"Tài chính xanh" không còn là khái niệm mới mẻ hay khẩu hiệu, mà đã trở thành xu hướng tất yếu trong ngành ngân hàng. Nếu trước đây lợi nhuận và khả năng sinh lời là yếu tố quan trọng, thì nay, các tổ chức tài chính còn mang trọng trách định hướng nền kinh tế theo hướng phát triển bền vững. Ðặc biệt, với cam kết của Việt Nam về đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đòi hỏi ngành ngân hàng có sự đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp (DN) thích ứng với các tiêu chuẩn tài chính quốc tế.
Cam kết xanh hoá
Tại Hội nghị COP26 vào tháng 11/2021, Thủ tướng Chính phủ tuyên bố cam kết đưa mức phát thải ròng về 0 (Net Zero) vào năm 2050. Ðây không chỉ là cột mốc quan trọng về môi trường mà còn đặt ra yêu cầu thay đổi trong tư duy phát triển kinh tế. Trong đó, ngành tài chính - ngân hàng giữ vai trò trung tâm, không chỉ cung cấp vốn mà còn giám sát, định hướng DN chuyển đổi theo tiêu chí xanh.
Áp lực này càng gia tăng khi các thị trường xuất khẩu lớn như: EU, Mỹ hay Nhật Bản ngày càng siết chặt yêu cầu về tiêu chí ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị). Theo Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam cần đầu tư thêm 6,8% GDP mỗi năm (tương đương 368 tỷ USD đến năm 2040) để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Ðiều này đòi hỏi sự đổi mới chính sách tài chính, cùng sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, ngân hàng và DN.
Thực tế, tài chính xanh đã dần thâm nhập vào hệ thống ngân hàng trong nước. Nhiều ngân hàng lớn như: BIDV, Vietcombank, MB Bank đã triển khai tín dụng xanh, đầu tư vào năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và thậm chí phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn từ các tổ chức quốc tế.
Vietcombank triển khai chương trình hỗ trợ tín dụng xanh, tạo điều kiện cho DN đầu tư vào mô hình sản xuất sạch.
Theo đó, BIDV là một trong những ngân hàng đi đầu trong tài chính xanh, không chỉ đồng hành cùng Chính phủ trong các cam kết về chống biến đổi khí hậu mà còn dẫn đầu thị trường với tổng dư nợ tín dụng xanh hơn 74 ngàn tỷ đồng vào cuối năm 2023, chiếm 12% tổng dư nợ tín dụng xanh toàn nền kinh tế.
Ðặc biệt, BIDV là ngân hàng Việt Nam đầu tiên phát hành thành công Trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn ICMA với quy mô 2.500 tỷ đồng. Tiếp nối thành công, BIDV ra mắt sản phẩm Tiền gửi xanh, huy động 3.000 tỷ đồng ngay trong đợt đầu năm 2024. Nguồn vốn này được cam kết sử dụng cho các dự án tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, giúp DN vừa phát triển bền vững, vừa gia tăng lợi thế cạnh tranh.
VPBank triển khai tín dụng xanh, hướng đến các dự án thân thiện với môi trường như: năng lượng tái tạo, toà nhà xanh, xử lý chất thải, nông - lâm nghiệp bền vững. VPBank xây dựng khung tín dụng xanh với quy trình quản lý nguồn vốn chặt chẽ, đảm bảo các khoản vay thực sự phục vụ cho mục đích phát triển bền vững.
Với đặc thù tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp, Agribank nhiều năm qua đã ưu tiên nguồn vốn cho các dự án xanh, tài trợ hàng loạt dự án điện gió, điện mặt trời, thuỷ điện nhỏ. Ngân hàng này cũng linh hoạt cấp tín dụng, tư vấn tài chính cho hộ nông dân và DN theo mô hình nông nghiệp sạch. Hiện có hơn 40 ngàn mô hình xanh trên cả nước được Agribank hỗ trợ vốn.
Bên cạnh đó, Vietinbank ra mắt sản phẩm Tiền gửi xanh, áp dụng cho tiền gửi có kỳ hạn và không kỳ hạn bằng VND, USD và EUR. Chị Lê Mỹ Phương Uyên, Tổ trưởng Tổ Sản phẩm dịch vụ Vietinbank Chi nhánh Cà Mau, cho biết: “Sản phẩm Tiền gửi xanh không chỉ giúp ngân hàng huy động nguồn vốn bền vững mà còn tạo cầu nối cho DN đồng hành trong chiến lược phát triển xanh”.
