Kết luận số 14-KL/TW (Kết luận 14) ngày 22/9/2021 của Bộ Chính trị đã tạo được cơ sở chính trị quan trọng, khơi dậy được tinh thần năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong đội ngũ cán bộ các cấp. Tuy nhiên, để tinh thần “6 dám” có thể chuyển hoá thành hành động của cán bộ trong quá trình thực thi chức trách, nhiệm vụ thì vẫn còn nhiều lực cản.
Tranh: KIỀU LOAN
Ðồng chí Hồ Trung Việt, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Cà Mau, thẳng thắn thừa nhận: “Thời gian qua, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được Trung ương, mà đứng đầu là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt với tinh thần “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”. Nhiều vụ đại án được đưa ra xét xử, hàng loạt quan chức hầu toà, nhiều cán bộ vướng vòng lao lý... Chính những kết quả này vô hình trung đã tạo ra hiệu ứng lây lan trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Song song đó, Trung ương ban hành nhiều quy định, chỉ thị, kết luận nhằm siết chặt kỷ cương của Ðảng và đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tâm lý e ngại, sợ sai, không dám làm của một bộ phận cán bộ, đảng viên”.
Một nguyên nhân khác, xuất phát từ sự chậm trễ trong việc ban hành văn bản nhằm thể chế hoá Kết luận 14 của Bộ Chính trị. Kết luận 14 nêu rõ: “...kịp thời xem xét, nghiên cứu để thể chế hoá thành quy định pháp luật, tạo cơ sở pháp lý để nhân rộng các mô hình, giải pháp...”. Kết luận 14 được Bộ Chính trị ban hành ngày 22/9/2021 và có hiệu lực ngay từ thời điểm ban hành. Ngày 29/9/2023, Chính phủ ban hành Nghị định số 73/2023, khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Tuy nhiên, vì chưa có văn bản thể chế hoá, chưa có cơ sở pháp lý nên rất khó triển khai thực tiễn.
Trên thực tế, hệ thống pháp luật ở nước ta chưa đồng bộ, còn nhiều chồng chéo. Ðại hội XIII của Ðảng chỉ ra: “Hệ thống pháp luật còn một số quy định chưa thống nhất, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn; việc thể chế hoá, cụ thể hoá chủ trương của Ðảng về một số nội dung trong công tác cán bộ còn chậm, có nội dung chưa thống nhất giữa pháp luật của Nhà nước và quy định của Ðảng”. Và trong nhiều trường hợp, cán bộ muốn sáng tạo thì đồng nghĩa với việc phải làm “trái luật”.
Ðồng chí Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, tâm huyết chia sẻ, rất nhiều quy định pháp luật chưa phù hợp, hoặc chưa theo kịp với thực tiễn, nên dù địa phương có rất nhiều trăn trở, vướng mắc nhưng không tìm được cách giải quyết. Kết luận 14 nêu rõ: “Ðề xuất đổi mới, sáng tạo của cán bộ phải bảo đảm không trái với Hiến pháp và Ðiều lệ Ðảng”. Trong khi đó, pháp luật là sự cụ thể hoá Hiến pháp, nếu pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn mà cán bộ vẫn cố làm ngược lại thì có thể còn bị quy vào tội cố ý làm trái. Ðó là chưa kể, không ít trường hợp, dù cán bộ đã làm đúng theo quy định pháp luật, nhưng khi xảy ra vấn đề, khi kiểm tra, thanh tra vẫn bị kết luận là làm sai vì cách áp dụng quy định của luật khác nhau, có luật thì cho phép, nhưng luật khác lại không. Chính những bất cập này khiến cán bộ chùn bước, tạo ra tâm lý e ngại, thậm chí tạo sức ì xã hội vì cán bộ không dám làm, công việc không trôi chảy.
Chỉ ra những vướng mắc trong các quy định của pháp luật, đồng chí Lê Văn Sử nêu dẫn chứng, năm 2007, tỉnh giao cho một doanh nghiệp thực hiện dự án phát triển du lịch ven biển và hoàn toàn phù hợp với Luật Ðầu tư. Ðến năm 2010, vùng ven biển Cà Mau bị sạt lở nghiêm trọng, do đó doanh nghiệp phải tìm cách bảo vệ đất ven biển đã được giao khai thác, quản lý, sử dụng. Thời điểm năm 2016, trong chuyến khảo sát của Thủ tướng Chính phủ tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, lãnh đạo tỉnh kiến nghị cho phép tỉnh triển khai các biện pháp để bảo vệ khu vực ven biển bị sạt lở và được Thủ tướng Chính phủ cũng như lãnh đạo các bộ, ngành rất ủng hộ. Nhưng khi địa phương làm văn bản đề nghị gửi ra, các cơ quan Trung ương lại cho rằng vướng các quy định của Luật Ðất đai, Luật Lâm nghiệp và một số luật khác. Sau đó các bộ, ngành gửi văn bản đề nghị tỉnh Cà Mau phải thực hiện theo đúng các quy định của pháp luật.
