ĐT: 0939.923988
Thứ bảy, 8-2-25 03:24:04
Theo dõi Báo điện tử Cà Mau trên

Ngọn đuốc sống Lê Văn Tám bất diệt

Báo Cà Mau 70 năm trước đây giữa lúc cuộc kháng chiến chống Pháp trên chiến trường Nam Bộ bước sang tuần lễ thứ tư, các trận đánh giữa ta và liên quân Anh - Pháp diễn ra ác liệt ở thành phố Sài Gòn, ngày 17/10/1945, từ tỉnh lỵ Mỹ Tho - nơi đóng cơ quan sơ tán của Uỷ ban kháng chiến Nam Bộ, đã phát đi một mẩu tin chiến sự: “Mỹ-tho, 17.10 - Một chiến sĩ Việt Nam tẩm dầu vào mình, tự làm mồi lửa hy sinh thân mình,chạy vào khodầu Simon Piétri của địch. Lập tức, kho dầu bị bắt lửa. Và lửa đã bốc cháy dữ dội suốt hai ngày đêm”.

70 năm trước đây giữa lúc cuộc kháng chiến chống Pháp trên chiến trường Nam Bộ bước sang tuần lễ thứ tư, các trận đánh giữa ta và liên quân Anh - Pháp diễn ra ác liệt ở thành phố Sài Gòn, ngày 17/10/1945, từ tỉnh lỵ Mỹ Tho - nơi đóng cơ quan sơ tán của Uỷ ban kháng chiến Nam Bộ, đã phát đi một mẩu tin chiến sự: “Mỹ-tho, 17.10 - Một chiến sĩ Việt Nam tẩm dầu vào mình, tự làm mồi lửa hy sinh thân mình,chạy vào khodầu Simon Piétri của địch. Lập tức, kho dầu bị bắt lửa. Và lửa đã bốc cháy dữ dội suốt hai ngày đêm”.

Hai hôm sau - ngày 19/10/1945, báo chí bắt đầu đưa tin và trân trọng tôn vinh người chiến sĩ đã “tự làm mồi lửa hy sinh” là “Lửa thiêng” (báo Cứu Quốc), là “Ngọn đuốc sống” (tuần báo La République)…

Ngày 23/10/1945, Bác Hồ đã viết trên báo Cứu Quốc: “Sự hy sinh của đồng bào ta trong cuộc chiến đấu oanh liệt trong Nam Bộ bây giờ, cái cử chỉ phi thường của một chiến sĩ tự tẩm xăng vào mình để vào đốt kho dầu của địch, tỏ ra rằng một dân tộc có tinh thần cao đến bậc ấy, thì không sức mạnh nào có thể đè bẹp được”.

Đồng chí Hoàng Quốc Việt, nguyên Uỷ viên Thường vụ Trung ương Đảng, nguyên Chủ nhiệm Tổng bộ Việt Nam hoạt động bên cạnh Xứ uỷ và Uỷ ban Kháng chiến Nam Bộ ngay trong những giờ phút quyết định nổ súng khán chiến tại Sài Gòn, đã ghi rõ trong hồi ký: “Chiến sự diễn ra ác liệt… Thanh niên và thiếu niên Sài Gòn chiến đấu với tinh thần “bóp nát quả cam” noi gương Trần Quốc Toản năm xưa. Hình ảnh thiếu niên Lê Văn Tám dũng cảm đốt kho xăng bốc cháy, tiếng đạn nổ, khói lửa mịt mùng, ai nấy tự hào về sức sống mãnh liệt của một em thiếu niên nghèo khổ Sài Gòn (1)”.

Đồng chí nguyên Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh hai lần làm Bí thư Thành uỷ, Bí thư Đặc khu uỷ Sài Gòn - Chợ Lớn thời kỳ kháng chiến chống Pháp, đã viết trong cuốn sách “Thành phố Hồ Chí Minh 10 năm”, xuất Bản năm 1985: “Em bé Lê Văn Tám tẩm dầu đốt kho đạn Thị Nghè”.

