mới “đủ sức” bảo tồn, gìn giữ và làm mới một loại hình nghệ thuật vang bóng một thời - Cuộc thi là sự khởi đầu để phát hiện ra những con người chuyên nghiệp đó!

Chuyên nghiệp là gì? Chuyên nghiệp là làm một nghề, lấy một việc, một hoạt động nào đó làm nghề chuyên môn để phân biệt với nghề… nghiệp dư. Bóng đá chuyên nghiệp để phân biệt với bóng đá… tài tử. Diễn viên chuyên nghiệp để phân biệt với “diễn viên nghiệp dư”, văn nghệ quần chúng.

Chuyên nghiệp, trước hết là chuyên sâu, chỉ theo một nghề. Chỉ có chuyên sâu, theo đuổi một nghề (nhất nghệ tinh, nhất thân vinh), người diễn viên mới tôi luyện và thành công mỹ mãn với cái nghiệp mình đã chọn.

Nói đến đây lại thấy buồn khi nhớ lại một thời (chưa xa lắm) các tổ chức, xã hội và cả Nhà nước cũng từng tổ chức nhiều cuộc thi (tương tự như cuộc thi tìm kiếm tài năng cải lương 2023), thí sinh cũng hồ hởi, vui mừng, cũng gồng gánh kéo nhau thi thố, rồi luyện tập, tìm thầy hướng dẫn, chỉ dạy… Khi đoạt giải cũng lễ lạt, tung hô, ngây ngất bên hào quang của mình… Nhưng rồi sau đó “nhà ai nấy về”, thành quả rèn luyện bấy lâu cũng trôi theo thời gian. Người trở về làm ruộng, người làm thuê, người tìm kế sinh nhai nơi đất khách… Cái vốn nghệ thuật… nghiệp dư, “tâm hồn nghệ thuật… bán chuyên nghiệp” cũng nhạt phai dần vì không có “đất dụng võ”.

Ai cũng biết để đạt đến “đẳng cấp” chuyên nghiệp là cần có sự trau dồi kỹ năng kiến thức một cách liên tục không ngừng nghỉ (văn ôn, võ luyện mà), nhưng phải có “người đỡ đầu”, có tổ chức nâng đỡ, bảo bọc để họ có điều kiện đi đến cùng, hòa nhập vào thế giới… chuyên nghiệp. Đằng này, sau mỗi lần “hội diễn” lại… hợp tan, thì làm sao có con người chuyên nghiệp (dù ở bất kỳ lĩnh vực nào). Điều đòi hỏi người làm việc chuyên nghiệp là kiến thức chuyên môn - chuyên môn phải vững, khả năng nghiệp vụ thành thạo, các “kỹ năng mềm” khác cần có ở chừng mực nhất định để đáp ứng yêu cầu đặt ra. Công chúng đòi hỏi tính chuyên nghiệp gắn với người có tinh thần, trách nhiệm cao, biết nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ. Tính chuyên nghiệp còn đòi hỏi năng lực làm việc (kể cả làm việc độc lập, làm việc tập thể) và khả năng làm chủ công việc. Nói cách khác là khả năng tự xác lập mục tiêu, kế hoạch rõ ràng. Khi làm việc độc lập sẽ tự tôi luyện bản lĩnh, khả năng ứng phó linh hoạt trước mọi tình huống, còn khi làm việc tập thể là thái độ hợp tác, xây dựng mối quan hệ gắn bó, thống nhất (người nghệ sĩ chuyên nghiệp luôn chuyển hóa trong hai môi trường làm việc này). Đích đến cuối cùng vẫn là hiệu quả công việc trong mục tiêu chung.

Cần nhớ, tinh thần tuân thủ kỷ luật mới là phẩm chất quan trọng của người nghệ sĩ chuyên nghiệp. Chúng ta đều biết mỗi tổ chức, mỗi đơn vị nơi nghệ sĩ gắn bó, hoạt động đều có những quy định, quy chế ràng buộc, mọi người phải tuân thủ. Một khi mọi người làm việc theo nguyên tắc sẽ đảm bảo tính đồng bộ, tạo dựng sức mạnh tập thể và nâng cao uy tín của tổ chức.

Tuy nhiên, người nghệ sĩ thường hay thích “tự do”. Càng có danh vọng càng thích tự do, càng có danh vọng càng có… cá tính - Một dạng cá tính kiểu như: “ngựa hay là… ngựa chứng”! Không hiểu điều này, người quản lý sẽ rất khó quản… anh chị em nghệ sĩ - nhất là nghệ sĩ chuyên nghiệp!

Điều lan man cuối cùng không thể thiếu với người làm việc chuyên nghiệp - trong đó có văn nghệ sĩ là cách giao tiếp, ứng xử. Một khi đã có cách giao tiếp, ứng xử… chuyên nghiệp sẽ tạo dựng tình cảm, gây ấn tượng trong lòng người đối diện, người nghe, người xem… đó chính là cơ hội cho sự thành công. Bởi “giao tiếp là chìa khóa vàng”, có khả năng mở rộng mọi cánh cửa của hôm nay và trong tương lai nếu người giao tiếp khéo léo, khôn ngoan và duyên dáng!

Kỹ năng giao tiếp và ứng xử văn hóa là phẩm chất cần rèn luyện không ngừng để trở thành một người làm việc chuyên nghiệp - văn nghệ sĩ chuyên nghiệp.

N.N.K