Ai từng đặt chân đến miền đất biên cương Cao Bằng, chắc hẳn không thể quên hình ảnh bản làng nằm nép mình bên sườn núi, nơi mỗi buổi sáng những làn khói quyện cùng tiếng đe búa vang lên giòn giã. Ở đó, bản Phúc Sen (xã Phúc Sen, huyện Quảng Hoà, tỉnh Cao Bằng) hiện lên như điểm sáng văn hoá, nơi lưu giữ và phát huy nghề thủ công truyền thống đặc biệt: Nghề rèn dao của dân tộc Nùng An.
Nằm cách TP Cao Bằng khoảng 30 km, xã Phúc Sen không chỉ là bản làng yên bình giữa núi rừng trùng điệp, mà còn là “làng rèn dao” nổi tiếng khắp vùng Ðông Bắc. Từ hàng trăm năm nay, người dân nơi đây đã gắn bó máu thịt với lửa lò, búa sắt và những thanh thép nung đỏ, để rèn nên những con dao sắc bén, độ bền cao phục vụ đời sống sản xuất và sinh hoạt của người dân miền núi.
Tiếng đe búa vang lên giòn giã trong không gian tĩnh lặng của nghề làm dao ở Phúc Sen.
Nghề rèn dao ở Phúc Sen hầu hết do người dân tộc Nùng An truyền từ đời này sang đời khác. Không có máy móc hiện đại, tất cả đều làm thủ công với sự khéo léo và kinh nghiệm tích luỹ lâu dài. Mỗi con dao, chiếc liềm, cây rựa... được rèn nên, không đơn thuần là công cụ lao động mà còn chứa đựng tinh thần, văn hoá và cả niềm tự hào của cộng đồng.
Người Phúc Sen chọn thép từ nhíp ô tô cũ làm nguyên liệu, thứ “phế phẩm bỏ đi” nhưng qua đôi tay của những người thợ rèn cần mẫn, nó như được hồi sinh. Quá trình rèn dao gồm nhiều công đoạn tỉ mỉ: nung, rèn, dập, mài, tra cán... Mỗi thao tác đòi hỏi sự kiên nhẫn, chuẩn xác và cảm nhận tinh tế về lửa, về thép. Có những người thợ không cần đồng hồ hay nhiệt kế, chỉ nhìn màu than hồng là biết đã đến lúc phải dập dao để có được độ cứng, độ dẻo ưng ý nhất.
Công đoạn mài là khâu đòi hỏi tay nghề khéo léo của người thợ.
Ðiều đặc biệt ở Phúc Sen là gần như nhà nào cũng có lò rèn. Tiếng búa gõ đều đều vang lên suốt ngày, tạo nên bản giao hưởng lao động độc đáo, nơi âm thanh của sắt thép hoà quyện cùng tiếng chim rừng, suối chảy và câu chuyện đời thường mộc mạc của người dân vùng cao.
Hiện nay, dù xã hội ngày càng hiện đại, nhiều nghề truyền thống dần bị mai một, nhưng nghề rèn dao ở Phúc Sen vẫn duy trì, thậm chí còn phát triển mạnh mẽ hơn, nhờ du lịch và thương mại điện tử. Dao Phúc Sen không chỉ được bán trong tỉnh mà còn đi khắp các tỉnh miền núi phía Bắc, miền Trung và cả sang Trung Quốc, Lào. Một số nghệ nhân còn nhận làm dao theo đơn đặt hàng riêng.
Ngoài dao, các sản phẩm phục vụ làm nương, đi rừng cũng được nơi đây sản xuất khá nhiều.
Ða phần khách du lịch đến tham quan đều chọn mua sản phẩm về sử dụng trong gia đình.
Ðến với Phúc Sen, du khách có thể tận mắt chứng kiến quy trình rèn dao truyền thống, hoà mình vào đời sống đậm bản sắc của người Nùng An. Những nụ cười hiền hậu bên lò lửa hồng và câu chuyện về nghề tổ được kể bằng cả niềm tự hào, tất cả đã góp phần làm nên một Phúc Sen rất riêng, rất đẹp trong lòng du khách gần xa.
Nghề làm dao ở Phúc Sen không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là một “di sản sống”, nơi tinh thần lao động, bản sắc văn hoá và tình yêu quê hương được gìn giữ qua từng nhát búa, mảnh thép hồng. Giữa nhịp sống hiện đại, tiếng búa rèn nơi đây vẫn vang vọng, như nhắc nhớ có bản làng nơi biên cương đang từng ngày giữ lửa cho nghề truyền thống.
Hoàng Vũ thực hiện
Xem thêm bình luận