Cà Mau là địa phương chịu tác động nặng nề của các loại hình thiên tai, lại không có nước ngọt bổ sung từ thượng nguồn... Từ đó, các vùng sản xuất trong tỉnh đã và đang tiếp tục phải đối diện với nhiều thách thức. Ðầu tư hạ tầng để chia nhỏ ô thuỷ lợi theo địa hình của từng khu vực được xem là giải pháp cấp bách hiện nay.
Thời gian qua, việc quy hoạch và đầu tư hệ thống thuỷ lợi được tỉnh đặc biệt quan tâm, theo hướng chia nhỏ từng tiểu vùng. Theo đó, 2 vùng sản xuất của tỉnh gồm: Nam Cà Mau và Bắc Cà Mau được chia thành khoảng 23 tiểu vùng.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thanh Tùng, Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ lợi, với tác động của biến đổi khí hậu ngày một cực đoan thì việc triển khai xây dựng tiểu vùng với diện tích quá lớn như trước đây đã bộc lộ nhiều hạn chế.
Phần lớn diện tích sản xuất của huyện Trần Văn Thời thuộc Tiểu vùng III Bắc Cà Mau. Nơi đây được ví như Cà Mau thu nhỏ, với đa dạng các loại hình sản xuất, từ chuyên canh lúa, rừng, hoa màu cho đến nuôi trồng và khai thác thuỷ sản... Trong đó, sản xuất theo hệ sinh thái ngọt được xem là quan trọng và là nét đặc trưng đang được nỗ lực bảo vệ. Ðể bảo vệ vùng ngọt hoá này, thời gian qua, nhiều hệ thống công trình thuỷ lợi đã được đầu tư.
Cống Rạch Nhum, một trong các cống của hệ thống cống bảo vệ vùng ngọt hoá huyện Trần Văn Thời dọc tuyến Tắc Thủ - Sông Ðốc.
Cụ thể, vòng ngoài được bao bọc bởi hệ thống đê biển Tây, đê Sông Ðốc - Tắc Thủ, đê kênh Minh Hà, đê tả sông Cái Tàu, đê Nam sông Biện Nhị... cùng hệ thống cống và trạm bơm. Tuy nhiên, do diện tích quá lớn, với hơn 44.000 ha, cùng với điều kiện tự nhiên, địa hình tiểu vùng này không bằng phẳng, có gò cao, cũng có nơi trũng thấp... từ đó, dù đã có hệ thống đê bao ngoài, được đầu tư xây dựng 67 cống và 16 trạm bơm, nhưng vẫn chưa thể đáp ứng được thực tế sản xuất của người dân. Việc sản xuất nội vùng thiếu đồng bộ, hiệu quả mang lại không như mong muốn, thậm chí thường xuyên thiệt hại khi xảy ra thiên tai.
Việc bảo vệ vùng ngọt này trước xâm nhập mặn; điều tiết nước phục vụ sản xuất, giữ nước để hạn chế sụt lún và thiếu nước vào mùa khô... đã và đang là thách thức lớn. Ðể bảo vệ vùng ngọt hoá thì việc đầu tư hệ thống ô thuỷ lợi (từ 500-1.000 ha) được xem là giải pháp cấp thiết hiện nay.
Là người có kinh nghiệm sau nhiều vụ lúa hè thu bị thiệt hại do ngập úng vì mưa lớn kéo dài, ông Nguyễn Văn Cưng, Ấp 5, xã Khánh Bình Ðông, huyện Trần Văn Thời, cho biết: "Nơi đây là vùng trũng, khi xảy ra mưa lớn thì nước các nơi dồn về, nên người dân có muốn bơm cứu lúa hè thu cũng không hiệu quả. Cũng do địa hình trũng nên đến vụ đông xuân lại phải chịu cảnh xuống giống muộn, có nguy cơ thiệt hại do thiếu nước vào cuối vụ, nếu xảy ra hạn sớm và gay gắt. Do đó, ngoài nâng công suất trạm bơm, cần chia nhỏ ô thuỷ lợi để người dân chủ động hơn, còn như hiện nay thì sản xuất lúa của người dân nơi đây rất khó khăn".
Chia nhỏ và đầu tư thuỷ lợi khép kín theo ô được xem là giải pháp cấp thiết hiện nay. Giải pháp này không chỉ tạo ra sự linh hoạt hơn trong điều tiết nước phục vụ sản xuất mà còn góp phần giữ được lượng nước mưa lớn nhất, từ đó giảm thiểu tình trạng thiếu nước sản xuất vào mùa khô. Ðiều này còn có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm tình trạng sụt lún vào mùa khô như đã qua.
Người dân Ấp 19/5, xã Khánh Bình chăm sóc lúa đông xuân.
Thực tế, tại ô thuỷ lợi Minh Hà, xã Khánh Bình, huyện Trần Văn Thời, có hơn 300 ha được khép kín và trạm bơm phục vụ sản xuất mang lại hiệu quả cao thời gian qua, là minh chứng rõ ràng nhất cho hướng đi chia nhỏ thuỷ lợi theo ô.
Ông Nguyễn Thanh Tùng thông tin, tỉnh đang chọn đầu tư thuỷ lợi theo hướng này và đã kiến nghị các bộ, ngành Trung ương tiếp tục quan tâm hỗ trợ tỉnh đầu tư xây dựng 6 ô thuỷ lợi nhỏ, với tổng kinh phí hơn 195 tỷ đồng. Bên cạnh đó, tỉnh đang nỗ lực mời gọi đầu tư từ các nhà đầu tư thế giới.
Người dân xã Khánh Bình chuẩn bị đất xuống giống vụ đông xuân.
Hệ thống thuỷ lợi chưa được đầu tư khép kín, không có nguồn nước ngọt bổ sung, lại phải chịu tác động của biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp; đặc biệt là hạn hán, xâm nhập mặn, bão lũ, triều cường ngày càng cao bất thường, không theo quy luật; xói lở bờ sông, bờ biển xảy ra nhiều nơi... gây thiệt hại to lớn đến sản xuất, đời sống sinh hoạt của người dân.
Thời tiết, khí hậu, môi trường và cả dịch bệnh luôn thay đổi, tác động đến hầu hết các lĩnh vực, nhất là đối với sản xuất nông nghiệp. Một giải pháp ở bất cứ lĩnh vực nào, trong đó có nông nghiệp, không thể phù hợp mãi mà luôn thay đổi, theo sự biến đổi của thời tiết, khí hậu, nhất là trước tác động của biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng nhanh hơn. Do đó, bên cạnh những nỗ lực của chính quyền địa phương các cấp, người dân cũng phải chủ động thích ứng.
Hiện nay, ngoài hệ thống thuỷ lợi trên địa bàn tỉnh, việc đầu tư hoàn thiện hệ thống thuỷ lợi Cái Lớn, Cái Bé được xem là đặc biệt quan trọng. Bởi khi hệ thống này hoàn thành, cùng với hệ thống thuỷ lợi của tỉnh hiện nay, người dân sẽ tiếp cận được nước ngọt từ thượng nguồn Sông Hậu, chấm dứt tình trạng phụ thuộc vào nước mưa như hiện nay trong sản xuất, sinh hoạt...
Nguyễn Phú
Xem thêm bình luận