Tận dụng nguồn năng lượng “trời ban” để tạo ra năng lượng xanh, tích hợp vào quy trình sản xuất sạch không chỉ giúp tối ưu chi phí mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế. Quan trọng hơn, đây là bước đi chiến lược hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero), xu hướng tất yếu trong nền kinh tế bền vững. Tại Cà Mau, nhiều doanh nghiệp đang chủ động đón đầu xu thế này, từng bước chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, giảm thiểu tác động đến môi trường và kiến tạo giá trị phát triển dài hạn.
- Cà Mau hướng tới “thủ phủ” năng lượng xanh
- Cà Mau hướng tới “thủ phủ” năng lượng xanh - Bài 2: “Kho báu xanh” đang chờ đánh thức
Biến tiềm năng thành giá trị kinh tế bền vững
Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp thuỷ sản vẫn loay hoay với bài toán chi phí và năng lượng, ông Bùi Kim Luyến, Giám đốc Công ty TNHH MTV Sản xuất Thương mại và Dịch vụ giống thuỷ sản Thảo Nguyên, xã Hàm Rồng, huyện Năm Căn, đã chọn một hướng đi táo bạo. Năm 2000, ông Luyến đầu tư gần 23 tỷ đồng để lắp đặt hệ thống điện mặt trời cho toàn bộ cơ sở sản xuất rộng 14.000 m². Với quy mô 20 trại sản xuất tôm giống, tổng cộng 320 bể nuôi và 5 trại nuôi vỗ tôm bố mẹ, hệ thống hiện đại này giúp công ty cung cấp tối đa 2 tỷ con giống/năm, đạt chuẩn EU Organic cho tôm sú và BAP cho tôm thẻ, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính.
“Lúc đầu tôi cũng đắn đo lắm, vì số tiền đầu tư khá lớn. Nhưng giờ thì tôi thấy quyết định của mình là đúng đắn, vì mô hình phát triển kinh tế xanh, bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí mà còn giảm phát thải CO₂, bảo vệ môi trường, giảm áp lực lên hệ thống điện quốc gia”, ông Luyến chia sẻ. Chỉ riêng tiền điện, mỗi tháng công ty đã tiết kiệm được 50% (tiết kiệm khoảng 20-30 triệu đồng/tháng). Chưa hết, lượng điện dư thừa còn được bán lại, trung bình 1.750 kWh/tháng, mang về khoảng 450 triệu đồng/tháng. Khoản thu này không chỉ giúp công ty vận hành ổn định mà còn tạo thêm nguồn vốn để đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng con giống.
Ông Bùi Kim Luyến đầu tư gần 23 tỷ đồng xây dựng hệ thống điện năng lượng mặt trời cho toàn bộ cơ sở sản xuất rộng 14.000 m² từ năm 2000.
Không chỉ dừng lại ở mô hình điện mặt trời cho sản xuất tôm giống, Cà Mau còn thí điểm hệ thống điện mặt trời kết hợp nuôi thuỷ sản quảng canh. Công ty Cổ phần Ðầu tư năng lượng tái tạo Cà Mau (CMC) đã triển khai mô hình này tại xã Tân Thuận, huyện Ðầm Dơi. Theo ông Vũ Hùng Hải, Giám đốc CMC, dự án áp dụng công nghệ điện phân nước để sản xuất hydrogen và ammonia từ điện mặt trời lắp đặt trên diện tích nuôi tôm quảng canh. Với 165.633 ha vuông tôm, dự án không chỉ giúp giảm phát thải CO₂ mà còn tạo thu nhập cho người dân thông qua hợp đồng thuê diện tích mặt nước. Ngoài ra, hệ thống pin mặt trời còn giúp điều hoà nhiệt độ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của tôm.
"CMC mong muốn hợp tác cùng tỉnh Cà Mau để biến địa phương thành trung tâm phát triển năng lượng xanh. Với sự ủng hộ từ chính quyền và người dân, chúng tôi tin tưởng các dự án sẽ sớm đi vào hoạt động, thúc đẩy kinh tế Cà Mau theo hướng bền vững”, ông Hải khẳng định.
Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Nguyễn Đức Hiển tham quan trại sản xuất tôm giống Công ty TNHH MTV Sản xuất Thương mại và Dịch vụ giống thủy sản Thảo Nguyên.
Không chỉ trong thuỷ sản, Cà Mau còn đạt nhiều thành tựu trong nông nghiệp bền vững. Ông Phan Minh Chí, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết, tỉnh đang đẩy mạnh Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, nhằm hiện thực hoá cam kết giảm phát thải CO₂. Hiện, hơn 80% diện tích lúa đã chuyển sang giống chất lượng cao, diện tích sản xuất lúa an toàn đạt trên 30.000 ha. Ðặc biệt, vùng nuôi tôm - rừng đạt chuẩn quốc tế mở rộng lên 22.000 ha, vừa nâng cao giá trị kinh tế, vừa bảo vệ hệ sinh thái ven biển. Trong lâm nghiệp, tỉnh trồng mới 300 ha rừng ngập mặn mỗi năm, nâng tỷ lệ che phủ rừng lên 26,2%. Mô hình bảo vệ rừng kết hợp nuôi ốc len, sò... cũng giúp người dân tăng thu nhập, bảo vệ tài nguyên rừng.
Bên cạnh năng lượng tái tạo, Cà Mau cũng đón nhận xu hướng phát triển vật liệu thân thiện môi trường. Dự án NetZero Pallet của AirX, do chị Bùi Phương Thảo (Phường 8, TP Cà Mau) điều hành, là một điển hình.
Chị Thảo cho biết: “Sản phẩm pallet sinh học của AirX không chỉ phục vụ ngành logistics mà còn giúp giảm rác thải công nghiệp. Khác với pallet gỗ có nguy cơ tàn phá rừng hoặc pallet nhựa mất hàng trăm năm phân huỷ, NetZero Pallet có thể tái chế thành phân bón hữu cơ, tạo ra chu trình khép kín giữa công nghiệp và nông nghiệp”.
Những sáng kiến như NetZero Pallet hay điện mặt trời trên vuông tôm cho thấy, với sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, Cà Mau có thể trở thành hình mẫu phát triển kinh tế xanh bền vững tại đồng bằng sông Cửu Long.
Tháo rào cản, hiện thực hoá mục tiêu Net zero
Dù sở hữu tiềm năng lớn để phát triển kinh tế xanh, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và tín chỉ carbon, song, con đường hiện thực hoá mục tiêu Net Zero vào năm 2050 vẫn gặp nhiều rào cản, từ chi phí đầu tư ban đầu, hạ tầng truyền tải đến khung pháp lý chưa hoàn thiện.
Một trong những trở ngại lớn nhất là chi phí đầu tư. Việc triển khai điện mặt trời, sinh khối hay điện gió đòi hỏi nguồn vốn lớn cho công nghệ, hạ tầng và đào tạo nhân lực. Trong khi đó, cơ chế mua bán điện tái tạo ngày càng siết chặt, hệ thống truyền tải chưa theo kịp tốc độ phát triển dự án, dẫn đến tình trạng dư thừa công suất vào giờ thấp điểm nhưng lại thiếu hệ thống lưu trữ hiệu quả.
Sản phẩm pallet sinh học của chị Bùi Phương Thảo (Phường 8, TP Cà Mau) xuất sắc giành giải Nhất Cuộc thi “Startup - Tạo giải pháp cho tăng trưởng xanh và phát triển bền vững năm 2024”, được tổ chức bởi Trung tâm Truyền thông Tài nguyên và Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) và Tạp chí Kinh tế Việt Nam (thuộc Hội Khoa học kinh tế Việt Nam).
Theo ông Nguyễn Chí Thiện, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Cà Mau: “Các dự án năng lượng tái tạo đấu nối ở cấp điện áp 110kV chưa có quy hoạch rõ ràng về điểm đấu nối và phương án phát triển hạ tầng. Dù nằm trong danh mục quy hoạch, nhiều dự án vẫn gặp khó khăn do các điều chỉnh trong Luật Quy hoạch”.
