Một trong những nhiệm vụ quan trọng được Đảng bộ tỉnh xác định từ nay đến năm 2025 là: “Đẩy mạnh phát triển du lịch để thật sự trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh. Đồng thời, phấn đấu trở thành trung tâm du lịch của vùng”. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Bạc Liêu cần đẩy mạnh phát triển mảng du lịch văn hóa, bởi đây là thế mạnh vốn có của địa phương.
Biểu diễn nghệ thuật “hát đất” đậm tính tài tử của người Hoa tại lễ Tạ thần ở chùa Địa mẫu (Phường 2, TP. Bạc Liêu).
Giàu thế mạnh về văn hóa
So với những địa phương khác, tỉnh Bạc Liêu nói chung, TP. Bạc Liêu nói riêng hội tụ nhiều tiềm năng, thế mạnh về phát triển du lịch văn hóa. Ngoài lợi thế là trung tâm kinh tế đầu tàu thu hút nhiều dự án du lịch trọng điểm, TP. Bạc Liêu còn tập trung nhiều di tích, công trình kiến trúc nghệ thuật của dân tộc Hoa và Khmer. Đây được xem là nguồn tài nguyên quý cho phát triển du lịch văn hóa, vì các nơi này thường tổ chức các lễ hội dân gian truyền thống và được ví như “mái nhà chung” của cộng đồng trong tổ chức các hoạt động văn hóa truyền thống. Hay nói cách khác, di tích chính là không gian văn hóa để đồng bào dân tộc thể hiện, bảo lưu và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của cộng đồng mình.
Xét ở góc độ lịch sử, việc khai thác và phát huy giá trị văn hóa từ các lễ hội đã có từ lâu. Và ngay ở giai đoạn hiện nay, lễ hội luôn gắn chặt với các hoạt động phát triển du lịch, nhất là các lễ hội dân gian truyền thống. Chẳng hạn như lễ hội Quán âm Phật đài, lễ giỗ Linh mục Trương Bửu Diệp (Bạc Liêu), lễ hội vía bà Chúa Xứ ở núi Sam (An Giang), lễ hội yến Diêu Trì Cung ở Tòa Thánh (Tây Ninh)… thực chất là những cuộc hành hương kết hợp với phát triển du lịch, thu hút hàng trăm ngàn lượt khách tham quan.
Qua đó cho thấy, lễ hội đã trở thành một sản phẩm du lịch, phản ánh sinh động về những sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật truyền thống của cộng đồng… Do vậy, nhiều địa phương trên cả nước hiện nay xem lễ hội truyền thống là “nguồn tài nguyên” quan trọng trong phát triển du lịch, góp phần tạo thêm động lực cho phát triển kinh tế - xã hội khi hệ thống thương mại, dịch vụ cùng phát triển, giải quyết thêm nhiều việc làm cho người lao động…
Mặt khác, khi lễ hội thu hút đông du khách tham gia sẽ được phát triển, nâng tầm thành các lễ hội quốc gia, hoặc các lễ hội tiêu biểu của địa phương, tạo nên sức lan tỏa lớn. Qua đó, khuyến khích doanh nghiệp tập trung đẩy mạnh đầu tư và hình hành nên những hoạt động du lịch - dịch vụ chuyên nghiệp hơn.
Khẳng định điều này để thấy rằng, trong phát triển du lịch văn hóa, lễ hội đóng một vai trò quan trọng và được ví như “linh hồn” của du lịch văn hóa. Trong khi đó, TP. Bạc Liêu lại hội tụ được thế mạnh này và gần như trong 12 tháng/năm đều có các lễ hội văn hóa dân gian. Sự giàu có về tài nguyên này sẽ là nguồn lực quan trọng để thành phố thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng thành phố du lịch và góp phần cùng tỉnh hoàn thành mục tiêu đưa Bạc Liêu trở thành trung tâm du lịch của vùng.
Cúng bánh bông lúa tạ ơn Thần Nông vào dịp cuối năm ở nhà người Hoa Bạc Liêu. Ảnh: L.D
Khai thác như thế nào?
Khai thác lễ hội phục vụ cho phát triển du lịch thì gần như địa phương nào cũng làm, nhưng vấn đề đặt ra là khai thác như thế nào để mang lại hiệu quả? Nếu không, lễ hội ấy sẽ không tạo được ấn tượng, không thu hút được du khách tham quan và du khách chỉ cần trải nghiệm một lần cho biết rồi thôi chứ không cuốn hút, tạo được nhu cầu muốn tiếp tục khám phá và đắm mình trong lễ hội.
