Bài 2: Để thông tin “nên xem” trở thành “muốn xem” - bài toán cân não
>>Bài 1: “Bâng khuâng đứng giữa hai dòng nước…”
Trong xã hội thông tin, mỗi cái click chuột, ấn tay vào màn hình cảm ứng đều phản ánh sở thích và nhận thức của mỗi người. Bên cạnh những người đọc thông minh biết chủ động tìm đến thông tin “nên xem” để hiểu đúng, sống đúng và hành động đúng, thì có rất nhiều người chỉ thích chọn thông tin “muốn xem” để giải trí, tìm niềm vui, tiếp nhận cái mới. Để không đứng ngoài cuộc xu hướng truyền tải thông tin muốn xem nhằm thu hút độc giả nhiều hơn nhưng vẫn đảm bảo vai trò định hướng đang là bài toán “cân não” đối với báo Đảng.
Nếu không muốn bị bỏ lại phía sau, phải thay đổi!
Internet, mạng xã hội (vốn có hình thức thể hiện không khác gì một ấn phẩm báo chí đích thực) phát triển mạnh mẽ và có số lượng người dùng tăng chóng mặt qua từng năm, khiến báo Đảng, trong đó có Báo và Đài PT-TH Bạc Liêu đang đứng ở thời điểm nếu không đề ra cách thức đổi mới phù hợp thì sẽ bị tụt hậu, thua cuộc trong cuộc chiến cạnh tranh gay gắt về thông tin.
Theo một cuộc khảo sát được tiến hành vào cuối năm 2022 thì có hơn 60% báo Đảng (cả Trung ương và địa phương) chất lượng nội dung chỉ mới ở mức khá, 19% đánh giá là tốt và con số tương tự đánh giá chỉ ở mức trung bình. Chỉ có 7% tòa soạn có tần suất cải tiến nội dung và hình thức thường xuyên, 50% tòa soạn cải tiến không định kỳ. 31% tòa soạn cho biết hoạt động đổi mới sáng tạo đang diễn ra nhanh chóng, trong khi có đến 69% thừa nhận chậm chạp. Về số lượng phát hành báo in, đa số các báo Đảng có số lượng phát hành từ 5.000 - 20.000 tờ/kỳ; đối với báo điện tử, đa số có lượng truy cập 20.000 - 100.000 pageviews/ngày. Qua đó cho thấy, chất lượng nội dung của các báo Đảng còn hạn chế, việc đổi mới còn chậm, chưa thu hút nhiều bạn đọc (số lượng phát hành chưa ấn tượng, cũng cần phải nói thêm, số lượng 5.000 - 20.000 tờ/kỳ ấy chủ yếu cấp phát cho hệ thống tổ chức của Đảng, cơ quan Nhà nước).
Để tăng số lượng phát hành báo in và lượng truy cập báo điện tử, những năm qua, trên ấn phẩm Báo Bạc Liêu (thuộc Báo và Đài PT-TH Bạc Liêu hiện nay) đã thực hiện các trang tuyên truyền với nội dung theo yêu cầu của đơn vị hợp đồng. Đây là một hình thức truyền thông chính sách nhằm cân bằng giữa nhiệm vụ tuyên truyền và tìm kiếm nguồn thu trong bối cảnh nguồn thu từ quảng cáo ngày càng sụt giảm. Tuy nhiên, với những thông tin theo mong muốn tuyên truyền của các đơn vị nhưng không gắn liền với nhu cầu công chúng thì dù lượng phát hành có tăng, tạo nguồn thu cho tờ báo, nhưng đây vẫn không phải là cách làm mang tính dài hơi bền vững, bởi thông tin kém hấp dẫn bạn đọc. Yếu tố cốt lõi để giúp tờ báo phát triển vẫn là thông tin hay để mọi người “muốn xem”, chứ không phải cứ mải đi “tiếp thị”, đi tìm bạn đọc.
Thách thức lớn nhất đối với báo Đảng là làm sao truyền tải thông tin chính luận "nên xem" trở thành thông tin “muốn xem” một cách tự nhiên, không gượng ép. Ảnh: Q.C
Từ thực tế này, nếu không muốn bị bỏ lại phía sau, Báo và Đài PT-TH Bạc Liêu nói riêng, báo Đảng nói chung thời 4.0 không thể đơn thuần thông tin theo ý muốn của các địa phương, đơn vị bằng những tin, bài “cần nói, nên nói”, mà còn phải nói sao cho công chúng muốn nghe, muốn xem. Nếu báo Đảng chỉ đăng tải những tin tức nên xem thì chẳng khác nào “ép” công chúng đọc những tin tức mà họ không mấy hứng thú để đọc, từ đó việc phát hành báo in cũng như tăng lượt truy cập trên báo điện tử sẽ gặp nhiều khó khăn, vừa ảnh hưởng đến nguồn thu vừa làm giảm sức lan tỏa. Ngược lại, nếu ưu tiên đăng tải những tin tức muốn xem thì e rằng sẽ sa vào báo “lá cải”, đi chệch tôn chỉ, mục đích, giảm sút tính định hướng, dẫn dắt dư luận xã hội. Đứng trước bài toán “cân não” này, báo Đảng phải làm sao để có thể sống còn? Trong rất nhiều hội thảo, tọa đàm từ khu vực đến toàn quốc, câu trả lời được thống nhất là: trong thời đại số, báo Đảng không thể (và cũng không nên) chọn hoặc “thông tin nên xem” hoặc “thông tin muốn xem”, mà phải biết kết hợp cả hai: biến thông tin nên xem trở nên hấp dẫn, muốn xem - đó là yêu cầu tất yếu.
