Cuộc tổng tiến công và nổi dậy để giải phóng miền Nam, bắt đầu từ Chiến dịch Tây Nguyên đầu tháng 3/1975. Ngày 18/3/1975, Bộ Chính trị quyết định giải phóng hoàn toàn miền Nam trong năm 1975 theo tinh thần “Tấn công thần tốc như Nguyễn Huệ” mà đồng chí Lê Duẩn nói trong Hội nghị lần thứ 21 của Trung ương Ðảng.
|
Tranh: TÔ MINH TẤN |
Tại Tây Nguyên, ta tiêu diệt cuộc phản công và tiêu diệt toàn bộ quân địch rút chạy, giải phóng “vùng 2 chiến thuật”.
Ở phía Bắc, bộ đội binh chủng hợp thành của ta phá vỡ phòng tuyến Quảng Trị, tiến thẳng vào Cố đô, giải phóng Huế, Ðà Nẵng.
Ngày 25/3/1975, Bộ Chính trị quyết định giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam trước mùa mưa. Với khẩu hiệu “Thần tốc, táo bạo, chiến thắng”, các quân đoàn bộ binh, cơ giới quét sạch địch khỏi vùng duyên hải và toàn bộ cực Nam Trung Bộ, tiến về Sài Gòn.
Tại Nam Bộ, Quân đoàn 4 sau khi giải phóng Phước Long đã giải phóng Dầu Tiếng, Bà Ðen, An Lộc và hoà nhịp cùng toàn quân hành quân cơ giới tiến lên giải phóng Bảo Lộc, Di Linh. Ta cắt đứt Quốc lộ 4. Quân uỷ Miền hạ quyết tâm: Tỉnh giải phóng tỉnh, huyện giải phóng huyện, xã giải phóng xã.
Cuộc hành quân chiến thắng thần tốc của cả nước phát triển với nhịp độ 1 ngày bằng 20 năm. Các quân đoàn chủ lực hùng mạnh, cơ giới hoá, binh chủng hợp thành tiến sát Sài Gòn.
Ở miền Tây liên tục tấn công địch, ta đang quét sạch các vị trí lẻ, tiếp tục bao vây địch ở các căn cứ lớn và phát triển lực lượng gấp 3 lần tiến sát vào đô thị, vào Cần Thơ.
Ở Cà Mau, hàng vạn đồng bào đăng ký thi đua đóng góp người, của cho phía trước, ra sức xây dựng lực lượng vũ trang. Xã thì thành lập đại đội, huyện thì thành lập tiểu đoàn. Riêng huyện Cái Nước, Trần Văn Thời và Thới Bình thành lập vượt mức mỗi huyện 2 tiểu đoàn.
Dưới sự lãnh đạo của Thường vụ Tỉnh uỷ và thực hiện chỉ thị của Quân khu, Ban Chỉ huy Tỉnh đội ra sức phát triển lực lượng vượt bậc đẩy mạnh cuộc chiến đấu. Tỉnh thành lập ngay 12 tiểu đoàn, 4 đại đội pháo và trợ chiến, chuẩn bị cả chục tiểu đoàn xung kích “đội quân tóc dài” tiến lên tự giải phóng tỉnh.
Ðây là giai đoạn nỗ lực phi thường của Ðảng bộ, quân và dân Cà Mau. Ðoàn thể, thanh niên, phụ nữ lo lực lượng đấu tranh, tổ chức lực lượng tiếp tế, dân công, tập trung vận động thanh niên lên đường giết giặc. Tuyên huấn, thông tin tuyên truyền phát động cổ vũ lòng người. Băng cờ, biểu ngữ làm tươi vui vùng giải phóng. Các đội tuyên truyền xung phong kết hợp với binh vận, phóng thanh kêu gọi phân hoá hàng ngũ địch. Tin chiến thắng khắp nơi trên chiến trường chung và trong tỉnh loan đi nhanh chóng. Tờ tin của Ban Chính trị Tỉnh đội in và phát hành hàng loạt. Cả quân dân quyết chiến và quyết thắng. Cả tỉnh như ra trận.
Bước vào chiến dịch chuẩn bị cho giải phóng Cà Mau, hoà nhịp với cuộc đại tiến công trên toàn miền Nam, Tỉnh uỷ Cà Mau họp bố trí, phân công từng mũi tiến công vào thị xã cụ thể.
Ở phía Bắc thị xã, các đồng chí Ba Báu, Huỳnh My, Tư Tấn cùng một số cán bộ tham mưu, trợ lý với 3 tiểu đoàn: 2, 4 và 13.
Ở phía Ðông, đồng chí Trần Thanh Liêm (Tư Liêm), Tỉnh đội phó, cùng một số cán bộ tham mưu, trợ lý với 2 tiểu đoàn: 3 và 5.
Phía Tây, đồng chí Tống Kỳ Hiệp cùng một số trợ lý với 3 tiểu đoàn: 7, 8 và 10.
