Những ngày cận tháng 6, đội ngũ những người làm báo tỉnh Cà Mau cùng hướng về sự kiện trọng đại: Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo Chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025). Ðây là dịp để mỗi người ngẫm thấu đáo hơn nghề báo vinh quang trên mặt trận văn hoá tư tưởng của Ðảng, để từ đó nguyện lòng giữ trọn tâm huyết phụng sự, giữ vững lửa nghề. Hoà chung dòng cảm xúc với đồng nghiệp, trong niềm riêng tây, chúng tôi bồi hồi nhớ về mái nhà xưa: Báo ảnh Ðất Mũi. Bởi lẽ, trong dòng chảy 100 năm lịch sử báo chí cách mạng Cà Mau có sự góp mặt của Báo ảnh Ðất Mũi trong vai trò một binh chủng đắc lực với 41 năm cống hiến cho sự phát triển của báo chí tỉnh nhà (1979-2020), hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị được Ðảng và Nhân dân giao phó, góp phần cho sự phát triển quê hương, trước khi kết thúc sứ mệnh từ ngày 1/1/2021 hợp nhất với Báo Cà Mau, với tên gọi mới là Báo Cà Mau theo yêu cầu phát triển lớn mạnh của báo chí Cà Mau trong giai đoạn mới.
Tập thể cán bộ lãnh đạo, phóng viên, biên tập viên, nhân viên Báo ảnh Ðất Mũi chụp ảnh lưu niệm tại Lễ Kỷ niệm 40 năm thành lập báo (1979-2019).
Thời điểm trước, Báo ảnh Ðất Mũi là 1 trong 4 cơ quan ngôn luận của tỉnh Cà Mau (cùng với Báo Cà Mau, Ðài Phát thanh - Truyền hình Cà Mau, Tạp chí Văn nghệ Cà Mau), là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND tỉnh. Lịch sử báo chí vùng đất cuối trời sẽ còn ghi lại điểm nhấn độc đáo, chúng tôi vẫn mãi tự hào về điều đặc biệt: ấn phẩm Báo ảnh Ðất Mũi là tờ báo ảnh thứ hai trong cả nước (cùng với Báo ảnh Việt Nam) và là “đặc sản” riêng có của báo chí Cà Mau.
Ngược dòng thời gian, nhìn lại hành trình tạo nên thương hiệu, bản sắc ấy của Báo ảnh Ðất Mũi, đi qua những giai đoạn thăng trầm, thì đằng sau những trang báo, không chỉ là thành quả lao động, sáng tạo về chuyên môn nghề nghiệp của những người làm báo Báo ảnh Ðất Mũi qua các thế hệ, mà còn nổi bật lên một nỗ lực to lớn khác của cả tập thể. Ðó là câu chuyện về tạo nguồn thu (mà hiện nay gọi là làm kinh tế báo chí), nảy sinh từ yêu cầu “sống còn” là “phải có tiền” để duy trì hoạt động và để tồn tại. Các nhà báo nguyên là Tổng Biên tập, quyền Tổng Biên tập Báo ảnh Ðất Mũi qua các thời kỳ: Cố Nhà báo - Nghệ sĩ Nhiếp ảnh (NSNA) Nguyễn Kiên Hùng, Nhà báo - NSNA Trịnh Xuân Dũng, Nhà báo - NSNA Lê Nguyễn, là những người có quá trình dài cống hiến cho Báo ảnh Ðất Mũi đến lúc nghỉ hưu. Cùng chung vai sát cánh ở buổi đầu làm kinh tế còn có NSNA Trương Hoàng Thêm, nguyên Phó tổng Biên tập báo; Nhà báo - NSNA Nguyễn Thanh Dũng, nguyên Phó tổng Biên tập báo (hiện là Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam tỉnh Cà Mau).
