Xây dựng nền hành chính phục vụ nhìn từ chỉ số PAPI và PCI của Bạc Liêu

Một nền hành chính phục vụ đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng khi khai sinh ra Nhà nước của dân, do dân và vì dân vào ngày 2/9/1945 lịch sử - một Nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân, mang tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc; tổ chức và hoạt động dựa trên nguyên tắc pháp quyền. Người chủ trương xây dựng một nền hành chính phục vụ, một nền hành chính của dân, do dân và vì dân; công chức hành chính là đầy tớ của dân, phục vụ nhân dân. Trải qua các giai đoạn lịch sử khác nhau, nền hành chính phục vụ dân vẫn là mục tiêu cuối cùng trong việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền, dân chủ của Đảng và Nhà nước ta.

Trong thời đại số, việc xây dựng một nền hành chính phục vụ đã được đong đếm bằng các chỉ số định lượng, thể hiện rõ việc đánh giá của nhân dân đối với bộ máy hành chính công. Có thể hài lòng, cũng có thể chưa hài lòng ở các tiêu chí nào đó, nhưng với Bạc Liêu, đó là cơ sở quan trọng để hoàn thiện bộ máy hành chính phục vụ, góp phần xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Bài 1: Nghịch lý sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp

Cùng đánh giá về hiệu quả quản trị hành chính nhưng mỗi chỉ số đánh giá lại có sự chênh lệch rất lớn. Điều gì đã xảy ra với hai chỉ số PAPI (chỉ số hiệu quả quản quản trị và hành chính công cấp tỉnh) và chỉ số PCI (chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh) của Bạc Liêu những năm qua? Hay nói đúng hơn là hiệu quả làm việc của bộ máy hành chính công của tỉnh có đạt được như mong muốn, đúng với những gì người dân yêu cầu hay không?

Công chức Trung tâm Hành chính công TP. Bạc Liêu tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính của người dân, doanh nghiệp. Ảnh: H.T

Chỉ số PAPI Liên tiếp nằm ở top đầu

Theo kết quả Chỉ số PAPI năm 2023 được công bố vào đầu tháng 4/2024, Bạc Liêu vươn lên đứng đầu cả nước về chỉ số thủ tục hành chính công, chỉ số trách nhiệm giải trình với người dân; đứng thứ 2 cả nước về chỉ số kiểm soát tham nhũng trong khu vực công.

Tính chung về Chỉ số PAPI năm 2023, Bạc Liêu đạt 45,578/80 điểm, xếp hạng 5/63 (tăng 0,67 điểm và tăng 1 bậc so với năm 2022), liên tiếp 3 năm liền được xếp vào nhóm có điểm số cao nhất so với các tỉnh, thành phố trên cả nước. Qua kết quả công bố, tỉnh Bạc Liêu có 6/8 nội dung chỉ số thành phần của Chỉ số PAPI được cải thiện gồm: Chỉ số tham gia của người dân ở cấp cơ sở tăng 5 bậc, Chỉ số trách nhiệm giải trình với người dân tăng 4 bậc, Chỉ số kiểm soát tham nhũng trong khu vực công tăng 1 bậc, Chỉ số thủ tục hành chính công tăng 6 bậc, Chỉ số quản trị môi trường tăng 6 bậc và Chỉ số quản trị điện tử có sự cải thiện vượt bậc tăng 21 bậc so với năm 2022… 

Là bộ chỉ báo hữu dụng phản ánh năng lực và hiệu quả quản trị ở cấp Trung ương và cấp tỉnh, cũng là công cụ đánh giá mức độ cải thiện của các cấp chính quyền qua thời gian, PAPI phản ánh tiếng nói của người dân về mức độ hiệu quả điều hành quản lý Nhà nước trong thực thi chính sách và cung ứng dịch vụ công của chính quyền các cấp. Đối tượng được lấy ý kiến về chỉ số PAPI là người dân ở địa phương được chọn một cách ngẫu nhiên. Vì thế cũng có thể nói chỉ số PAPI phản ánh chân thực khách quan trải nghiệm của người dân trong quá trình tiếp xúc và tương tác với các cấp chính quyền cũng như trong quá trình sử dụng dịch vụ công.

Bắt đầu thực hiện từ năm 2011, chỉ số PAPI của Bạc Liêu có sự chuyển biến tích cực. Nếu những năm đầu Bạc Liêu luôn nằm trong những tỉnh có thứ hạng thấp nhất thì từ năm 2020, sự cải thiện đã đến với nhiều chỉ tiêu quan trọng như cung ứng dịch vụ công, trách nhiệm giải trình, kiểm soát tham nhũng trong khu vực công… đều tăng hạng. Bắt đầu từ năm 2021, Bạc Liêu vươn lên nằm trong top đầu những tỉnh có chỉ số PAPI cao, đặc biệt là các chỉ số về công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình với người dân, thủ tục hành chính công, kiểm soát tham nhũng trong khu vực công… Năm 2023 là năm thứ ba Bạc Liêu nằm trong những địa phương top đầu trên bảng xếp hạng chỉ số PAPI.

