Cho vay thí điểm chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp: Gắn kết doanh nghiệp với nông dân

Thực hiện Nghị quyết số 14/NQ-CP ngày 5/3/2014 của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phối hợp với Bộ NN&PTNT và các ngành có liên quan triển khai chương trình cho vay phục vụ phát triển nông nghiệp - nông thôn theo các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất. Tuy là chương trình cho vay thí điểm, nhưng kỳ vọng vào sự thành công của chương trình là rất lớn, do chương trình đã giải quyết được những mâu thuẫn vốn tồn tại trong sản xuất nông nghiệp lâu nay.

Khai thông nguồn vốn

Theo chương trình cho vay thí điểm chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp phục vụ phát triển nông nghiệp - nông thôn, các ngân hàng thương mại cho vay thí điểm đối với khách hàng có liên kết sản xuất từ khâu sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm và các dự án có ứng dụng khoa học - công nghệ cao.

Nông dân huyện Hòa Bình bán lúa cho thương lái. Ảnh: Lâm Hỷ

Đơn cử như trong sản xuất nông nghiệp, doanh nghiệp muốn được vay nguồn vốn này phải có mô hình liên kết khép kín với nông dân. Cụ thể, đối với sản xuất lúa, doanh nghiệp sẽ cung cấp toàn bộ vật tư nông nghiệp, giống lúa, trang bị kỹ thuật và đặt hàng nông dân sản xuất theo yêu cầu. Sau đó bao tiêu toàn bộ hàng hóa do nông dân sản xuất, rồi chế biến phục vụ xuất khẩu. Hay trong nuôi trồng thủy sản, doanh nghiệp sẽ đầu tư toàn bộ chi phí sản xuất từ khâu giống, thuốc thú y thủy sản, thức ăn, kỹ thuật và bao tiêu toàn bộ sản phẩm do nông dân làm ra để phục vụ chế biến.

Mục đích của chương trình cho vay chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp nhằm gắn kết doanh nghiệp với bà con nông dân. Đồng thời, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp đẩy mạnh hơn nữa các mô hình liên kết sản xuất với nông dân. Bởi, một trong những khó khăn nhất của sản xuất nông nghiệp lâu nay là mạnh ai nấy làm, nông dân sản xuất theo phong trào, còn doanh nghiệp luôn rơi vào thế bị động do nguồn vốn đầu tư có hạn. Bên cạnh đó, do nguồn lực yếu, lãi suất ngân hàng luôn ở mức cao nên doanh nghiệp không thể mạo hiểm liên kết sản xuất với nông dân; ngại mở rộng quy mô, đầu tư nâng cấp công nghệ, xây dựng những mô hình liên kết sản xuất quy mô để sản xuất hàng hóa lớn… Những bất cập này làm cho doanh nghiệp và nông dân chưa thể gặp nhau, và kéo theo đó là tình trạng sản xuất manh mún, hàng hóa nông dân làm ra luôn “bị” trúng mùa - mất giá, còn doanh nghiệp thì mất đi cơ hội làm giàu khi bị động về nguồn nguyên liệu.

Chương trình cho vay này sẽ giúp doanh nghiệp giảm được gánh nặng về lãi suất và góp phần khai thông nguồn vốn từ các ngân hàng. Nếu như trước đây, doanh nghiệp phải vay vốn với lãi suất bình quân từ 15 - 16%/năm, thì chương trình thí điểm này cho vay ngắn hạn với 7%/năm, cho vay trung hạn 10%/năm và cho vay dài hạn 10,5%/năm. Đặc biệt, cho vay đến 70% giá trị của phương án, dự án từ các mô hình liên kết và cho vay không có đảm bảo bằng tài sản đối với khách hàng mà ngân hàng kiểm soát được dòng tiền theo chuỗi liên kết.

Cần xây dựng “lòng tin”

Chương trình cho vay này sẽ tháo gỡ được nút thắt trong sản xuất nông nghiệp. Doanh nghiệp được ngân hàng ưu đãi đầu tư vốn, còn nông dân thì không còn sợ sản phẩm làm ra không tiêu thụ được.

Tuy nhiên, để chương trình thí điểm này thành công và phát huy hiệu quả, bên cạnh giải pháp hạ lãi suất cho vay, cũng cần tạo dựng lòng tin. Bởi mô hình liên kết sản xuất giữa nông dân và doanh nghiệp không phải đến bây giờ mới làm, mà đã được thực hiện từ lâu. Song, liên kết ấy nhanh chóng bị bẻ gãy khi nông dân không tuân thủ các hợp đồng bao tiêu đã ký kết trước đó, và “xé rào” bán sản phẩm với giá cao hơn cho doanh nghiệp ngoài liên kết. Hay ở doanh nghiệp cũng thế, khi nông sản bị rớt giá thì không tuân thủ các ký kết trước đó, mà đòi mua theo giá sàn chung. Đây là những nguyên nhân làm cho chuỗi liên kết thiếu bền vững khi lòng tin giữa doanh nghiệp và nông dân bị mất đi. Bởi, chẳng có doanh nghiệp nào lại bỏ ra hàng chục tỷ đồng cho một dự án mà không cầm chắc được lợi nhuận. Còn nông dân cũng chẳng tha thiết giữ chữ tín khi sản phẩm có giá mà doanh nghiệp buộc thực hiện đúng hợp đồng, còn khi mất giá thì chần chừ, gây khó và thu mua với giá rẻ bèo. Do vậy, xây dựng lòng tin và giữ chữ tín trong sản xuất, kinh doanh sẽ là giải pháp mang tính quyết định cho sự thành công của chương trình.

Xây dựng thành công chương trình thí điểm này là vấn đề sống còn của doanh nghiệp và người nông dân trong hội nhập kinh tế thế giới. Trong cái sân chơi chung ấy, nếu không chủ động liên kết, chủ động khắc phục những khó khăn, tạo ra khả năng cạnh tranh và chủ động xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho riêng mình, thì khó tránh khỏi nguy cơ thất bại. Doanh nghiệp sẽ mãi loay hoay với bài toán thiếu nguyên liệu, xuất hàng thô, còn nông dân thì không thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn “trúng mùa - mất giá”.

KIẾT TƯỜNG