Nghề làm nón lá bàng xứ Huế - Hành trình sáng tạo từ đam mê thiên nhiên

Huế từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm nón lá, một nét văn hoá truyền thống gắn bó qua bao thế hệ. Những làng nghề như Kim Long, Tây Hồ, Mỹ Lam, Phú Cam, hay Ðốc Sơ không chỉ sản xuất hàng triệu chiếc nón mỗi năm phục vụ đời sống và du lịch, mà còn là nơi lưu giữ hồn cốt của đất Cố đô.

Bên cạnh các loại nón quen thuộc như: nón lá kè, lá dừa, lá sen, một sáng tạo mới đã ra đời, mang đến làn gió tươi mát cho làng nghề: chiếc nón lá bàng. Tinh khôi, mỏng manh nhưng đầy cuốn hút, nón lá bàng là kết tinh của sự tỉ mỉ, khéo léo và tình yêu thiên nhiên sâu đậm của nghệ nhân Võ Ngọc Hùng, sống tại phường Kim Long, quận Phú Xuân, TP Huế.

Hành trình đến nghệ nhân sáng tạo

Ông Hùng được bạn bè trìu mến gọi là “người đi lượm lá kiếm tiền”. Với tình yêu đặc biệt dành cho thiên nhiên, ông có thể nhận diện hàng ngàn loại lá khác nhau và biến chúng thành những sản phẩm độc đáo. Từ gân lá bồ đề, lá mít cho đến lá bàng, ông không ngừng khám phá, sáng tạo để mang đến những điều mới mẻ. “Ban đầu, tôi chỉ làm gân lá vì đam mê, vì thấy được cái tinh sâu mà lắng nhẹ của thiên nhiên. Sau đó, tôi quyết tâm phải tạo ra một thứ gì đó đặc sắc cho Huế", ông Hùng tâm sự. Sau 6 tháng miệt mài nghiên cứu, chiếc nón lá bàng ra đời. Ðiểm đặc biệt của nón nằm ở những đường gân lá bàng rõ nét, sắp xếp trật tự, đối xứng hài hoà từ đỉnh đến vành. Theo ông Hùng, lá bàng có ưu điểm vượt trội so với các loại lá khác: một chiếc lá có thể trải dài suốt chiều dài nón mà không cần nối, giúp bố cục nón trở nên đẹp mắt và tinh tế. Ðể đạt được thành quả ấy, ông đã trải qua không ít thử thách, từ việc chọn lá, xử lý đến hoàn thiện sản phẩm.

Nón lá bàng không chỉ là một sản phẩm sáng tạo, mà còn là biểu tượng cho tinh thần bền bỉ và tình yêu thiên nhiên của nghệ nhân Võ Ngọc Hùng.

Tỉ mỉ làm nên chiếc nón lá bàng

Ðể tạo ra một chiếc nón lá bàng, người nghệ nhân phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn. Hằng năm, vào tháng Ba, ông Hùng lặn lội đến vùng rừng Bình Ðiền, nơi có những cây bàng mọc quanh suối, để thu hoạch lá. “Thời điểm này ít mưa gió, ít sâu bọ, lá hái được sẽ trơn tru và đẹp", ông giải thích.

Lá bàng được chọn phải không bị sâu, đủ độ già, dày, cứng và có chiều dài phù hợp. Nếu lá non, gân lá sẽ không đều, dễ rách, làm giảm chất lượng thành phẩm. Sau khi thu hoạch, lá bàng được ngâm trong dung dịch Baking Soda, nấu ở nhiệt độ vừa phải để chuyển thành Washing Soda, rồi tiếp tục nấu thêm 90 phút. Công đoạn này giúp lá giữ được mùi hương tự nhiên dễ chịu. Sau đó, lá được ngâm trong Washing Soda thêm một tháng rưỡi, rồi vớt ra để chải diệp lục. “Chải phải nhẹ nhàng, cẩn thận, không thì lá dễ rách", ông Hùng chia sẻ.

Thành phẩm là những chiếc nón lá bàng mang vẻ đẹp hư ảo, tinh khôi, khiến du khách khắp nơi không khỏi trầm trồ. Ông Hùng đặc biệt chú trọng đến sự an toàn trong quá trình xử lý lá. Thay vì dùng thuốc tẩy độc hại, chú chọn oxy già để tẩy trắng. “Dù oxy già không làm trắng nhanh bằng thuốc tẩy, nhưng nó dễ bay hơi, không để lại chất tồn dư, an toàn cho người dùng", ông nhấn mạnh. Với ông Hùng, an toàn là trên hết, không chỉ là nguyên tắc làm nghề, mà còn là cách để bảo vệ thiên nhiên và sức khoẻ con người.

Lòng đam mê vượt qua khó khăn

Hành trình sáng tạo của ông Hùng không hề bằng phẳng. Có lần, ông phải bán chiếc xe đạp đua yêu thích để đầu tư vào công việc. Bạn bè từng không hiểu vì sao ông đeo đuổi những điều khác lạ, nhưng ông vẫn kiên định. “Khó khăn có thể ảnh hưởng, nhưng quan trọng là mình phải vượt qua. Nếu thất bại mà bỏ cuộc, mình sẽ không bao giờ tiến xa", ông nói. Với ông, thành công không phải là giàu có, mà là được sống thoải mái với đam mê. “Chỉ cần thành công từ chính đam mê của mình đã là điều tốt", ông tâm sự. Ước mơ lớn nhất của ông là mở một trường dạy nghề để truyền lại kinh nghiệm cho thế hệ trẻ. Ðề xuất này hiện đang được thành phố xem xét, như một minh chứng cho những đóng góp của ông với làng nghề Huế.

Lời nhắn cho thế hệ trẻ

Với hơn 30 lần thất bại để làm ra một chiếc nón hoàn thiện, ông Hùng đúc kết: “Ðể thành công, quan trọng nhất là học hỏi và không đầu hàng trước thất bại. Tài sản lớn nhất của con người là trí tuệ và đam mê". Ông khuyên các bạn trẻ: “Hãy học từ mọi người, kể cả những người phản đối mình, để chọn lọc và hoàn thiện bản thân. Nếu thất bại, cứ làm lại. Cuộc sống là mưu sinh, nhưng phải hướng đến điều tốt đẹp, biết đủ và tôn trọng chính mình".

Chiếc nón lá bàng không chỉ là một sản phẩm sáng tạo, mà còn là biểu tượng cho tinh thần bền bỉ và tình yêu thiên nhiên của ông Hùng. Cũng từ những chiếc lá bàng thân thuộc, ông còn sáng tạo nên những chiếc dù lá bàng hay những chiếc quạt tay trang trí, những chiếc ví cầm tay... Qua bàn tay tài hoa của người nghệ nhân, những sản phẩm bằng lá bàng đã thổi một làn gió mới vào làng nghề truyền thống xứ Huế, chạm đến trái tim của những ai yêu mến vùng đất này./.

Ðào Minh Tuấn