Tuổi trẻ và sức sống của nhạc Khmer Bạc Liêu

Trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Khmer không thể thiếu tiếng nhạc, lời ca và điệu múa. Chính tình yêu nghệ thuật bản sắc cùng với quyết tâm gìn giữ nét văn hóa cổ truyền của cha ông và sức trẻ đã làm nên sức sống để nhạc Khmer Bạc Liêu mãi trường tồn…

Tiếng nhạc, lời ca và điệu múa giúp bà con Khmer xua tan những nhọc nhằn vất vả ngày mùa, có được phút thăng hoa trong những mùa lễ hội truyền thống và sẵn sàng tâm thế để bước vào những vụ mùa mới. Khi tiếng nhạc ngũ âm, nhạc dân gian Khmer trỗi lên thì cũng là lúc những chàng trai, cô gái xúng xính trong bộ quần áo mới “nhảy chân sáo” đến các chùa chiền, thala để nhập cuộc vui. Từng điệu nhạc réo rắt, lời ca trầm bổng hòa trong những điệu múa uyển chuyển căng tràn nhựa sống, tuổi trẻ luôn là “chất xúc tác” và “giữ lửa” để nhạc Khmer Bạc Liêu tồn tại đến ngày hôm nay. Nếu có dịp tham gia vào các lễ hội truyền thống của bà con, sẽ dễ dàng nhận thấy nhân vật chính của các cuộc vui đều là những chàng trai, cô gái đang ở tuổi “cặp kê”; còn những người lớn tuổi thì đứng ở sau mà động viên, quan sát và hướng dẫn để tiếng nhạc, lời ca, điệu múa của các bạn trẻ ngày càng thuần thục, điêu luyện hơn.

Các nhạc công trẻ của Đoàn Nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu biểu diễn tại Liên hoan nhạc cụ truyền thống các dân tộc Việt Nam lần thứ I - năm 2012. Ảnh: K.C

Với bà con phum sóc, nhạc dân tộc chính là ngọn lửa thổi bùng lên những giá trị văn hóa truyền thống để thế hệ trẻ nâng niu, gìn giữ. Còn với Đoàn Nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu (gọi tắt là Đoàn) thì trách nhiệm còn nặng nề gấp bội phần. Bởi, ngoài việc đáp ứng nhu cầu giải trí mang tính chuyên nghiệp của bà con, Đoàn còn gánh trách nhiệm bảo tồn nhạc truyền thống, ra công sưu tầm, tái hiện những bản nhạc cổ để phát huy tối ưu những gì tinh túy nhất. Trách nhiệm ấy đè nặng trên vai Đoàn, nhất là đội ngũ, diễn viên, nhạc công trẻ. Đoàn chính là nơi hội tụ của những bạn trẻ tâm huyết với nhạc truyền thống không chỉ là dân địa phương, mà còn ở nhiều tỉnh, thành khác trong cả nước. Với hơn 70% nhạc công, diễn viên có độ tuổi trung bình từ 23 - 28, độ tuổi đang rực cháy những hoài bão, ước mơ và khát khao cống hiến hứa hẹn sẽ đưa Đoàn ngày càng tiến xa hơn trong tương lai.

Chấp nhận cuộc sống xa nhà để có cơ hội đắm mình trong những điệu múa apsara khi tiếng nhạc trỗi lên, Châu Thị Ra (quê ở huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang) diễn viên trẻ nhất Đoàn chia sẻ: “Ngay từ nhỏ em đã rất yêu thích ánh đèn sân khấu, thích được như các anh chị diễn viên mềm mại, uyển chuyển trong từng điệu múa dân tộc mình. Để rồi trong một dịp tình cờ, khi Đoàn đến An Giang biểu diễn nhưng có một diễn viên bị bệnh, em được giới thiệu thế vai, tập tành những điệu múa chuyên nghiệp đầu đời trước khi chính thức bước vào Đoàn. Hy vọng với sức trẻ của mình, em sẽ góp một phần nhỏ bé vào sự phát triển của Đoàn và phát huy nhạc Khmer bản sắc”. Chia sẻ của Ra cũng là tâm huyết chung của đội ngũ diễn viên trẻ. Hiểu được thế mạnh của mình, cũng như tầm quan trọng, ý nghĩa của việc mình đang làm mà họ ngày càng miệt mài tập luyện!

“Tuổi trẻ là lứa tuổi ấp ủ ước mơ, “thổi” sức trẻ, sự tự tin và niềm đam mê vào nghệ thuật nhưng lại thiếu kinh nghiệm, kiến thức chuyên sâu nên cần được hướng dẫn, chăm bồi. Vì vậy, nếu được người đi trước truyền đạt bài bản họ sẽ tạo ra sức bật mạnh mẽ, sức sống mãnh liệt cho nhạc dân tộc khi biết phối kết giữa nhạc truyền thống và nhạc đương đại. Và những thành tích mà tuổi trẻ của Đoàn gặt hái được trong các kỳ liên hoan, hội diễn chuyên nghiệp vừa qua đã minh chứng tất cả” - ông Lý Hùng, Trưởng đoàn Nghệ thuật tổng hợp Khmer Bạc Liêu, chia sẻ.

Nhạc Khmer Bạc Liêu được phân thành hai loại, nhạc truyền thống cung đình và nhạc dân gian. Nhạc cung đình (bao hàm nhạc ngũ âm và điệu múa apsara) chuyên để phục vụ vua chúa, hoàng tộc ngày xưa khi có yến tiệc, lễ hội nên phải tuân theo những bài bản, điệu thức được định sẵn. Riêng nhạc dân gian thì đa dạng, phong phú hơn bởi tính tự do, phóng khoáng, và không tuân thủ theo bất cứ quy luật nào. Nhạc được đánh tự do, người biểu diễn có thể tự tin biểu lộ cảm xúc, hoặc tự sáng tạo lời cho bài hát, động tác cho điệu múa. Và tuổi trẻ lại giữ vai trò khơi nguồn.

Người viết xin mượn nội dung chính của bài hát “Tuổi trẻ và sức sống của nhạc Khmer” do Đoàn sưu tầm để thay cho lời kết: “Tuổi trẻ như mùa xuân, là đại sứ của nghị lực vươn lên trong cuộc sống. Tuổi trẻ sẽ hòa nhập được với cái hiện đại, ra sức gìn giữ và tạo nên sức sống bất diệt cho nhạc Khmer…”.

Kim Trúc