Bên cạnh năng lượng tái tạo, thị trường tín chỉ carbon cũng chưa thể phát huy tối đa lợi ích, do thiếu khung pháp lý rõ ràng. Trong khi nhu cầu mua tín chỉ carbon trên thế giới tăng mạnh, Việt Nam vẫn chưa hoàn thiện cơ chế giao dịch, khiến doanh nghiệp lo ngại về tính ổn định khi tham gia.
Ở góc độ vĩ mô, phát triển thị trường tín chỉ carbon không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong lộ trình Net Zero. Cơ chế này cho phép các doanh nghiệp phát thải cao bù đắp lượng khí nhà kính thông qua việc mua tín chỉ carbon từ những đơn vị có khả năng hấp thụ CO2. Theo quy định, những doanh nghiệp vượt hạn mức phát thải sẽ phải tham gia giao dịch tín chỉ carbon, tạo động lực cho họ đầu tư vào công nghệ sạch hơn. Ðối với Cà Mau, nơi sở hữu diện tích rừng ngập mặn lớn, tiềm năng này là rất rõ ràng, nhưng nếu không có khung pháp lý hoàn chỉnh, cơ hội kinh tế từ tín chỉ carbon có thể sẽ bị bỏ lỡ.
Tỉnh Cà Mau có lợi thế lớn nhờ hệ sinh thái rừng ngập mặn rộng lớn, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ và lưu trữ carbon. Nếu có cơ chế phù hợp, đây có thể trở thành nguồn thu bền vững, đồng thời hỗ trợ sinh kế cho người dân.
Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lâm Văn Bi cho rằng: “Khai thác tín chỉ carbon không chỉ giúp bảo vệ rừng mà còn mang lại nguồn tài chính đáng kể, giảm áp lực ngân sách đầu tư vào lâm nghiệp”.
Sự quan tâm từ các đối tác quốc tế cũng cho thấy Cà Mau đang có lợi thế lớn trong lĩnh vực này. Ngài Jaya Ratnam, Ðại sứ đặc mệnh toàn quyền Cộng hoà Singapore tại Việt Nam, cho biết, Singapore đang đàm phán để thử nghiệm cơ chế trao đổi tín chỉ carbon giữa 2 nước. Nếu khung pháp lý được hoàn thiện, Cà Mau có thể trở thành địa phương trọng điểm trong giao dịch tín chỉ carbon, thu hút thêm nguồn lực cho phát triển kinh tế xanh.
Ðể tháo gỡ những rào cản này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Chính quyền cần hỗ trợ bằng các chính sách ưu đãi thuế, tài trợ vốn và cải thiện khung pháp lý. Doanh nghiệp cần mạnh dạn đầu tư vào công nghệ xanh, trong khi người dân cũng cần thay đổi thói quen tiêu dùng theo hướng thân thiện với môi trường.
Bước tiến đáng chú ý trong lộ trình này là ngày 24/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 232 phê duyệt Ðề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Mục tiêu của đề án không chỉ giúp giảm phát thải nhà kính mà còn mở ra dòng tài chính mới, thúc đẩy đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước cũng như trên thị trường quốc tế.
Cùng với đó, Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ năng lượng tái tạo. Ngày 3/3/2025, Nghị định 58/2025/NÐ-CP được ban hành, quy định chi tiết một số điều của Luật Ðiện lực, nhằm thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Theo đó, các dự án điện từ năng lượng tái tạo có hệ thống lưu trữ và đấu nối với hệ thống điện quốc gia sẽ được ưu tiên huy động vào giờ cao điểm, trừ nguồn điện tự sản xuất, tự tiêu thụ. Ðồng thời, nghị định khuyến khích nghiên cứu, phát triển công nghệ điện gió, điện mặt trời, ưu tiên sản xuất tấm quang năng, turbine gió và thiết bị chuyển đổi nguồn điện.
Nếu có chiến lược phù hợp, Cà Mau hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong phát triển kinh tế xanh. Không chỉ bảo vệ môi trường, các mô hình năng lượng tái tạo còn mang lại lợi ích lâu dài, giúp địa phương vững bước trên hành trình trung hoà carbon vào năm 2050./.
Loan Phương - Việt Mỹ
Xem thêm bình luận