Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) và Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 2013 đều xác định: Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, các dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
Đồng chí Nguyễn Văn Hòa - Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh (bên phải) tiếp nhận ủng hộ Quỹ Vì người nghèo năm 2022 của các tổ chức, cá nhân. Ảnh: N.Q
Tổ chức Liên hiệp tự nguyện
Là tổ chức liên hiệp tự nguyện, MTTQ Việt Nam thể hiện tính chất xã hội, tính chất nhân dân rộng lớn ngay từ ngày mới ra đời (ngày 18/11/1930). Theo đó, tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài tự nguyện tham gia làm thành viên của MTTQ Việt Nam, tự nguyện thực hiện chương trình phối hợp và thống nhất hoạt động vì mục tiêu chung là xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Mặt khác, với tính chất tự nguyện, MTTQ là tổ chức rộng lớn tập hợp nhiều lực lượng xã hội, nhiều tầng lớp dân cư khác nhau về lợi ích, nguyện vọng, địa vị xã hội, về ý thức và chính kiến…, thành một khối thống nhất cùng hoạt động nhằm đáp ứng những lợi ích đa dạng của các thành viên, vì một mục đích chung, không có sự đối lập.
Cũng dựa trên sự liên hiệp mang tính tự nguyện và hiệp thương ý chí của các tổ chức quần chúng nhân dân, MTTQ Việt Nam có chức năng đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, mở rộng và đa dạng hóa các hình thức tập hợp, đoàn kết Nhân dân; động viên hỗ trợ Nhân dân thực hiện dân chủ, quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, Nhân dân tham gia tổ chức và hoạt động của MTTQ Việt Nam; tham gia ý kiến, phản ánh, kiến nghị với MTTQ Việt Nam về những vấn đề Nhân dân quan tâm để phản ánh, kiến nghị với Đảng và Nhà nước.
Mối quan hệ với Đảng và Nhà nước
Là tổ chức chính trị duy nhất, đồng thời là tổ chức lãnh đạo MTTQ Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vị trí, vai trò lãnh đạo Mặt trận bằng Cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chủ trương, chính sách phát triển đất nước nói chung, trong đó có công tác Mặt trận. Đảng lãnh đạo Mặt trận bằng tuyên truyền, thuyết phục, vận động, tổ chức, kiểm tra, giám sát và bằng hoạt động gương mẫu của đảng viên trong tổ chức Mặt trận; bằng công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ chủ chốt của Mặt trận… Thước đo hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận thể hiện ở kết quả MTTQ các cấp phát huy vai trò làm chủ của các tầng lớp nhân dân, nâng cao hiệu quả tuyên truyền, vận động, tập hợp các tầng lớp nhân dân, củng cố và phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, phát huy dân chủ, đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.
Với Nhà nước, MTTQ Việt Nam có mối quan hệ phối hợp để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mỗi bên theo quy định của Hiến pháp và pháp luật và quy chế phối hợp công tác do Ủy ban MTTQ và các cơ quan nhà nước có liên quan ở từng cấp ban hành. Mối quan hệ này thể hiện MTTQ là cơ sở chính trị của Nhà nước, đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của Nhân dân và có trách nhiệm tham gia xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Mặt khác, Nhà nước, các cán bộ, công chức nhà nước có trách nhiệm và tạo điều kiện cho MTTQ Việt Nam hoạt động theo quy định của pháp luật.
Quan hệ giữa các thành viên trong MTTQ Việt Nam là quan hệ hợp tác, bình đẳng, chủ động phối hợp, tôn trọng lẫn nhau để cùng thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của Đảng, Nhà nước và các chương trình của MTTQ Việt Nam. Khi phối hợp và thống nhất hành động, các thành viên phải thỏa thuận với nhau về Chương trình hành động chung và có nghĩa vụ phối hợp giúp đỡ nhau để thực hiện Chương trình hành động đã được thỏa thuận, đồng thời các tổ chức thành viên của Mặt trận vẫn giữ tính độc lập của tổ chức mình.
Trần Doãn Cầm
Xem thêm bình luận