Nhà báo - NSNA Nguyễn Kiên Hùng (trái), nguyên Tổng Biên tập và Nhà báo - NSNA Trịnh Xuân Dũng, nguyên quyền Tổng Biên tập Báo ảnh Ðất Mũi qua các thời kỳ, là những người có đóng góp lớn cho sự phát triển của Báo ảnh Ðất Mũi. Ảnh: HUỲNH LÂM
Hồi nhớ, Nhà báo - NSNA Trịnh Xuân Dũng chia sẻ, Báo ảnh Ðất Mũi được UBND tỉnh Minh Hải (nay là 2 tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu) có quyết định thành lập năm 1979. Ban đầu chỉ là tập trung anh em giỏi chụp ảnh trong chiến tranh lại để làm các áp phích, rồi tiến tới in hình ảnh có chú thích, phục vụ công tác tuyên truyền hiệu quả bằng hình ảnh theo yêu cầu cách mạng, cũng như phù hợp tình hình dân trí ở thời điểm những năm đầu sau giải phóng lúc bấy giờ. Dần dần, theo sự phát triển của đời sống xã hội, đòi hỏi công tác tuyên truyền phải nâng lên. Tìm hướng để làm tốt hơn nhiệm vụ chính trị được giao, Ban Biên tập quyết định ra Hà Nội, gặp anh em ở Báo ảnh Việt Nam để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm làm báo ảnh. Trước tiên là sự ủng hộ của anh em đồng nghiệp ở Báo ảnh Việt Nam, sau là được sự ủng hộ của Ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương, Cục Báo chí và của các đồng chí lãnh đạo tỉnh, Báo ảnh Ðất Mũi xin được giấy phép và bắt tay thực hiện ấn phẩm báo ảnh. Ðịnh kỳ xuất bản ấn phẩm Báo ảnh Ðất Mũi ban đầu là 6 tháng/kỳ, rồi tăng lên 3 tháng/kỳ và khoảng từ những năm 1990 là tuần báo (khổ lớn), phát hành sáng thứ Hai hằng tuần.
Trong 41 năm thực hiện nhiệm vụ chính trị trên mặt trận thông tin, ấn phẩm Báo ảnh Ðất Mũi đã trở thành món ăn tinh thần của Nhân dân Cà Mau.
Nhưng để làm báo ảnh thì cần phải có nhiều tiền, vì các trang báo phải in màu, sử dụng giấy couche rất tốn kém, mà nguồn ngân sách Nhà nước được cấp không nhiều, chủ yếu đủ trả lương cho anh em và ít kinh phí cho hoạt động của toà soạn. Vì vậy, trong yêu cầu cấp thiết cần có tiền để in báo, đòi hỏi phải suy tính và buộc phải làm kinh tế chính đáng để tạo nguồn thu. Ðược chủ trương cho phép của tỉnh, Ban Biên tập khảo sát nhu cầu thực tế thị trường, mạnh dạn bắt tay làm kinh kế dựa trên nguồn lực con người và thế mạnh về nhiếp ảnh sẵn có.
Các ấn phẩm của Báo ảnh Ðất Mũi, đặc biệt là Ðất Mũi Cuối tuần không chỉ bán chạy ở các sạp báo mà còn đến tận tay độc giả thông qua mạng lưới những người bán báo lẻ di động lúc bấy giờ.
Khởi đầu làm kinh tế, Công đoàn cơ quan báo đứng ra thực hiện dịch vụ in lịch năm (4 tờ, 6 tờ, 12 tờ), chủ yếu cung cấp cho Công ty Phát hành sách các tỉnh. Buổi đầu nhiều đơn đặt hàng, lợi nhuận thu về đảm bảo hỗ trợ trang trải hoạt động của đơn vị. Tuy nhiên, một thời gian sau đó thị trường tư nhân phát triển mảng này, hoạt động in lịch không còn hiệu quả khi thị phần bị thu hẹp, lợi nhuận không đủ trang trải chi phí cho xuất bản báo.
Tìm hướng đi mới, Ban Biên tập lên TP Hồ Chí Minh tìm hiểu thực tế. Thời điểm những năm 1990, tại đô thị lớn nhất nước này, phong trào làm dịch vụ ảnh rất sôi động với các salon, minilab nở rộ. Nhận thấy đây là mô hình làm kinh tế phù hợp với thế mạnh của cơ quan báo, Ban Biên tập tiến hành xin giấy phép và thành lập Công ty Nhiếp ảnh Minh Hải trực thuộc Báo ảnh Ðất Mũi. Lúc bấy giờ, từ trước thời điểm chia tách tỉnh Minh Hải (năm 1997), trụ sở cơ quan báo đã dời từ Bạc Liêu về thị xã Cà Mau, sau một vài lần mượn tạm trụ sở thì chính thức đặt tại số 57AB, Phan Ðình Phùng, Phường 2.
