Nhiều địa phương cấp xã, phường, khi bất ngờ được hỏi đến việc thực hiện, xây dựng chuẩn tiếp cận pháp luật (TCPL) đều tỏ vẻ khá lơ mơ. Bên cạnh những hạn chế chủ quan từ cơ sở về nhận thức đối với quy định còn khá mới mẻ này, thì cũng phải ghi nhận một điều, việc tuyên truyền còn quá mỏng, việc hướng dẫn, tập huấn nghiệp vụ chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Việc cần thiết phải có công cụ đánh giá một cách hệ thống, đồng bộ, toàn diện thực trạng TCPL của người dân ngay tại địa bàn là cách thức hữu hiệu để các cơ quan nhà nước đề ra các giải pháp quản lý phù hợp, kịp thời khắc phục những hạn chế, yếu kém cũng như khuyến khích, biểu dương, nhân rộng điển hình, tăng cường khả năng tiếp cận cho người dân tại cơ sở.
>> Bài 2: Vai trò của chính quyền trong xây dựng chuẩn tiếp cận pháp luật
Bài cuối: Xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật - cần sự chung sức
Quyết định số 619/QĐ-TTg ngày 8/5/2017 của Chính phủ đã xác định rõ vị trí, vai trò và tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL; xem đây là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị gắn với thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh của địa phương. Theo đó, việc xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL là nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa trong việc tạo cơ hội TCPL cho người dân ở cơ sở, nâng cao trách nhiệm của chính quyền các cấp trong việc hỗ trợ, đảm bảo tạo điều kiện cho người dân TCPL.
Bồi dưỡng kiến thức hòa giải cơ sở cho các hòa giải viên.
Chính quyền phải đi đầu
Từ mô hình thử nghiệm ở 5 địa phương theo Quyết định số 09 của Thủ tướng Chính phủ đến giai đoạn thực hiện Quyết định số 619/QĐ-TTg trên toàn quốc đã góp phần tạo chuyển biến mạnh trong việc nâng cao nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật, trách nhiệm bảo đảm quyền được thông tin về pháp luật của công dân và thiết thực góp phần vào cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở. Đồng thời gắn với việc triển khai tiêu chí TCPL trong bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới và chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020.
Năm tiêu chí để được công nhận xã đạt chuẩn TCPL đều là những tiêu chí bao quát nhiều lĩnh vực, mà việc thực hiện không hề đơn giản. Đơn cử như tiêu chí Bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật (gồm 3 chỉ tiêu). Đó là chỉ tiêu ban hành văn bản quy phạm pháp luật; kế hoạch triển khai nhiệm vụ được giao để thi hành Hiến pháp, pháp luật; chỉ đạo của cấp trên tại địa phương và triển khai thực hiện đúng yêu cầu, tiến độ. Chỉ tiêu về an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm, không để xảy ra trọng án, tội phạm và tệ nạn xã hội (ma túy, trộm cắp, cờ bạc, nghiện hút). Chỉ tiêu liên quan đến giải quyết khiếu nại, tố cáo đúng trình tự, thủ tục, thời hạn; không có hoặc giảm khiếu nại, tố cáo kéo dài.
Theo báo cáo, rất nhiều địa phương tự đánh giá, chấm điểm tiêu chí này đạt số điểm khá cao; trong khi trên thực tế, để đạt những chỉ tiêu này là hết sức khó khăn. Không ít địa phương chạy theo thành tích, che giấu tỷ lệ tội phạm và tệ nạn xã hội ở cơ sở; ngăn cản, thậm chí tìm mọi cách để người dân không đi khiếu nại tố cáo ở thời điểm chuẩn bị chấm điểm.
Hay như tiêu chí về thực hiện thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền của UBND cấp xã. Với chỉ tiêu bảo đảm sự hài lòng của tổ chức, cá nhân về chất lượng, thái độ phục vụ khi thực hiện thủ tục hành chính, huyện Phước Long có đến 6 xã đạt 100% mức độ hài lòng của người dân, 1 xã đạt 99,1%. Tỷ lệ này quá cao khiến người ta phải đặt câu hỏi: liệu cách đánh giá có thực chất?
Thiết nghĩ, vấn đề cần quan tâm không chỉ là những tiêu chí, chỉ tiêu và việc thực hiện chúng một cách máy móc, thậm chí là chạy theo thành tích. Điều quan trọng vẫn là cách làm của chính quyền cấp xã, để việc xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL trở nên thiết thực, hỗ trợ cho chính cơ sở trong quản lý hành chính, quản lý dân cư ở địa bàn. Phải chuyển tải những tiêu chí, chỉ tiêu thành hành động, thành mục tiêu phấn đấu của chính quyền cấp xã. Muốn đạt được điều đó, ngay từ đầu năm, địa phương phải xây dựng kế hoạch, giao phương án cụ thể cho từng ngành, từng lĩnh vực, đồng thời đưa vào chỉ tiêu thi đua, xếp loại của cơ quan, đơn vị, cá nhân cán bộ, công chức.