Phía Nam, đồng chí Nguyễn Hoàng Chi, đồng chí Nguyễn Thanh cùng một số trợ lý, các cơ quan Tỉnh đội với Tiểu đoàn 9 và Ðại đội pháo 105 ly.
Lực lượng dự bị lấy Tiểu đoàn 13 huyện Thới Bình. Các huyện lấy lực lượng tổng hợp xã, ấp trong huyện để bao vây các quận lỵ, chi khu. Riêng Tiểu đoàn 12 Châu Thành, Ðại đội Công binh tỉnh tấn công chi khu Tắc Vân và các đồn bót ven trục lộ 4 (Quốc lộ 1 ngày nay), nhằm mở cửa tiến thẳng vào thị xã Cà Mau.
Khu uỷ, Quân khu uỷ do đồng chí Tư Bình lãnh đạo, cử đồng chí Trần Văn Thái (Mười Dài), Thường vụ Khu uỷ trực tiếp chỉ đạo cuộc tiến công giải phóng Cà Mau.
Khu vực Thới Bình, 5 giờ 30 ngày 23/4/1975, địa phương quân huyện Thới Bình kết hợp đại đội pháo tỉnh cùng lực lượng an ninh vũ trang khu tập kích trận địa pháo Thới Bình, phá huỷ 3 khẩu pháo (1 khẩu 155 ly, 2 khẩu 105 ly), 1 kho đạn pháo, đánh sập 3 công sự, diệt 6 tên, bị thương 8 tên, bắt sống 2 tên. Sáng 24/4/1975, chi khu Thới Bình đưa quân giải toả, ta chặn đánh diệt thêm 2 tên, bị thương 3 tên. Cùng thời gian này, Tiểu đoàn 4 của tỉnh tập kích Tiểu đoàn bảo an 487 đóng dã ngoại ở khu vực đồn Năm Xứng, ta diệt 11 tên, bắt sống 13 tên. Ta thu 21 súng, có 2 khẩu M79, 6 máy thông tin, trên 1.000 đạn các loại. Phía ta, 1 đồng chí hy sinh và 1 đồng chí bị thương.
Tại khu vực Châu Thành, lúc 4 giờ 30 phút ngày 23/4/1975, một bộ phận của Tiểu đoàn U Minh 3 cùng bộ đội địa phương huyện Châu Thành tấn công phân chi khu Hoà Thành, ta diệt và làm bị thương 15 tên, thu 16 súng (có 1 cối 60 ly, 2 khẩu M79), 2 máy thông tin, đánh rã trung đội dân vệ, thu 7 súng. Ðể cứu nguy cho đồng bọn, 8 giờ sáng 23/4/1975, tiểu khu An Xuyên (Cà Mau) đưa Tiểu đoàn bảo an 537 dùng 7 tàu sắt chia thành tốp từ thị xã chạy vào ngã ba Hoà Thành. Toàn bộ quân địch đã lọt vào trận địa phục kích của ta. Tốp thứ nhất bị ta bắn chìm 2 chiếc, hỏng 1 chiếc; tốp thứ hai lướt tới giải vây, ta lại bắn chìm thêm 1 chiếc, hỏng 1 chiếc nữa. Số còn lại hoảng hốt đổ quân lên hai bên bờ. Ta chặn đánh quyết liệt, diệt 30 tên.
Cùng lúc địa phương quân huyện Châu Thành tấn công đồn Hàng Gòn. Thừa lúc địch ra ngoài dã ngoại, ta bí mật chiếm đồn và từ trong đánh ra. Bị đánh bất ngờ, địch hoảng sợ chạy luôn về chi khu, ta phá đồn. Ðến đây, bộ đội Cà Mau được lệnh tạm ngưng tấn công, chờ lệnh tấn công vào thị xã khi đại quân ta tiến công vào đầu não địch tại Sài Gòn.
Ngày 29/4/1975, được lệnh của Quân khu, cuộc tiến công vào thị xã bắt đầu. Tiểu đoàn U Minh 3 lại tấn công vào phân chi khu Hoà Thành, kết hợp quần chúng nổi dậy. Trong vòng 20 phút chiến đấu, ta giải phóng hoàn toàn phân chi khu Hoà Thành, cửa ngõ phía Ðông Nam được mở.
Phía Bắc Lộ 4, đêm 29/4/1975, Tiểu đoàn U Minh 2 và Tiểu đoàn 4 cùng đại đội pháo tấn công cùng một lúc đồn Xi Cách, đồn Cái Nhúc. Ðồn Xi Cách bị tiêu diệt, đồn Cái Nhúc đầu hàng. Ta bao vây tiến công đồn Cầu Số 2, phân chi khu Lộ Tẻ Tân Thành, địch tháo chạy.
Phía Ðông, Tiểu đoàn 3 và Tiểu đoàn 5 tấn công tiêu diệt đồn Ao Kho. Như vậy, tiếp theo cửa ngõ phía Ðông, cửa ngõ Ðông Bắc được mở sát Sân bay Cà Mau.