Công ty Nhiếp ảnh Minh Hải đã mở Cửa hàng Ảnh màu Ðất Mũi tại trụ sở cơ quan, sau đó phát triển thêm cửa hàng (minilab) tại một số tỉnh khu vực miền Tây (Kiên Giang, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Trà Vinh) và cả ở miền Ðông Nam Bộ (Long Hải, Bà Rịa - Vũng Tàu), chuyên chụp và làm các dịch vụ ảnh thẻ, ảnh salon, cung cấp các thiết bị, vật tư ngành nhiếp ảnh... Các minilab “ăn nên làm ra”, giúp cơ quan có nguồn tài chính dùng cho chi phí xuất bản báo, chi trả nhuận bút cũng như chăm lo đời sống cho tập thể anh em cơ quan.
Song, một lần nữa không tránh khỏi quy luật cạnh tranh của thị trường khi vào những năm cuối thập niên 1990, các minilab tư nhân phát triển ồ ạt. Nhận định nguồn lực không thể cạnh tranh, nguồn khách hàng bị chia sẻ, Ban Biên tập quyết định chấm dứt hoạt động các cửa hàng ảnh và đã kịp hoàn vốn. Công ty Nhiếp ảnh Minh Hải giải thể sau một thời gian tạo được nguồn thu đáng kể phục vụ hoạt động của cơ quan báo.
Dù trong điều kiện trang bị làm việc còn khó khăn cũng như mức thu nhập hạn chế, nhưng đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên Báo ảnh Ðất Mũi vẫn luôn đoàn kết, nỗ lực thực hiện nhiệm vụ chính trị.
Nhiệm vụ phải làm kinh tế để có nguồn tiền duy trì hoạt động một lần nữa đối mặt với thách thức. Vẫn theo hướng làm kinh tế dựa trên khả năng và thế mạnh chuyên môn, Ban Biên tập cất công đi đến các sạp báo, khảo sát kỹ lưỡng thị trường báo chí, hướng khai thác nội dung của các tờ báo lúc bấy giờ. Nhận thấy nhu cầu về hưởng thụ các thông tin văn nghệ, giải trí của bạn đọc, nhất là đối tượng bạn đọc trẻ rất cao giữa làn sóng các phim truyền hình, điện ảnh của Hồng Kông (Trung Quốc) và tiếp đó là làn sóng phim truyền hình Hàn Quốc lan sang Việt Nam, được phát hành qua băng đĩa, trên kênh truyền hình, trong khi đó chưa có tờ báo nào làm chuyên đề về lĩnh vực này, Ban Biên tập quyết định mở ra thêm một ấn phẩm phụ, với mục đích có thể bán được báo, thu hút quảng cáo để có nguồn tài chính phục vụ xuất bản tuần báo Báo ảnh Ðất Mũi làm nhiệm vụ chính trị. Sau nỗ lực của Ban Biên tập tìm đối tác, xin giấy phép xuất bản, mở văn phòng đại diện tại TP Hồ Chí Minh, cùng việc xây dựng mạng lưới, đội ngũ cộng tác viên, phóng viên, dịch thuật; khoảng đầu năm 2001, ấn phẩm Ðất Mũi Cuối tuần chính thức được ra đời.
