Được đầu tư xây dựng và hoàn thiện vào những năm 1997 thuộc Tiểu dự án ngọt hóa vùng Bán đảo Cà Mau, từ đó đến nay, trải qua thời gian dài, hệ thống cống nằm dọc theo tuyến Quốc lộ 1A cũng như nhiều hạng mục công trình phân ranh mặn ngọt trong vùng chuyển đổi đã xuống cấp, hư hỏng, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất của nông dân.
Cống Hộ Phòng bị hư van giữa nên phải vận hành 2 cửa bên để xả nước.
Nhiều công trình xuống cấp
Do được xây dựng và vận hành chủ yếu làm nhiệm vụ ngăn mặn, giữ ngọt, phục vụ việc trồng lúa nên khi có chủ trương chuyển đổi một phần diện tích canh tác lúa kém hiệu quả sang mô hình lúa - tôm kết hợp, hệ thống thủy lợi đầu nguồn nằm dọc theo tuyến Quốc lộ 1A đã bộc lộ nhiều yếu điểm, như việc thiếu nước mặn khi đến vụ tôm, hay thiếu nước ngọt khi vào vụ lúa…
Bên cạnh đó, nhiều hạng mục công trình như van cống, tường kè quanh cống, các trụ đỡ hệ thống ròng rọc… do đã đưa vào vận hành, khai thác khá lâu nên xuất hiện tình trạng hư hỏng, xuống cấp, không đảm bảo cho việc ngăn mặn, hút ngọt, tiêu úng. Do van giữa bị hỏng, không thể vận hành nên cống Hộ Phòng chỉ có thể đóng, mở 2 cửa nằm phía cạnh bờ. Tình trạng này đã xảy ra khá lâu và cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho nhiều hạng mục công trình ở hạ lưu cống thường xuyên bị sạt lở, ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất của người dân.
Bên cạnh đó, sạt lở cũng đang đặt các cống đầu nguồn vào tình trạng báo động. Cống Sư Son - một trong những cống đầu nguồn bị sạt lở phần tường kè diễn ra từ khá lâu nhưng đến nay vẫn chưa được duy tu, sửa chữa đang khiến cho nhiều nông dân trong vùng bị ảnh hưởng khá lo lắng khi mà mùa khô đang đến. Thậm chí, nhiều cống do van bị hở hoặc hư hỏng khiến cho nhiều diện tích lúa vùng ngọt của người dân bị thiệt hại bởi nước mặn rò rỉ vào.
Nông dân TX. Giá Rai đắp đập tạm để bơm dẫn nước vào ruộng lúa. Ảnh: C.L
Cần đầu tư đồng bộ
Lâu nay, “bài toán” tranh chấp mặn - ngọt ở Bạc Liêu vẫn chưa có được “lời giải” thỏa đáng. Trong khi biến đổi khí hậu càng làm cho việc điều tiết nước ngày càng khó khăn hơn, thì tại nhiều nơi, vẫn còn tồn tại những chiếc cống đất. Nói là cống, nhưng thực tế đây chỉ là những con đập ngăn mặn, giữ ngọt được làm từ cây gỗ và đất. Theo nhiều người dân, trước đây nước mặn ở khu vực này không lên cao, nhưng thời gian gần đây, hạn mặn đã xâm lấn đến các cống đất. Giải pháp duy nhất vẫn là đắp cao đập và gia cố để không bị nước mặn rò rỉ vào. Song, để giữ ngọt bền vững thì việc xây dựng đập kiên cố là rất cần thiết.
Năm 2015, Bạc Liêu từng đối mặt với sự cố vỡ cửa đập ngăn mặn (làm bằng chất liệu composite) ở thị trấn Phước Long (huyện Phước Long). Theo kế hoạch hiện đại hóa thủy lợi đến năm 2025, từ nguồn ngân sách tỉnh cũng như sự hỗ trợ của Trung ương, Bạc Liêu sẽ tiến hành đầu tư 12 trạm giám sát mặn; xây dựng thêm 2 cống Âu thuyền (Vàm Lẽo và Hộ Phòng) với tổng mức đầu tư khoảng 800 tỷ đồng. Bên cạnh đó, tỉnh cũng trích ngân sách 70 tỷ đồng để tiến hành sửa chữa các cống có dấu hiệu xuống cấp. Đồng thời, đầu tư xây dựng, nâng cấp hệ thống 24 cống nằm dọc theo tuyến đê Biển Đông… Khi những công trình này hoàn thiện và đưa vào vận hành, khai thác sẽ giúp việc điều tiết nguồn nước được chủ động, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sản xuất hiệu quả.
Tại buổi làm việc với đoàn công tác của Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai của Trung ương với Bạc Liêu, Giám đốc Sở NN&PTNT - Lưu Hoàng Ly kiến nghị: Hệ thống cống nằm dọc theo tuyến Quốc lộ 1A và hệ thống cống phân ranh mặn - ngọt hiện đã xuống cấp, nhiều cống không còn đảm bảo việc điều tiết nước nên cũng gây khó cho việc hỗ trợ sản xuất, giảm nhẹ thiên tai trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. Bạc Liêu kiến nghị các bộ, ngành Trung ương cần tiếp tục đồng hành, hỗ trợ tỉnh trong việc chủ động ứng phó với các loại hình thiên tai, nhất là xây dựng các công trình cảnh báo thiên tai, giảm nhẹ thiệt hại.
CHÍ LINH
Xem thêm bình luận