Trong bài hồi ký “Từ ngày ấy tôi ra đi”, đồng chí Trần Khắc Minh - nguyên Uỷ viên Ban chấp hành Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, nguyên Phó Ban Thiếu nhi Trung ương, nguyên Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc tỉnh Sông Bé cho biết, sau ngày Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8/1945, Lê Văn Tám sinh hoạt chung với đồng chí trong Đội Thiếu nhi Tiền phong ở Đakao - Sài Gòn (2).

Giáo sư sử học Trần Văn Giàu, nguyên Chủ tịch Uỷ ban hành chánh lâm thời Nam Bộ, nguyên Chủ tịch Uỷ ban Kháng chiến Nam Bộ đã liệt người đốt kho xăng Simon Piétri vào danh sách các chiến sĩ “biệt động”. Đồng chí viết: “Trong thành phố Pháp, nguỵ chẳng những đã bịtấn công không ngớt bằng hình thức đấu tranh chính trị mà còn bị tiêu hao tiêu diệt bằng những hình thức bạo lực,vũ trang. Đâykhông phải nói về các trận đánh của Vệ quốc đoàn, chỉ nói đến các trận thường lẻ tẻ của đôi tự vệ, dân quân, xung kích, biệt động. Ở loại hình chiến tranh này, lúc đầu, vũ khí được sử dụng rất thô sơ: “súng lục bắn ghen”, hộp diêm và chai xăng đốt kho, lưỡi dao cạo của người thợ cắt tóc” (3).

“Súng lục bắn ghen” là khẩu súng 6,35 ly của nữ chiến sĩ biệt động Nguyễn Thị Lan (Lan Mê Linh), 17 tuổi, ám sát tên Hiền Sĩ, Chủ bút tờ báo phản động Phục Hưng, ngày 12/3/1946. “Lưỡi dao cạo của người thợ cắt tóc” là của Võ Hồng Tâm, 18 tuổi, đội viên Ban công tác thành số 1, cắt cổ tên Đại tá Pháp Hans Imfelt trong phòng số 28 khách sạn Hôtel des Nations ở đường Charner (Nguyễn Hiệu). “Hộp diêm và chai xăng đốt kho” là của người chiến sĩ “biệt động” đốt cháy kho xăng Simon Piétri. Ý kiến trên đây của đồng chí Trần Văn Giàu trùng khớp với tư liệu trong bộ sách “Mùa thu rồi ngày hăm ba” viết rằng, người tổ chức cho đội viên cảm tử Lê văn Tám lập chiến công là Lê Văn Châu đã hy sinh năm 1946 tại ngã ba Cây Thị (4) (nay thuộc phường 11, quận Bình Thạnh).

*

Suốt trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, hình tượng Lê Văn Tám xuất hiện ở khắp nơi: trong “Em bé tẩm dầu”, nhạc của Lê Bình (1946); trong bản nhạc ca ngợi người anh hùng thiếu niên Lê Văn Tám của Lê Minh Quốc; trong “Đuốc sống”, tranh của Lê Vinh; trong “Em bé tẩm dầu”, kịch của Nguyễn Anh Ngọc (1947); trong “Lửa cháy lên rồi”, kịch của Phan Vũ (1952-1953); trong “Đuốc sáng”, là danh hiệu của nhiều đội thiếu nhi thuở ấy…

Sau ngày miền Nam giải phóng, đất nước thống nhất, nhất là trong 20 năm qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu về lịch sử Nam Bộ kháng chiến. Hai công trình lớn ra mắt độc giả gần đây là bộ sách “Lịch sử Nam Bộ kháng chiến” do đồng chí Võ Văn Kiệt, nguyên Uỷ viên Bộ chính trị, nguyên Thủ tướng Chính phủ, nguyên Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng làm Chủ tịch Hội đồng biên soạn, tổ chức thực hiện trong 12 năm, được xuất bản năm 2012 và bộ sách “Lịch sử Đảng bộ thành phố Hồ Chí Minh” (1930-1945), do Ban chấp hành Đảng bộ thành phố Hồ Chí Minh tổ chức biên soạn trong 10 năm, được xuất bản tháng 4/2014. Các công trình này đều khẳng định người đốt kho xăng Simon Piétri ở Sài Gòn là Lê Văn Tám.