Từ những thực tế trên, đồng chí Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho rằng, để có những đổi mới, sáng tạo, “xé rào” cơ chế, liên quan đến thẩm quyền của cấp nào thì xin cấp đó phê duyệt. Nhưng hiện nay những vướng mắc từ các quy định pháp luật khiến cho cấp thẩm quyền ở cơ sở không thể phê duyệt, mà để có thể phê duyệt được thì lại phải chờ Quốc hội xem xét sửa luật. Như vậy, những vấn đề về cơ chế, chính sách, luật pháp... khiến cho tinh thần năng động, sáng tạo của cán bộ vẫn trong vòng luẩn quẩn. Do đó, cần phải có cơ chế linh hoạt hơn, phân cấp về cơ sở mạnh hơn. Theo đó, nếu ở cơ quan, đơn vị, địa phương phát hiện những quy định của pháp luật không phù hợp với thực tiễn và trình đến cấp có thẩm quyền xin được thí điểm thực hiện thì nên cho phép.
Một lực cản khác khiến cán bộ không quyết tâm đổi mới, sáng tạo, là chưa có cơ chế khích lệ tương xứng. Trong không ít báo cáo, chỉ thị, nghị quyết, Trung ương đã chỉ ra thực trạng chưa có tiêu chí, cơ chế hiệu quả để đánh giá đúng cán bộ, tạo động lực, bảo vệ cán bộ và thu hút, trọng dụng nhân tài. Ðặc biệt, đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, chưa phản ánh đúng thực chất. Xét ở khía cạnh thu nhập, việc trả lương công chức, viên chức vẫn theo hệ số, có tính chất “cào bằng”, mặc dù áp lực công việc lớn nhưng mức thu nhập nhận lại không cao khiến cho cán bộ thiếu động lực phấn đấu. Ở khía cạnh thăng tiến trong nghề nghiệp, tình trạng bổ nhiệm cán bộ “đúng quy trình” nhưng không bảo đảm tiêu chuẩn, năng lực vẫn là vấn đề nhức nhối; việc trọng dụng người tài có lúc, có nơi vẫn thiếu sự sòng phẳng, chưa thực sự công bằng. Ðó là chưa kể, ở một số cơ quan, đơn vị đã xảy ra tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm cho cấp dưới, khi khen thưởng thì nhận thành tích từ trên xuống dưới nhưng khi xử lý sai phạm thì “trên nhẹ, dưới nặng”.
Xét ở khía cạnh khác, chiếc “gọng” đang “kìm hãm” sự sáng tạo của cán bộ còn nằm ở vai trò người lãnh đạo chủ chốt của từng địa phương, đơn vị... Thực tế, Nghị định số 73/2023 đưa ra quy định “Kế hoạch đề xuất đổi mới, sáng tạo của cán bộ được gửi đến người đứng đầu cơ quan sử dụng cán bộ để xem xét, quyết định”. Tuy nhiên, nếu người đứng đầu cơ quan nhận thấy những đề xuất đổi mới, sáng tạo không đúng quy định pháp luật thì rất có thể sẽ không cho phép triển khai. Cũng nghị định này quy định, cấp nào cho phép thực hiện đề xuất đổi mới, sáng tạo thì người cho phép chịu trách nhiệm về việc phê duyệt đề xuất nên rất dễ nảy sinh tâm lý không ai dám làm...
Từ những vấn đề nêu trên, để sức sáng tạo của cán bộ thực sự được “giải phóng”, để tinh thần “6 dám” trong đội ngũ cán bộ các cấp chuyển hoá thành hành động, còn rất nhiều vấn đề đang đặt ra. Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 73/2023; trước đó Bộ Chính trị ban hành Quy định số 117-QÐ/TW ngày 18/8/2023 về xin lỗi và phục hồi quyền lợi của tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan đã đáp ứng mong mỏi của đội ngũ cán bộ; đồng thời đây là những cơ sở chính trị, hành lang pháp lý rất quan trọng để các cấp triển khai thực hiện Kết luận 14 hiệu quả./.
Bá Hiên - Minh Mạnh - Thuý An - Anh Minh
Xem thêm bình luận