Chỉ số PCI ì ạch tốp cuối

Ngược lại với chỉ số PAPI, chỉ số PCI của Bạc Liêu lại liên tiếp đứng chót bảng qua nhiều năm. Năm 2023, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) không xếp hạng những tỉnh tốp cuối, nhưng ở 30 địa phương có thành tích tốt nhất lại tiếp tục không có tên Bạc Liêu. Trước đó, vào năm 2022, Bạc Liêu xếp thứ 61/63 tỉnh, thành phố trong cả nước với điểm số 60,36. Năm 2023, số điểm này có nâng lên với 63,03 điểm, dù vậy vẫn nằm trong nhóm trung bình thấp (thấp nhất đạt 55,77 điểm; trung vị đạt 67,22 điểm). Điều đáng nói, các địa phương lân cận như Cà Mau (xếp thứ 58 năm 2022), Hậu Giang đều đã tiến lên top 30; riêng tỉnh Điện Biên năm 2022 xếp thứ 62/63 tỉnh thành, sau cả Bạc Liêu thì trên bảng xếp hạng năm 2023 đã tăng điểm, áp sát tốp 30.

Theo VCCI, được xây dựng từ dữ liệu điều tra doanh nghiệp thường niên có quy mô lớn nhất, thực hiện một cách công phu nhất tại Việt Nam hiện nay, chỉ số PCI chính là “tập hợp tiếng nói” của cộng đồng doanh nghiệp dân doanh về môi trường kinh doanh tại các tỉnh, thành phố ở Việt Nam. Theo đó, một địa phương được coi là có chất lượng điều hành tốt khi có chi phí gia nhập thị trường thấp; việc tiếp cận đất đai dễ dàng và sử dụng đất ổn định; môi trường kinh doanh minh bạch và thông tin kinh doanh công khai; chi phí không chính thức thấp; thời gian thanh tra, kiểm tra và thực hiện các quy định, thủ tục hành chính nhanh chóng; môi trường cạnh tranh bình đẳng; chính quyền tỉnh năng động, sáng tạo trong giải quyết vấn đề cho doanh nghiệp; dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển, chất lượng cao; chính sách đào tạo lao động tốt; thủ tục giải quyết tranh chấp công bằng, hiệu quả và an ninh trật tự được duy trì.

Với hai đối tượng đo lường khác nhau, các chỉ số PAPI và PCI cũng hướng về những tiêu chí đánh giá khác nhau, tuy nhiên những đặc trưng cơ bản của nền hành chính phục vụ như sự tinh giản và thuận tiện, tính công khai, minh bạch, thái độ phục vụ của bộ máy quản lý… vẫn là cơ sở quan trọng để người dân, doanh nghiệp đánh giá, cho điểm các chỉ số này. Đối chiếu với kết quả xếp hạng từng chỉ số, có thể thấy người dân ở các địa phương trong tỉnh ngày càng hài lòng hơn về tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ, ghi nhận những nỗ lực của bộ máy hành chính công, đặc biệt là ở cấp cơ sở. Ngược lại, đối tượng là doanh nghiệp vẫn chưa thật sự đánh giá cao những hành động của chính quyền các cấp trong việc tạo điều kiện để tiếp cận đất đai, giảm chi phí không chính thức, xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, chính sách đào tạo lao động… Đây là những chỉ số thành phần có điểm vào nhóm trung bình thấp so với cả nước!

Dù bao gồm nhiều chỉ số thành phần khác nhau, lấy ý kiến ở các đối tượng khác nhau nhưng hai chỉ số PAPI và PCI đều hướng tới việc đo lường hiệu quả phục vụ của bộ máy hành chính công đối với các tầng lớp nhân dân, doanh nghiệp trong tỉnh. Vì vậy, sự trái ngược trong điểm số qua từng năm của 2 chỉ số này đã phần nào phản ánh một thực trạng: nền hành chính phục vụ ở Bạc Liêu vẫn còn những lỗ hổng cần phải được đánh giá một cách khách quan để hướng tới xây dựng hoàn chỉnh!

Thanh Lâm

Giữa hai chỉ số PAPI và PCI mang giá trị bổ sung chứ không phải thay thế lẫn nhau. Cả hai chỉ số cung cấp thông tin khách quan giúp các cấp chính quyền rà soát, điều chỉnh các quy định, chính sách không còn phù hợp, đồng thời đẩy mạnh khâu giám sát thực thi. Ý nghĩa của sự kết hợp này là thông tin từ hai bộ chỉ số góp phần xác định những bất bình đẳng, phân biệt đối xử có thể xảy ra để có biện pháp khắc phục. Mục tiêu cuối cùng là hướng tới việc cải thiện chất lượng cung ứng dịch vụ cho doanh nghiệp và người dân, thúc đẩy quá trình phát triển bền vững tại địa phương nói riêng

(Phạm Ngọc Hòa, Mối tương quan giữa các chỉ số PAPI và PCI (từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh) - Tạp chí điện tử Lý luận chính trị)