Giữa những ngày mùa thu lịch sử, nhân dịp kỷ niệm 70 năm Nam Bộ kháng chiến, chúng ta không thể nào quên “cử chỉ phi thường không sức mạnh nào có thể đè bẹp được của một chiến sĩ tự tẩm xăng vào mình để vào đốt khodầu của địch” ngày 17/10/1945, đã được Bác Hồ tuyên dương trên báo Cứu Quốc.

“Em bé tẩm dầu”, “Ngọn đuốc sống” Lê Văn Tám nghìn thu sống mãi!./.

Trần Hữu Phước

  1. Hoàng Quốc Việt: “Con đường theo Bác”, Nxb. Thanh niên, HN.2003, tr 160.
  2. “Đứng lên đáp lời sông núi”, tập 1, nhiều tác giả, Nxb. Thanh niên, HN, 1995, tr. 255-261.
  3. Trần Văn Giàu: tuyển tập, Nxb. Giáo dục, HN, 2000, tr. 535.
  4. “Mùa thu rồi ngày hăm ba”, tập 11. Nxb. CTQC, HN, 1996, tr 67.

Ba ông già tuổi tỵ

Ðó là ba ông già cùng làm ở Xưởng Quân giới (XQG) Cà Mau thời kháng chiến chống Mỹ. Nói về XQG này thì những người cùng thời, tham gia kháng chiến ở Cà Mau, hầu như ai cũng biết. Họ hay gọi là xưởng ông Ba Thợ Rèn (thường gọi là Ba Lò Rèn), vì ông Ba Thợ Rèn (Nguyễn Trung Thành) là người chịu trách nhiệm lập xưởng (đầu năm 1960) và rất nổi tiếng với việc sản xuất đạn pháo lăn-xà-bom, được tuyên dương anh hùng ngay đợt đầu tiên trong kháng chiến chống Mỹ (năm 1965); xưởng cũng hai lần được tuyên dương anh hùng.

Đi B

Nhà Bác sĩ Nguyễn Văn Thể nằm trên đường Hoàng Diệu, Phường 2, TP Cà Mau. Gian trước dành một khoảng khiêm tốn làm phòng mạch, thỉnh thoảng có vài bệnh nhân quen tới khám. Kế trong là bàn tiếp khách. Khắp phòng treo khá nhiều tranh ảnh nghệ thuật. Một cây đàn trên giá. Khi không có bệnh nhân thì ông thường ôm đàn, phong cách rất nghệ sĩ, và ông cũng thích giao du với giới văn nghệ sĩ Cà Mau.

Những lá thư còn lại

Tự nhận mình có viết thư, biết cảm nhận cái nghĩa, cái tình qua những bức thư ấy, một thời là công cụ giao lưu tình cảm gia đình, đồng đội, bạn bè, có khi là cánh én báo hiệu tình yêu nảy nở. Còn vì một tiếc nuối khác, chiến tranh đã kết thúc 50 năm, sứ mệnh của những lá thư đó cũng đã chấm dứt vai trò cầu nối của mình, những lá thư còn được giữ lại như một kỷ vật quý báu, nếu được xếp ở một góc nhỏ trong bảo tàng, chỉ những chữ đề “Con gái thương yêu của mẹ"; "Anh Chín kính mến"; "Em thân yêu...” người xem dễ chạm vào xúc động, bâng khuâng.