Ở phía Nam, ta tiêu diệt toàn bộ quân địch trên lộ xe Cà Mau - Cái Nước, tiến vào thị xã. Cuộc tiến công tiếp tục các hướng tiến vào thị xã sáng 30/4/1975, giữa ban ngày, thì trưa 30/4/1975, Dương Văn Minh - Tổng thống nguỵ đầu hàng tại Sài Gòn. Tình hình chuyển biến mau lẹ, kế hoạch tiến công cũng phải thay đổi. Lúc này, bọn nguỵ quân nguỵ quyền ở Cà Mau phân hoá dữ dội, số lớn hầu như tê liệt, chỉ còn một số sĩ quan chỉ huy giả bộ hung hăng quyết chiến, tử thủ. Ta dùng máy thông tin vô tuyến gọi tên đại tá tỉnh trưởng Nhan Nhựt Chương phải đầu hàng và ra lệnh cho các chi khu còn lại nộp vũ khí. Tên Chương ngoan cố chần chừ xin đến sáng hôm sau sẽ thực hiện. Không chờ đến sáng, ban chỉ huy tiền phương ra lệnh cho các mũi từ 4 hướng mạnh bạo tiến vào trung tâm thị xã. Hừng sáng 1/5/1975, tên Chương chuồn lên chiếc máy bay L19 trốn thoát.
6 giờ ngày 1/5/1975, các mũi tiến thẳng vào nội ô thị xã, chiếm từng mục tiêu theo phương án tác chiến, kết hợp chặt chẽ với phong trào nổi dậy của quần chúng buộc địch phải buông súng đầu hàng từng khu vực.
Ở phía Bắc thị xã, 7 giờ sáng, 3 tiểu đoàn: 2, 4 và 13 đã chiếm xong khu vực khám lớn, giải thoát tù chính trị, phát triển qua ty đặc biệt, toà hành chính, ty nhân dân tự vệ, bãi để xe, trung tâm tuyển mộ, ty ngân khố và truy lùng bọn tàn quân ngoan cố trong phạm vi phụ trách.
Phía Tây, Tiểu đoàn 7 đã chiếm lĩnh gọi hàng quân địch ở trại Cao Thắng đúng 7 giờ sáng, phát triển sang trại Phạm Ngũ Lão. Ðồng thời đưa 1 đại đội tiến thẳng hướng cầu Số 1. Cùng lúc, Tiểu đoàn 8 tiến vào giải tán cơ quan Hội đồng xã Tân Xuyên và tiến thẳng vào nội ô. Tiểu đoàn 10 chiếm hậu cứ thám sát, hậu cứ Tiểu đoàn bảo an 446 phát triển qua ty cảnh sát.
Phía Ðông, Tiểu đoàn 3 và Tiểu đoàn 5 chia thành 2 mũi, một mũi tiến thẳng từ sân bay mới, hậu cứ Trung đoàn 32 phát triển xuống tiểu khu và toà hành chính, một mũi tiến thẳng vào sân bay cũ, tiến qua trận địa pháo, qua toà hành chính đúng 7 giờ sáng.
Ở phía Nam, lúc 5 giờ sáng ngày 1/5/1975, Tiểu đoàn 9 đã chiếm xong căn cứ hải quân, ty chiêu hồi và truy lùng những tên ngoan cố trốn tránh.
Quân địch ở các vị trí đều nộp vũ khí đầu hàng. Trước đó, một số lớn mừng rỡ vứt bỏ vũ khí, quần áo, giày dép bỏ nghề binh nghiệp trở về với địa phương, đồng bào.
Cùng với mũi tiến nhập của quân sự, mũi chính trị và binh vận phát động phong trào nổi dậy của Nhân dân vùng lên tự giải phóng. Hàng chục ngàn người có tự vệ, từ các nơi kéo vào thị xã, biểu dương lực lượng, cùng với lực lượng tổng hợp tại chỗ trong nội ô, làm áp lực buộc địch phải đầu hàng giao toàn bộ chính quyền cho cách mạng.
10 giờ sáng 1/5/1975, cờ cách mạng - cờ độc lập, tự do tung bay trên nóc toà hành chính, dinh tỉnh trưởng nguỵ lan dần khắp thị xã Cà Mau, hoà cùng tiếng hoan hô vang dậy làm náo nức lòng người. Mừng miền Nam và Cà Mau hoàn toàn giải phóng.
Chính quyền quân quản do đồng chí Tống Kỳ Hiệp (Tám Khanh) làm Chủ tịch được thành lập trong ngày 1/5/1975. Toàn bộ quân địch ở các chi khu quận lỵ còn lại trong tỉnh đầu hàng.
(Theo tư liệu Quyển sử “Minh Hải 30 năm chiến tranh giải phóng 1945-1975”, NXB Mũi Cà Mau 1986).
Nguyễn Minh
Xem thêm bình luận