Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá (PCTHCTL) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/5/2013 đã thể chế hoá quan điểm của Ðảng và Nhà nước về PCTHCTL, tạo hành lang pháp lý cho công tác PCTHCTL. Thế nhưng, nhiều năm qua, rất nhiều quy định của luật chưa được thực thi hiệu quả trong cuộc sống.
Phạm vi điều chỉnh của luật quy định về các biện pháp giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, biện pháp kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá và điều kiện bảo đảm để PCTHCTL. Nhằm hạn chế tác hại thuốc lá trong cộng đồng, nhiều quy định khá khắt khe đã được cụ thể hoá, từ việc hút thuốc đến buôn bán thuốc lá. Ðáng quan tâm là đối với người bán lẻ, quy định đã đề cập cụ thể những việc được làm, không được làm, cùng với đó là hình thức chế tài theo từng hành vi vi phạm.
Ðã qua, tỉnh Cà Mau có nhiều động thái nhằm giảm tác hại của thuốc lá, nhưng thực tế chưa đạt như kỳ vọng. Theo đánh giá từ cơ quan chức năng, tình trạng người hút thuốc lá còn khá phổ biến. Trong đó, điều đáng lo ngại nhất hiện nay là xu hướng giới trẻ tìm đến khói thuốc lá không hề có dấu hiệu giảm. Không ít người trẻ ngày nay hút thuốc lá để chứng tỏ là người lớn, đàn anh, đàn chị, hoặc coi đó là cách thể hiện sự sành điệu mà đâu biết rằng thuốc lá là chất kích thích cực kỳ nguy hiểm.
Rất nhiều thanh niên tìm đến thuốc lá để thể hiện bản thân, đây là thực trạng cần được sự quan tâm đúng mức.
Dù Luật PCTHCTL đã quy định khá cụ thể về hoạt động kinh doanh thuốc lá trên phạm vi cả nước, cũng như lứa tuổi được mua thuốc lá, nhưng quy định dường như chỉ là quy định. Bởi, bất cứ ai và bất cứ lúc nào cũng có thể tìm mua thuốc lá để sử dụng, người bán không hề phân biệt người trẻ hay người trưởng thành. Chẳng hạn, theo luật quy định, người chịu trách nhiệm tại điểm bán của đại lý bán buôn, đại lý bán lẻ thuốc lá phải treo biển thông báo không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi; phạt tiền từ 1-3 triệu đồng đối với hành vi không có biển thông báo bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi tại địa điểm bán của đại lý bán buôn, đại lý bán lẻ thuốc lá; phạt tiền từ 3-5 triệu đồng đối với hành vi bán, cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi. Thế nhưng, rất ít biên bản vi phạm hành chính ở lỗi này được ban hành, dù hành vi vi phạm là có.
Góc nhìn khác, đó là việc hút thuốc nơi công cộng, công sở, cơ sở y tế chăm sóc, điều trị bệnh nhân. Thực trạng nhờn luật vẫn còn khá phổ biến dù thực tế người hút ít hay nhiều đã tiếp cận được Luật PCTHCTL. Theo ghi nhận ở một số địa điểm công cộng, nơi tập trung đông người, có một điều là, khi có người hút thuốc lá nhả khói làm ảnh hưởng đến nhiều người xung quanh, nhưng hầu như không ai có ý thức phản ứng, nhắc nhở, yêu cầu dập thuốc, vì cho rằng đó là quyền riêng tư, dù trong tâm lý vẫn cảm thấy khó chịu do việc làm này gây ra. Thậm chí bệnh viện là nơi cấm hút thuốc lá hoàn toàn, nhưng nhiều người vẫn ngang nhiên hút, bất chấp sự tồn tại của luật. Việc xử phạt theo luật hoàn toàn không được thực thi, chung quy chỉ dừng ở việc nhắc nhở, nên không tạo được sức răn đe.
Việc buôn bán thuốc lá thời gian qua không theo quy định của luật, từ việc trưng bày đến niêm yết bảng thông báo không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi.
Tại công sở, nơi làm việc cũng không ngoại lệ. Trong báo cáo của UBND tỉnh về kết quả thực thi Luật PCTHCTL, được ban hành năm 2024, có đánh giá: Qua tổng hợp công tác giám sát việc thực hiện “Môi trường không khói thuốc” trên địa bàn tỉnh ghi nhận, số cơ quan, đơn vị bố trí nơi dành riêng cho người hút thuốc lá còn thấp, mặc dù trên 50% cơ quan, đơn vị đã ký cam kết môi trường không khói thuốc và có phân công cán bộ hoặc bộ phận chịu trách nhiệm theo dõi, báo cáo kết quả thực hiện. Cơ quan, đơn vị chưa có biện pháp xử phạt vi phạm quy định cấm hút thuốc tại nơi làm việc. Các hình thức xử lý chủ yếu vẫn là nhắc nhở, xét thi đua khen thưởng. Những biện pháp xử lý chưa thực sự nghiêm này có thể dẫn đến kết quả thực hiện môi trường không khói thuốc chưa đạt như mong đợi.
Hướng đến môi trường sống không khói thuốc lá, cũng như để Luật PCTHCTL thực sự đi vào cuộc sống, cần hơn nữa sự vào cuộc của cơ quan chức năng, song hành với động thái tuyên truyền cần có kiểm tra, xử lý vi phạm. Ðặc biệt, cán bộ, công chức, viên chức cần là người nêu gương, đi đầu trong thực thi luật./.
Văn Ðum
Xem thêm bình luận