Nhiều khó khăn, thách thức
Tuy nhiên, muốn thay đổi để bắt kịp xu thế thì không phải là chuyện đơn giản đối với báo Đảng và những người làm báo Đảng. Là người có khoảng thời gian dài gắn bó với mảng đề tài chính trị, nội chính (mảng đề tài được xem là “linh hồn, mạch sống” của báo Đảng) và hiện tại đang giữ vai trò kiểm duyệt nội dung loại hình báo in của Báo và Đài PT-TH Bạc Liêu, Phó Tổng Biên tập - Nguyễn Thị Lâm Anh nhìn nhận những thách thức trong việc biến thông tin “nên xem” trở thành “muốn xem”: “Khó khăn, hạn chế dễ thấy nhất mà báo Đảng đang gặp phải là sự chênh lệch giữa tính chính luận trong nội dung và yêu cầu đổi mới về hình thức thể hiện. Minh chứng là nhiều bài viết tuy giá trị cao về mặt nội dung, nhưng cách viết dài dòng, nặng nề, khô cứng, thiếu hình ảnh đi kèm… khiến thông tin “nên xem” không thể trở thành thông tin “muốn xem”. Thêm nữa, báo Đảng phải đảm bảo chính xác tuyệt đối, không gây hiểu nhầm, nên ít dùng tiêu đề gây sốc “câu view”, vì vậy không “bắt mắt” độc giả. Trong khi đó, mạng xã hội liên tục đưa ra nhiều tính năng mới, sử dụng kỹ thuật kể chuyện hiện đại, lôi cuốn, tạo tương tác cao với người đọc, khiến báo Đảng lộ rõ sự yếu thế trong cuộc cạnh tranh về mức độ hấp dẫn”.
Nhắc lại câu chuyện tại một cuộc họp giao ban báo chí khi chủ tọa đặt câu hỏi: khi nào báo Đảng có thể “trở lại” sạp báo như giai đoạn trước, nhà báo Nguyễn Thị Lâm Anh cũng nêu ra một thách thức rất thực tế: báo Đảng không thể đánh đổi bản sắc chính trị để chìu lòng thị hiếu, nhưng cũng không thể bảo thủ, khép kín trong cách tiếp cận công chúng. Và đây cũng là thách thức lớn nhất - làm sao để thông tin chính luận được truyền tải bằng những hình thức hấp dẫn, để thông tin “nên xem” trở thành “muốn xem” một cách tự nhiên, không gượng ép.
Bên cạnh những khó khăn, hạn chế về đội ngũ, về nguồn thu đã phần nào “trói chân” người làm báo, thì báo Đảng còn đang đối mặt với thách thức từ phía bạn đọc. Hiện nay một bộ phận không nhỏ bạn đọc, nhất là các bạn trẻ, có xu hướng chạy theo trend mới lạ, thích những thông tin ngắn, nhanh, dễ hiểu và có tính tương tác cao, ít dành thời gian tìm hiểu các vấn đề mang tính lý luận, chiến lược hay xây dựng, phát triển nhận thức. Trong khi nhiều nội dung “nên xem” của báo Đảng lại cần thời gian đọc lâu, tư duy sâu và vốn kiến thức nền nhất định - điều này dễ gây cảm giác “xa rời” với người trẻ. Việc chuyển tải những vấn đề có sức nặng bằng ngôn ngữ nhẹ nhàng, trẻ trung, gần gũi, sinh động, bắt trend để “hợp mốt” với công chúng trẻ là vô cùng khó.
Báo Đảng thời 4.0 đang đứng trước nhiều áp lực trong việc vừa thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, định hướng tư tưởng, vừa thu hút độc giả giữa muôn vàn nguồn thông tin đa chiều, hấp dẫn. Nói cách khác, sự khác biệt giữa thông tin “nên xem” và “muốn xem” đang đặt ra không ít thách thức cho báo Đảng trong việc duy trì vai trò, bản sắc và sức lan tỏa trong xã hội. Những thách thức này rất cần được hóa giải để báo Đảng tiếp tục giữ vững vai trò là “xương sống” của hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam.
Cẩm Huyền
Xem thêm bình luận