Công chức xã Định Thành (huyện Đông Hải) giải quyết thủ tục hành chính cho người dân ngày thứ Bảy. Ảnh: K.K
Nâng cao kiến thức pháp luật cho người dân
Về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PB-GDPL) cho xã đạt chuẩn TCPL, Sở Tư pháp đã tổ chức 3 cuộc hội nghị triển khai Quyết định 619 cho cán bộ chủ chốt và báo cáo viên pháp luật cấp tỉnh, cấp huyện. Phòng Tư pháp các huyện, thị xã, thành phố tổ chức trên 20 cuộc triển khai đến Chủ tịch UBND và công chức các xã, phường, thị trấn. Ngoài ra, còn phối hợp các ban ngành, đoàn thể tuyên truyền cho công chức, hội viên. UBND tỉnh cũng chỉ đạo Sở Tư pháp biên soạn và phát hành hàng ngàn tờ gấp với nội dung tìm hiểu một số nội dung cơ bản về xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL cho cán bộ, công chức trên địa bàn các huyện và các xã, phường, thị trấn. Biên soạn tài liệu đánh giá cấp xã đạt chuẩn TCPL, sổ tay Hướng dẫn nghiệp vụ xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL phục vụ xây dựng nông thôn mới. Những việc làm này mang lại hiệu quả tuyên truyền ở một phía là chính quyền. Riêng vấn đề tăng cường hiểu biết pháp luật cho người dân vẫn còn là một ẩn số.
Theo quy định, tiêu chí PB-GDPL không chỉ đáp ứng cho cán bộ, mà còn giúp người dân dễ dàng TCPL. Chẳng hạn như UBND cấp xã phải cung cấp đầy đủ thông tin pháp luật thuộc trách nhiệm phải cung cấp; tổ chức lấy ý kiến nhân dân về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; triển khai các hoạt động PB-GDPL cho nhân dân trên địa bàn cấp xã bằng hình thức thích hợp; triển khai các hoạt động PB-GDPL cho các đối tượng đặc thù; đảm bảo các thiết chế thông tin, văn hóa, pháp luật tại cơ sở hoạt động có hiệu quả; bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, PB-GDPL của nhân dân trên địa bàn cấp xã; tổ chức đối thoại chính sách, pháp luật theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương…
Thực tế ở cơ sở, nhiều người dân không biết chuẩn TCPL là gì, bởi rất nhiều hoạt động (vừa liệt kê trên) các xã, phường, thị trấn chưa bao giờ triển khai thực hiện. Thế nhưng, báo cáo chấm điểm cho tiêu chí này luôn đạt số điểm gần như tuyệt đối. Những con số đó phần lớn “vay mượn” từ những hoạt động của cấp tỉnh, cấp huyện trên địa bàn, chủ yếu từ những hội nghị triển khai chính sách, pháp luật.
“Cú hích” từ những giải pháp
Một số địa phương cho rằng việc triển khai nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn TCPL sẽ làm tăng thêm việc, thêm áp lực cho địa phương, nhất là trong bối cảnh công việc nhiều, nhân sự thiếu, yêu cầu đòi hỏi công việc ngày càng cao. Song, nhận thức như vậy là chưa chính xác, bởi việc xây dựng xã đạt chuẩn TCPL không phải là công việc mới, mà là những nhiệm vụ chính quyền cấp xã đã và đang làm hàng ngày. Vì vậy, triển khai nhiệm vụ trên chỉ thúc đẩy các hoạt động của chính quyền địa phương thêm hiệu quả, gần dân hơn.
Để xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL, Bạc Liêu phải tiếp tục nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền địa phương. Đổi mới, đa dạng hóa các hoạt động PB-GDPL phù hợp với đặc điểm, nhu cầu của từng nhóm đối tượng và các điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của từng đơn vị, địa phương. Nhân rộng các mô hình hay, cách làm hiệu quả trong công tác PB-GDPL và hòa giải ở cơ sở, phát huy tính dân chủ ở cơ sở trong nhân dân.
Thường xuyên đôn đốc, kiểm tra để kịp thời khắc phục những hạn chế, yếu kém trong việc tổ chức thực hiện. Kịp thời biểu dương, nhân rộng gương điển hình trong đội ngũ cán bộ, công chức và nhân dân đối với chuẩn TCPL. Những địa phương đã đạt chuẩn TCPL cần duy trì, giữ vững và nâng cao chất lượng các tiêu chí, hướng đến đạt chuẩn TCPL ở mức cao hơn. Những nơi chưa đạt cần tích cực triển khai thực hiện các nhiệm vụ về xây dựng các tiêu chí theo quy định, đảm bảo về chất lượng, hiệu quả và tạo sự tín nhiệm trong nhân dân. Song song đó, cần quan tâm đầu tư cơ sở vật chất thỏa đáng cho công tác PB-GDPL; hòa giải ở cơ sở và chuẩn TCPL (trong đó, vấn đề kinh phí có ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả thực hiện công tác này).
Làm được như vậy thì việc xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL mới thật sự ý nghĩa, góp phần nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành, đặc biệt là chính quyền cơ sở trong thi hành pháp luật, thực thi công vụ.
Kim Phượng
Xem thêm bình luận