Vì vậy, muốn phát triển du lịch văn hóa thì phải khai thác những giá trị văn hóa được kết tinh từ lễ hội. Đó là các giá trị văn hóa truyền thống mang tính đặc thù, độc đáo và chỉ có lễ hội ấy mới có. Như vào tháng 12 âm lịch hàng năm, cộng đồng người Hoa ở TP. Bạc Liêu có tục cúng cuối năm hay còn gọi là lễ Tạ thần. Ý nghĩa của lễ này thể hiện sự tri ân các vị Thần đã một năm bảo hộ cho bá tánh được mưa thuận gió hòa; nhà nhà bình an; sản xuất được mùa; công danh thăng tiến… Đây cũng là dịp để bà con sinh sống ở khu dân cư sau gần một năm lao động vất vả cùng ngồi tụ với nhau chia sẻ niềm vui, nỗi buồn và cả những dự tính trong tương lai. Thường lễ Tạ thần của người Hoa được tổ chức ở các chùa miếu và trước đây diễn ra từ 2 - 3 ngày, còn hiện nay đã rút ngắn còn 1 ngày 1 đêm. Trong đó, trước ngày diễn ra lễ Tạ thần có tổ chức hát cúng với loại hình nghệ thuật rất được cộng đồng người Hoa yêu thích là “thồ hỵ” mà dân gian gọi là nghệ thuật “hát đất”. Nghệ thuật này thể hiện tính tài tử, phóng khoáng và gần gũi với người lao động. Trong đó, thường thể hiện các bài hát với dạng đối đáp gây hứng thú, vui tươi gắn với nhiều nội dung ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, đôi lứa…, cũng như tái hiện lại những tuồng tích xưa phản ánh sinh động văn hóa truyền thống, đề cao giá trị trung - hiếu - tiết - nghĩa của người xưa thông qua các tuồng tích như: Bao Công tra án, Lưu Minh Châu, Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài, Bát tiên khánh thọ…
Cùng với đó, lễ Tạ thần còn tổ chức nấu các món ngon đậm tính truyền thống như: bánh đỏ (án cúi), heo quay, bánh bò, chè bát bửu và nhiều món ngon khác nữa của cộng đồng người Hoa. Đặc biệt, các món ngon này đều chứa đựng những giá trị văn hóa truyền thống và thể hiện ý nghĩa sâu xa của người xưa trong việc giáo dục văn hóa truyền thống. Như ở những nơi có thờ Thần Nông, vào dịp cúng cuối năm, người Hoa sẽ làm bánh bông lúa để dâng cúng Thần. Bánh bông lúa được làm khá đơn giản bằng bột gạo và bột nếp pha chung đem đi hấp, nhân bánh là các loại đậu được trộn mang ý nghĩa trúng mùa, trồng gì đậu đó. Thân bánh khi cầm lên ngã cong tựa như bông lúa lúc chín vàng cong trái me, thể thiện trúng mùa. Có người khéo tay còn tạo hình bánh bông lúa bằng việc nặn con trâu, cái cày, cái cuốc, nón lá… nhằm tôn vinh văn hóa lúa nước và tưởng nhớ Thần Nông. Bánh này thể hiện tín ngưỡng phồn thực và được biến tấu thành các món ngon khác, như ngoài bánh chay chỉ có nhân đậu thì còn được chế biến thành bánh mặn có nhân thịt heo, lạp xưởng, tôm khô đem chiên lên, gói rau cải chấm nước mắm ăn rất ngon.
Chỉ cần “thổi hồn” với vài chi tiết nhỏ này thôi thì lễ Tạ thần cũng đủ khơi dậy sự ham thích trải nghiệm và khám phá. Bởi cái du khách cần không đơn giản là trải nghiệm, mà còn là hưởng thụ văn hóa.
Không chỉ có lễ Tạ thần, mà nhiều lễ hội dân gian khác cũng chứa đựng những giá trị văn hóa rất độc đáo và đây chính là cái tinh hoa mà phát triển du lịch văn hóa cần khai thác, phát huy. Làm được việc này, du lịch Bạc Liêu sẽ tạo được dấu ấn và bản sắc riêng mà nơi khác không có. Chính cái đặc thù và độc lạ này sẽ cuốn hút du khách. Đồng thời cũng góp phần khai thác, bảo tồn được những giá trị văn hóa truyền thống khi du lịch tạo được giá trị và bổ sung nguồn lực đầu tư cho việc trùng tu, nâng cấp các công trình lịch sử văn hóa, kiến trúc nghệ thuật và cả việc phục dựng lại các lễ hội dân gian truyền thống có nguy cơ mai một.
Lư Dũng
Xem thêm bình luận