Ăn Tết ở làng rừng

Tôi đang mở trường tư thục, dạy trên 150 học trò. Bí thư Chi bộ xã Lương Hoà là đồng chí Tư Tài, đem nghị quyết Tỉnh uỷ Bến Tre rút tôi về Ban Văn nghệ tỉnh. Chưa kịp thu xếp đi, thì má tôi (bà Hồ Thị Luỹ) ở Cà Mau qua tới. Má tôi chẻ trái chuối xiêm ra, đưa cho tôi lá thư ngắn của anh Hai Thống (Trần Hữu Vịnh, Bí thư xã Khánh Bình Tây, sau này là Phó bí thư Tỉnh uỷ Minh Hải) kèm theo mấy lời chú Chín Thép, Uỷ viên Thường vụ xã (viết chung ý là “Đám giỗ làm lớn cúng ông bà, chú phải về quê nhà để cúng ông bà báo hiếu”).

Về địa chỉ đỏ...

Những ngày giáp Tết, lực lượng đoàn viên, thanh niên Công an tỉnh Cà Mau có chuyến về nguồn thăm các di tích lịch sử tiêu biểu

Miền nhớ thiêng liêng

Chuỗi hoạt động Kỷ niệm 70 năm Sự kiện tập kết ra Bắc diễn ra trang trọng, ý nghĩa trên đất Cà Mau. Ngược miền ký ức, những cán bộ, chiến sĩ, học sinh, đồng bào miền Nam như được sống lại giai đoạn thiêng liêng của cuộc chuyển quân lịch sử. Họ gặp lại nhau, cảm xúc dâng trào, bao câu chuyện về những ngày chiến đấu, lao động, học tập nối mạch ùa về...

Ðại tá từ du kích

Trong các bạn bè, đồng đội cùng hàm, trên dưới tuổi tám mươi, Ðại tá Trần Công Bình (Út Bình) có lẽ là người đậm chất từ du kích, tên ông gắn liền với du kích Thạnh Phú một thời lẫy lừng chốt chặn phía Nam tỉnh lỵ An Xuyên, bảo vệ vùng giải phóng Nhà Phấn, Rạch Mũi trong tầm đại bác của địch.

Nửa đời tìm nhau

Ở các địa phương miền Tây Nam Bộ, chúng tôi tìm gặp một số cán bộ lão thành, học sinh miền Nam (HSMN) tập kết ra Bắc năm 1954. Trong câu chuyện kể của họ, ngoài ký ức đẹp về tấm lòng Nhân dân miền Bắc dành cho HSMN tham gia học tập, từ nơi ở, chén cơm, manh áo... còn là những mối tình “cơ duyên trời định”. Người còn sống giờ tuổi đã ngoài 80, nhưng khi nhắc nhớ về kỷ niệm ở miền Bắc, họ lại ngời lên những ký ức năm xưa.

Người về bến cũ

Bến Sông Ðốc - địa danh gắn liền với sự kiện lịch sử chuyến tàu tập kết, những ngày cuối năm 2024 chứng kiến cuộc hội ngộ đặc biệt của cựu học sinh miền Nam. Họ, những người từng bước lên tàu rời quê hương cách đây 70 năm để ra Bắc học tập, cống hiến, nay trở lại bến xưa với mái đầu bạc trắng và trái tim ngập tràn cảm xúc.

Về căn cứ xưa, nghe kể chuyện chở che bộ đội đánh giặc...

Trong kháng chiến chống Mỹ, Xẻo Trê (thuộc ấp Lý Ấn, xã Hưng Mỹ, huyện Cái Nước) được chọn làm nơi đóng quân của Ban Chỉ huy Tỉnh đội. Suốt 9 năm (1964-1973), căn cứ Xẻo Trê vẫn giữ được bí mật, an toàn tuyệt đối, tạo sức mạnh để tấn công kẻ địch. Ðó là nhờ vào lòng dân luôn đùm bọc che chở, hết lòng vì cách mạng, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ khu căn cứ.