Ông Lê Quán Thượng, Giám đốc VPBank Chi nhánh Cà Mau, chia sẻ: “Tài chính xanh không chỉ là xu hướng, mà còn là trách nhiệm của ngân hàng trong việc định hình nền kinh tế bền vững. Ngân hàng không chỉ cung cấp vốn mà còn đồng hành cùng DN trong quá trình chuyển đổi xanh, giúp họ tiếp cận các nguồn tài chính ưu đãi, công nghệ tiên tiến và cơ hội phát triển bền vững. Mục tiêu của ngân hàng là xây dựng hệ sinh thái tài chính xanh toàn diện, nơi cả DN lớn lẫn DN nhỏ đều có thể tiếp cận nguồn lực để phát triển mà vẫn đảm bảo trách nhiệm với môi trường và xã hội”.
“Tiền gửi xanh” đồng hành bền vững cùng Vietinbank.
Ðộng lực đổi mới và thách thức
Dù các ngân hàng thương mại đã có những bước đi đáng kể trong việc triển khai tài chính xanh, nhưng để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần có một hệ sinh thái đồng bộ, trong đó Chính phủ, DN và ngân hàng cùng đồng hành.
Hiện nay, chính sách hỗ trợ tài chính xanh tại Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 17/2022/TT-NHNN về hoạt động tín dụng xanh, nhưng vẫn cần thêm cơ chế khuyến khích cụ thể hơn, như ưu đãi lãi suất, miễn giảm thuế cho các khoản vay xanh hoặc cấp chứng nhận “Doanh nghiệp xanh”, để tăng tính hấp dẫn. Ngoài ra, các ngân hàng cũng cần chuẩn hoá tiêu chí đánh giá dự án xanh, đảm bảo dòng vốn thực sự hướng vào những lĩnh vực mang lại tác động tích cực đến môi trường. Hiện nay, các tiêu chí đánh giá vẫn chưa đồng nhất, khiến DN gặp khó khăn khi tiếp cận tín dụng xanh.
Song song với sự dịch chuyển sang tín dụng xanh, các ngân hàng cũng tích cực ứng dụng công nghệ số để quản lý và giám sát hiệu quả hơn. Trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn có thể giúp đánh giá mức độ tuân thủ ESG của DN, từ đó tối ưu hoá danh mục đầu tư xanh. Theo đó, một số ngân hàng đã thử nghiệm dữ liệu chuỗi khối trong việc theo dõi và minh bạch hoá dòng vốn tài chính xanh. Ðây là giải pháp giúp giảm gian lận và tăng tính hiệu quả khi quản lý các khoản vay hướng đến phát triển bền vững.
Tài chính xanh không chỉ dành cho các DN lớn mà còn cần tiếp cận đến DN nhỏ và hộ kinh doanh cá thể. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhóm này gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chí khắt khe của tín dụng xanh, đặc biệt là yêu cầu về báo cáo môi trường. Ðể tháo gỡ vướng mắc, một số ngân hàng đã bắt đầu triển khai các gói tín dụng xanh linh hoạt hơn. Chẳng hạn, Agribank có các khoản vay ưu đãi dành riêng cho nông dân áp dụng mô hình sản xuất hữu cơ hoặc công nghệ tiết kiệm nước. Vietcombank triển khai chương trình tín dụng xanh dành cho DN nhỏ trong lĩnh vực tái chế rác thải nhựa, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển tài chính xanh, nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức. Ðể hiện thực hoá cam kết Net Zero vào năm 2050, cần chiến lược tổng thể, trong đó các ngân hàng không chỉ đóng vai trò là nhà cung cấp vốn mà còn là đối tác chiến lược cùng DN thực hiện quá trình chuyển đổi xanh. Thời gian tới, việc hoàn thiện hành lang pháp lý, đa dạng hoá sản phẩm tài chính xanh và hỗ trợ DN nhỏ tiếp cận nguồn vốn sẽ là những yếu tố quan trọng giúp tài chính xanh thực sự trở thành động lực phát triển bền vững cho nền kinh tế Việt Nam./.
Việt Mỹ
Xem thêm bình luận