Thực tế thời gian qua, trong tình trạng dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, nhiều hành vi vi phạm pháp luật có dấu hiệu hình sự như: trốn tránh cách ly, khai báo gian dối, không chấp hành mệnh lệnh yêu cầu của cơ quan phòng chống dịch bệnh… làm lây lan dịch bệnh ra cộng đồng. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa xử lý hình sự được trường hợp nào bởi nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chủ yếu là do thiếu văn bản hướng dẫn Bộ luật Hình sự năm 2015.
TAND tỉnh xét xử một vụ án hình sự. Ảnh minh họa: K.K
Mới đây, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân (TAND) tối cao đã ban hành Công văn số 45/TANDTC-PC hướng dẫn cách xác định tội danh liên quan đến công tác phòng chống dịch COVID-19 theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015.
Xử lý tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm
TAND tối cao hướng dẫn xác định tội danh theo quy định của Bộ luật Hình sự. Cụ thể, đối với những trường hợp người đã được thông báo mắc bệnh; người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch COVID-19 đã được thông báo cách ly mà trốn khỏi nơi cách ly; Không tuân thủ quy định về cách ly; Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối thì bị coi là trường hợp thực hiện “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” quy định tại điểm c Khoản 1 Điều 240 và bị xử lý về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người.
Người chưa bị xác định mắc bệnh COVID-19 nhưng sống trong khu vực đã có quyết định cách ly, quyết định phong tỏa lại tự ý trốn khỏi khu vực bị cách ly, khu vực bị phong tỏa; Không tuân thủ quy định cách ly; Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối dẫn đến gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng chống dịch bệnh thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại Điều 295. Tương tự cũng áp dụng điều này cho các trường hợp vi phạm của chủ cơ sở kinh doanh, người quản lý cơ sở kinh doanh dịch vụ (như quán bar, vũ trường, karaoke, dịch vụ massage, cơ sở thẩm mỹ…) tiếp tục hoạt động kinh doanh khi đã có quyết định tạm đình chỉ hoạt động để phòng chống dịch COVID-19.
Người có hành vi đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, thông tin xuyên tạc về tình hình dịch COVID-19, gây dư luận xấu thì bị xử lý hình sự về tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định tại Điều 288. Có hành vi đưa trái phép thông tin cá nhân, bí mật đời tư xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của nhân viên y tế, người tham gia phòng chống dịch COVID-19, người mắc bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh COVID-19 thì bị xử lý về tội làm nhục người khác theo quy định tại Điều 155. Có hành vi lợi dụng dịch bệnh COVID-19 đưa ra thông tin không đúng sự thật về công dụng của thuốc, vật tư y tế về phòng chống dịch bệnh nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác thì bị xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174.
Xử lý nghiêm những kẻ cản trở người thi hành công vụ trong phòng chống dịch Covid-19
Công văn cũng chỉ ra việc phải xử lý những đối tượng có hành vi lợi dụng sự khan hiếm hoặc tạo sự khan hiếm giả tạo trong tình hình dịch COVID-19 để mua vét hàng hóa đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố là mặt hàng bình ổn giá hoặc hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị xử lý về tội đầu cơ theo quy định tại Điều 196. Tương tự là hành vi đưa trái phép thuốc, vật tư y tế dùng vào việc phòng chống dịch COVID-19 ra khỏi biên giới sẽ bị xử lý về tội buôn lậu.
Người có hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ trong phòng chống dịch bệnh COVID-19 thì bị xử lý về tội chống người thi hành công vụ. Người có trách nhiệm trong phòng chống dịch COVID-19 nhưng không triển khai hoặc triển khai không kịp thời, không đầy đủ các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định gây hậu quả nghiêm trọng thì bị xử lý về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo quy định tại Điều 360.
TAND tối cáo cũng hướng dẫn về áp dụng hình phạt và các biện pháp tư pháp trong quá trình xử lý. Trong đó yêu cầu áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với trường hợp phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng (như làm lây lan dịch bệnh cho từ 2 người trở lên, làm chết người…). Áp dụng hình phạt chính là hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng cho hưởng án treo theo đúng quy định của pháp luật đối với trường hợp phạm tội chưa gây ra hậu quả hoặc gây hậu quả ít nghiêm trọng (như chưa làm lây lan dịch bệnh).
Trong thời gian có dịch COVID-19, phải đưa các vụ án liên quan đến phòng chống dịch bệnh ra xét xử nhưng bảo đảm quy định về phòng chống dịch. Trong quá trình xét xử cần có phương án tuyên truyền phù hợp (như đưa thông tin, hình ảnh, bài viết, phóng sự… về việc xét xử vụ án trên các phương tiện thông tin đại chúng) để bảo đảm công tác giáo dục, phòng ngừa chung.
Kim Kim
Xem thêm bình luận