Gian nan cuộc chiến chống dịch tả heo châu Phi.Bài 2: Sống chung với dịch

(CMO) Chưa có thuốc đặc trị, chưa có vắc xin phòng ngừa, dịch tả heo châu Phi đang ngày càng diễn biến phức tạp, chưa có dấu hiệu dừng giảm. Để từng bước ngăn chặn, tiến tới kiểm soát dịch bệnh nguy hiểm này trên địa bàn tỉnh, cùng với giảm tổng đàn, hạn chế tái đàn, thực hiện theo chỉ đạo của Bộ NN&PTNT và UBND tỉnh, ngành NN&PTNT tỉnh đã triển khai thực hiện các giải pháp sống chung với dịch.

Giám sát và cảnh báo dịch bệnh

Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Cà Mau Nguyễn Thành Huy cho biết, dịch tả heo châu Phi đã xuất hiện ở 63/63 tỉnh, thành phố trên cả nước, số heo bị tiêu huỷ lên đến gần 5 triệu con, tổng trọng lượng gần 287 ngàn tấn (chiếm 7,3% tổng sản lượng thịt heo cả nước). Hầu hết các địa phương đều triển khai thực hiện các giải pháp sống chung với dịch.

Ngành Chăn nuôi và Thú y khuyến cáo, đối với những hộ dân chăn nuôi heo chủ yếu để sử dụng cơm thừa, canh cặn trong gia đình thì trong điều kiện dịch bệnh hiện nay không nên nuôi nữa. Còn những hộ nghề chăn nuôi ảnh ưởng lớn đến cuộc sống thì phải thực hiện đúng quy tắc về an toàn dịch bệnh như: Chuồng trại riêng biệt, quản lý chăm sóc đúng quy trình, hạn chế ra vào, tiếp xúc, tiêu độc khử trùng thường xuyên.

Cấp giấy chứng nhận kiểm dịch cho phương tiện chở heo nhập tỉnh.

Nhân viên Trạm kiểm dịch động vật Quản lộ Phụng Hiệp phun xịt sát trùng phương tiện chở heo nhập tỉnh.

Đối với người tiêu dùng, nhờ công tác tuyên truyền được thực hiện quyết liệt trong thời gian qua nên có thể khẳng định đến thời điểm hiện tại đa phần người tiêu dùng yên tâm sử dụng, không quay lưng với thịt heo. Ông Huy cho biết, lượng tiêu thụ thịt heo cả tỉnh từ 650-700 con/ngày, không giảm so với trước khi có dịch, chưa tính số lượng thịt heo được bán ra tại siêu thị, cửa hàng tự chọn tăng lên. Thậm chí, vào dịp cuối tuần, người dân ở các huyện vẫn tìm đến các siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch ở TP Cà Mau để mua thịt về dự trữ trong tủ đông ăn dần.

Tại TP Cà Mau, lượng heo được đưa vào 3 cơ sở giết mổ khoảng 150-170 con/ngày. Bên cạnh đó, số heo từ các huyện Cái Nước, Thới Bình đưa về TP Cà Mau giết mổ khoảng 30 con/ngày.

Trưởng Trạm Chăn nuôi và Thú y TP Cà Mau Tô Nguyệt Tiên cho biết, đa phần heo tiêu thụ trên địa bàn thành phố đều nhập từ các tỉnh vì heo trong dân không đáp ứng đủ nhu cầu, mỗi ngày chỉ từ 5-7 con. Đây là heo của Công ty Cổ phần chăn nuôi CP, có xét nghiệm âm tính với dịch tả heo châu Phi và có đầy đủ giấy chứng nhận kiểm dịch. Bên cạnh đó, heo của Công ty CP lượng nạc nhiều hơn do được nuôi theo quy trình an toàn và sử dụng thức ăn công nghiệp, khi giết mổ tỷ lệ hao nhót rất ít (chỉ khoảng 15-20 kg/con heo 100 kg). Còn heo trong dân do nuôi bằng thức ăn thừa nên lượng mỡ rất nhiều, khi giết mổ sẽ hao nhót từ 20 kg trở lên/con heo 100 kg.