Ấn phẩm Ðất Mũi Cuối tuần phát hành định kỳ vào thứ Năm hằng tuần, có khổ nhỏ, in màu bằng giấy couche. Mỗi số báo đều dành khoảng 7-10 trang chuyển tải những sự kiện chính trị, kinh tế, văn hoá quan trọng của tỉnh Cà Mau, cùng phần lớn các trang còn lại chuyên đăng thông tin, hình ảnh về đời sống văn nghệ, giải trí trong nước và một số nước châu Á. Nhờ Ban Biên tập tận dụng được các mối quan hệ để đẩy mạnh kênh phát hành, cùng với nội dung hấp dẫn, “đánh trúng” nhu cầu của bạn đọc, tờ Ðất Mũi Cuối tuần được đông đảo bạn đọc, nhất là giới trẻ đón nhận. Ðất Mũi Cuối tuần từng bước xây dựng và khẳng định được thương hiệu, có mặt trên khắp các sạp báo trong nước, sức mua không hề thua kém so với các tờ báo lớn như Thanh Niên, Tuổi Trẻ, thậm chí phát hành đến một bộ phận độc giả là kiều bào ở nước ngoài.
Thời “hoàng kim”, ấn phẩm của Báo ảnh Ðất Mũi cạnh tranh được với các tờ báo lớn, thu hút đông đảo độc giả đón mua.
Trên đà nền tảng thương hiệu và kênh phát hành rộng rãi của Ðất Mũi Cuối tuần, với mục tiêu đa dạng ấn phẩm đưa lên sạp báo để tăng cường nguồn thu, Ban Biên tập Báo ảnh Ðất Mũi tiếp tục mở thêm 2 ấn phẩm mới: Ðất Mũi Nguyệt san (phát hành ngày 15 hằng tháng, chuyên đề văn hoá giải trí) và Cơ hội Vàng (phát hành 1 số/tháng; chuyên đề về kinh tế, doanh nhân, doanh nghiệp). Lợi nhuận từ bán báo và hoạt động quảng cáo của các ấn phẩm phụ này đã tạo nguồn lực hết sức quan trọng, giúp “nuôi sống” ấn phẩm chính - tuần báo Báo ảnh Ðất Mũi và duy trì hoạt động của cơ quan báo qua nhiều năm dài sau đó.
Rồi đến thời kỳ Internet phát triển mạnh, xoá không gian địa lý trong việc tiếp cận thông tin, báo in không tránh khỏi "thất thế" trước báo mạng và các nền tảng mạng xã hội. Các ấn phẩm phụ của Báo ảnh Ðất Mũi bị thu hẹp kênh phát hành, mà nội lực đơn vị không thể duy trì hoặc đầu tư hướng đi mới, nên sau đó dần ngưng phát hành. Ấn phẩm Ðất Mũi Cuối tuần phát hành số cuối vào ngày 21/9/2017.
Thời điểm sau đó, cùng với sự quan tâm của tỉnh, cấp kinh phí hoạt động cho đơn vị, Báo ảnh Ðất Mũi vẫn tiếp tục nỗ lực tìm nguồn thu qua tăng cường kết nối để thu hút quảng cáo, các hợp đồng tuyên truyền trên ấn phẩm chính.
Báo ảnh Ðất Mũi chú trọng công tác thi đua khen thưởng, tạo động lực cho cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên toàn đơn vị thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. (Ảnh: Ban Biên tập trao khen thưởng cho các cá nhân tại Hội nghị tổng kết năm 2017). Ảnh: HUỲNH LÂM
Nhắc lại câu chuyện làm kinh tế của Báo ảnh Ðất Mũi ngày trước, Nhà báo - NSNA Trịnh Xuân Dũng tâm tình: “Nhờ nhận định đúng tình hình, nắm bắt được thời cơ và mạnh dạn thực hiện, cũng như quyết định dừng lại kịp thời để tránh nguy cơ xấu về tài chính, Báo ảnh Ðất Mũi làm được các hoạt động kinh kế hiệu quả lúc bấy giờ, có thể tự chủ một phần, đỡ gánh nặng cho ngân sách. Trong từng bước đi này, đơn vị luôn nhận được sự quan tâm, ủng hộ, tạo điều kiện thuận lợi của các đồng chí lãnh đạo tỉnh, ngành chức năng tỉnh, cũng như cơ quan chức năng Trung ương, nhất là về vấn đề thủ tục. Có thể nói, những thời điểm đó, nếu không làm được các hoạt động tạo nguồn thu như thế thì có lẽ cơ quan Báo ảnh Ðất Mũi khó duy trì việc tồn tại cho đến sau này. Không chỉ tự trang trải chi phí in ấn, trả nhuận bút, đảm bảo xuất bản đúng định kỳ ấn phẩm chính tuần báo làm nhiệm vụ chính trị, Báo ảnh Ðất Mũi còn thực hiện tốt nghĩa vụ thuế, đóng góp cho ngân sách tỉnh”.