Kiểm soát giết mổ, vận chuyển đến đầu ra

Đây cũng là một trong những giải pháp sống chung với dịch tả heo châu Phi. Theo đó, trong phương án phòng chống bệnh dịch tả heo châu Phi của Sở NN&PTNT tỉnh trình UBND tỉnh ngày 23/8/2019 nêu rõ: Nghiêm cấm vận chuyển heo và các sản phẩm từ heo đã qua chế biến không đúng quy định ra vào vùng dịch, vùng bị dịch uy hiếp. Việc vận chuyển heo và các sẩn phẩm từ heo phải đảm bảo đúng theo quy trình kiểm dịch và hướng dẫn về kiểm soát vận chuyển. Việc giết mổ và tiêu thụ các sản phẩm từ heo phải được thực hiện theo Hướng dẫn số 3708/HD-BNN-TY ngày 28/5/2019 và Công văn số 5169/BNN-TY ngày 22/7/2019 của Bộ NN&PTNT, trong đó quy định rõ việc thực hiện giết mổ tại các cơ sở giết mổ tập trung, nhỏ lẻ trong và ngoài vùng dịch.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Thành Huy cho biết thêm, trước đây việc giết mổ nhỏ lẻ tại hộ gia đình không quản lý được, hiện nay ngành đã quản lý chặt chẽ. Chi cục đã cấp phép tạm cho 10 cơ sở giết mổ thuộc các huyện: Đầm Dơi, Năm Căn, Ngọc Hiển và Phú Tân. Các cơ sở này đều có sự quản lý của thú y cơ sở. Cũng nhờ công tác quản lý giết mổ được thực hiện tốt mà từ đầu mùa dịch đến giờ, tình trạng heo bơm nước không còn xảy ra, vì vậy chất lượng heo sau giết mổ cao hơn.

Trưởng Trạm Chăn nuôi và Thú y TP Cà Mau Tô Nguyệt Tiên cho biết thêm: “Thông tư 25/2016/TT-BNNPTNT ngày 30/6/2016 về kiểm tra vệ sinh thú y quy định trên 1 con heo đóng 6 dấu kiểm soát giết mổ. Thế nhưng, trong tình hình dịch bệnh phức tạp hiện nay, để tạo thuận lợi cho công tác quản lý, trạm chỉ đạo trên 1 con heo đóng từ 12 dấu trở lên để người dân dễ tiêu thụ thịt heo, nhất là khi chia nhỏ lượng thịt bán cho các tiểu thương. Lực lượng kiểm tra sản phẩm thịt heo trên các thớt thịt cũng dễ dàng hơn”.

Bên cạnh đó, 17 xã, phường trên địa bàn TP Cà Mau đều thành lập đội phản ứng nhanh để kiểm soát kịp thời nguồn sản phẩm thịt heo cũng như xử lý kịp thời khi phát hiện heo bệnh. Trạm Chăn nuôi và Thú y TP Cà Mau còn buộc các chủ thớt thịt ký cam kết không sử dụng thịt không rõ nguồn gốc. Nếu phát hiện dịch phải báo ngay cho chính quyền địa phương hoặc lực lượng thú y cơ sở.

Theo ghi nhận của phóng viên, ở một số chợ trọng điểm trên địa bàn TP Cà Mau, tình hình mua bán thịt heo đã trở lại bình thường sau một thời gian ế ẩm khi dịch tả heo châu Phi mới xuất hiện. Thứ nhất là do người tiêu dùng đã nhận thức rõ dịch bệnh này không lây sang người. Thứ hai, thịt được bày bán có đóng dấu kiểm soát giết mổ của cơ quan thú y. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra việc kinh doanh thịt heo tại các chợ được thực hiện thường xuyên, việc phun xịt thuốc sát trùng khu vực mua bán cũng được ngành thú y thực hiện đúng theo quy định. Tất cả các tiểu thương đều phải ký cam kết không bán thịt heo không rõ nguồn gốc, không được kiểm soát giết mổ. Cùng với đó là công tác tuyên truyền được thực hiện sâu rộng bằng nhiều hình thức, đến tận các hộ dân, cho thấy cuộc chiến chống dịch tả heo châu Phi đang được cả hệ thống chính trị tập trung thực hiện. Từ đó, người tiêu dùng bớt đi tâm lý e ngại khi sử dụng thịt ở các chợ.  

Xử lý nhanh ổ dịch

Bên cạnh việc tuyên truyền người dân, thậm chí buộc hộ chăn nuôi ký cam kết không giấu dịch, khi phát hiện heo có dấu hiệu bệnh, chết phải báo ngay cho chính quyền địa phương hoặc lực lượng thú y cơ sở, thì việc xử lý khi xuất hiện ổ dịch tả heo châu Phi cũng được thực hiện theo đúng quy trình quy định tại Hướng dẫn số 4178/HD-BNN-TY của Bộ NN&PTNT ngày 14/6/2019. Đối với tỉnh Cà Mau, tiêu huỷ bằng phương pháp đốt được xem là biện pháp tối ưu. So với tiêu huỷ bằng cách chôn lấp trước đây, phương pháp đốt tuy có tốn kém chi phí nhưng giảm bớt vất vả cho những người thực hiện và an toàn cho môi trường. Hiện tại, mỗi xã, thị trấn trong tỉnh đều thành lập 1 đội phản ứng nhanh, đội này kiêm luôn nhiệm vụ tiêu huỷ heo bệnh.

Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Trần Văn Thời Duy Quốc Tuấn cho biết, các xã, thị trấn đã trang bị 7 lò tiêu huỷ heo. Cùng với đó, huyện đã cấp phát cho các xã, thị trấn đầy đủ trang thiết bị phục vụ cho việc xử lý dịch bệnh gồm: 127 đôi ủng, hơn 1 ngàn áo bảo hộ, 125 kính, 176 hộp khẩu trang, 169 hộp găng tay, 106 bao vôi và 10 áo blouse.

Trong lần cùng với đội phản ứng nhanh của thị trấn Trần Văn Thời tiêu huỷ 3 con heo của gia đình bà Nguyễn Thị Anh ở Khóm 3 vào cuối tháng 8, tôi đã chứng kiến và thấu hiểu những vất vả của lực lượng làm nhiệm vụ đặc biệt này. Phó trưởng Trạm Chăn nuôi và Thú y huyện Trần Văn Thời Tăng Phi Thoàn cho biết, trước khi tiến hành tiêu huỷ heo bệnh, đội phản ứng nhanh phải phun xịt thuốc sát trùng, rải vôi bột xung quanh khu vực chăn nuôi, cân heo cẩn thận trước khi đưa lên lò đốt. Heo sau khi được đốt từ 60% trở lên sẽ đào hố chôn. Khi đó mầm bệnh sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn.

Ông Duy Quốc Tuấn thông tin, Phòng NN&PTNT huyện chỉ đạo lực lượng tiêu huỷ cố gắng đốt đến 90% để việc chôn lấp nhẹ nhàng và đảm bảo tiêu diệt mầm bệnh.

Trong suốt thời gian tiêu huỷ heo, anh em phải thay nhau canh và thêm củi, thêm dầu vào lò. Nếu củi khô thì một con heo từ 100 kg trở lên phải đốt khoảng 4-5 giờ, trời mưa củi ướt thì thời gian kéo dài hơn, lực lượng tiêu huỷ vô cùng vất vả.

Anh Trần Thanh Hữu, công an viên, thành viên Đội phản ứng nhanh thị trấn Trần Văn Thời, chia sẻ: “So với hình thức chôn lấp trước đây thì tiêu huỷ heo bằng cách đốt đỡ cực hơn. Tuy nhiên, có nhiều hộ chăn nuôi đường đi khó khăn, không thể dùng xe đẩy đưa heo ra điểm đốt, anh em phải khiêng, heo nhỏ còn đỡ, có con heo hơn 200 kg, 6-7 người khiêng không nổi. Khi người dân báo heo chết lúc nào là anh em đến và tiêu huỷ ngay lúc ấy, có hôm heo chết buổi chiều, tiêu huỷ xong tận nửa đêm. Đốt 90% thì thời gian lâu hơn nhưng bù lại khi chôn lấp sẽ nhẹ công hơn”.

Anh Hữu cho biết, khi mới tham gia tiêu huỷ, tiếp xúc heo bệnh, chết cũng rất lo, nhưng làm riết rồi quen. Vả lại, anh cũng ý thức được dịch bệnh này không lây sang người, khi tiêu huỷ anh em trong đội được trang bị đầy đủ quần áo bảo hộ nên rất yên tâm.

Tính đến thời điểm này, số heo đã tiêu huỷ trong toàn tỉnh thấp nhất so với các tỉnh khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Điều đáng mừng là đa phần người chăn nuôi có ý thức rất cao, tuyệt đối không giấu heo bệnh, khi phát hiện là báo ngay cho cán bộ thú y để xử lý sớm, hạn chế lây lan cho số heo còn lại. Đây cũng là thuận lợi cho công tác quản lý, kiểm soát dịch bệnh chặt chẽ hơn.

Sống chung với dịch được xem là giải pháp trước mắt để đối phó với dịch tả heo châu Phi đang diễn biến theo chiều hướng phức tạp, khó lường. Còn về lâu dài, cần phải sắp xếp lại ngành chăn nuôi theo hướng tập trung, an toàn sinh học để hạn chế tối đa dịch bệnh, ông Nguyễn Thành Huy khẳng định./.

Thuỳ Trâm

Bài cuối: CHĂN NUÔI AN TOÀN SINH HỌC - HƯỚNG ĐI TẤT YẾU