.jpg)
Cùng với thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn, Báo ảnh Ðất Mũi chú trọng xây dựng Chi bộ Ðảng trong sạch, vững mạnh; giáo dục tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng cho đội ngũ người làm báo của đơn vị. Ảnh: HUỲNH LÂM
Tổ chức Ðảng tại cơ quan Báo ảnh Ðất Mũi qua các nhiệm kỳ giữ vững trong sạch, vững mạnh; lãnh đạo tập thể đơn vị đoàn kết, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị. (Ảnh: Ðồng chí Nguyễn Văn Tấn, Uỷ viên Ban Thường vụ Ðảng uỷ, Chủ nhiệm Uỷ ban Kiểm tra Ðảng uỷ Dân Chính Ðảng đến dự Ðại hội đảng viên Chi bộ Báo ảnh Ðất Mũi và tặng hoa chúc mừng Ban Chi uỷ nhiệm kỳ 2020-2025).
Có trọn quá trình công tác gắn bó tại Báo ảnh Ðất Mũi từ khi mới thành lập, Nhà báo - NSNA Lê Nguyễn chia sẻ: “Ðó là sự nỗ lực rất lớn của cả tập thể Báo ảnh Ðất Mũi, vừa song hành làm kinh tế, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị trong công tác tuyên truyền. Nhờ tạo được nguồn thu sự nghiệp mà toà soạn có thể duy trì hoạt động trong điều kiện nguồn ngân sách cấp hạn hẹp, vừa đảm bảo chi phí cho xuất bản báo, phần nữa là có điều kiện đầu tư máy móc, trang bị cho anh em phóng viên làm nghề, cũng như chăm lo đời sống tập thể trong khả năng, giúp mọi người yên tâm công tác, gắn bó với nghề, với cơ quan báo”.
Và một điều ý nghĩa khác, theo NSNA Lê Nguyễn: “Nhất là ở thời kỳ Báo ảnh Ðất Mũi nỗ lực thực hiện các ấn phẩm phụ, đưa lên được các sạp báo, đến được với đông đảo bạn đọc trong nước: Báo ảnh Ðất Mũi đã sử dụng và phát huy quá trình lao động báo chí để làm ra được giá trị kinh tế. Không chỉ vậy, các ấn phẩm phụ này vừa thực hiện vai trò làm kinh tế, vừa hỗ trợ làm nhiệm vụ chính trị của toà soạn. Ðặc biệt là tờ Ðất Mũi Cuối tuần, bởi thông qua ấn phẩm này đã góp phần quảng bá hình ảnh quê hương Cà Mau, cũng như lan toả tên gọi của xứ sở thiêng liêng nơi cực Nam Tổ quốc: Ðất Mũi - Cà Mau đến người dân cả nước”.
Chúng tôi thuộc lớp đàn em, đàn cháu có mặt ở nửa sau trang sử của Báo ảnh Ðất Mũi. 17 năm công tác, được sống trong những năm tháng làm nghề “sôi động” với việc chạy tin, bài trên các ấn phẩm báo, cũng như trải những biến thiên theo thời gian, đủ để bản thân cảm nhận được những bước thăng trầm của cơ quan báo. Giờ đây, vào các dịp hội ngộ cùng nhau, các chú, các anh vẫn luôn nhắc nhớ những kỷ niệm vui thời cơ quan “xoay xở kiếm tiền” để hoạt động. Riêng tôi, trong thâm tâm mình, tôi biết ơn những giá trị ấy, biết ơn sự tồn tại của Báo ảnh Ðất Mũi để tôi và những người em đồng nghiệp có một mái nhà mà bước vào thực tế nghề báo sau giảng đường, và cũng tại mái nhà này chúng tôi được rèn luyện, trưởng thành, gắn bó với nghề...
Nhà báo Tăng Thái Bình
Xem thêm bình luận