Sau hơn 3 năm thực hiện Quyết định số 1384/QÐ-BNN-KH ngày 18/6/2013 của Bộ NN&PTNT cũng như gần 2 năm triển khai thực hiện Quyết định của UBND tỉnh phê duyệt Ðề án "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững”, trên địa bàn tỉnh vẫn chưa có bước đột phá thật sự.
Sau hơn 3 năm thực hiện Quyết định số 1384/QÐ-BNN-KH ngày 18/6/2013 của Bộ NN&PTNT cũng như gần 2 năm triển khai thực hiện Quyết định của UBND tỉnh phê duyệt đề án "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững”, trên địa bàn tỉnh vẫn chưa có bước đột phá thật sự. Nhiều quy hoạch còn quá chậm tiến độ khiến không ít địa phương và cả ngành chức năng có liên quan lúng túng trong xây dựng kế hoạch thực hiện. Từ đó, sản xuất nông nghiệp còn tiềm ẩn nhiều rủi ro, sức đề kháng yếu, giá trị gia tăng chưa cao...
Quy hoạch và bảo vệ quy hoạch được xem là một khâu vô cùng quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong đề án tái cơ cấu nền nông nghiệp thì đây càng là yếu tố cốt lõi. Thế nhưng, đã qua, nhiều quy hoạch chậm tiến độ, nhiều lĩnh vực chưa có quy hoạch cũng như nhiều quy hoạch dễ bị phá vỡ.
 |
| Hệ thống thuỷ lợi chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất còn mang tính chắp vá, thiếu đồng bộ. |
Kể từ khi đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp của tỉnh được phê duyệt (ngày 24/10/2014), hằng năm ngân sách tỉnh đều dành khoản kinh phí từ 5-7 tỷ đồng để thực hiện việc rà soát, điều chỉnh các quy hoạch; xây dựng các dự án, đề án có liên quan cũng như đầu tư cho các ngành hàng chủ lực. Tuy nhiên, nhiều quy hoạch thực hiện quá chậm.
Bỏ quên nhiều lợi thế
Xác định nuôi thuỷ sản là thế mạnh nên ngay khi đề án được phê duyệt, tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng có liên quan nhanh chóng xây dựng những quy hoạch mang tính chiến lược. Trong đó, tiêu biểu có thể kể đến như: quy hoạch nuôi, trồng thuỷ sản tỉnh Cà Mau đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Ðồng thời, tiến hành rà soát, lập điều chỉnh quy hoạch thuỷ lợi tỉnh đến năm 2020 theo hướng phục vụ đa mục tiêu và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, đến nay 2 quy hoạch chiến lược trên vẫn đang trong tình trạng chờ thẩm định. Ðặc biệt, quy hoạch thuỷ lợi không chỉ khi có đề án tái cơ cấu mới tiến hành thực hiện mà đã được triển khai từ năm 2011, nhưng đến nay đơn vị tư vấn vẫn chưa thể thông qua.
Không chỉ chậm mà nhiều lĩnh vực, nhiều mặt hàng được xem là có giá trị kinh tế cao và có sức cạnh tranh mạnh lại đang bị lãng quên.
Năm Căn - một trong những huyện có thế mạnh về thuỷ sản. Không chỉ có ưu thế về con tôm với đa dạng loại hình nuôi, đặc biệt là tôm sinh thái, huyện còn có lợi thế về vọp, sò huyết, ốc len và nhiều loại cá nước mặn như cá chẽm, cá nâu... Thế nhưng, các loại vật nuôi được cho là nhiều lợi thế này đang bị bỏ quên trong các quy hoạch phát triển kinh tế của tỉnh.
Chủ tịch UBND huyện Năm Căn Phan Thanh Phương nhận định: "Thời gian qua và cả kế hoạch trong tương lai chúng ta tập trung quá nhiều cho con tôm. Ðiều này thể hiện ở hàng loạt các dự án, mô hình cho đến cơ sở hạ tầng thuỷ lợi... đều hướng về con tôm. Trong khi đó, có rất nhiều loại mặt hàng thuỷ sản mang về giá trị kinh tế cao như cua hay sò huyết, vọp, ốc len và một số loại cá nước mặn... thì chủ yếu dựa vào nguồn giống tự nhiên và nhập tỉnh. Thời gian qua chưa có công trình nghiên cứu nào về xây dựng quy trình kỹ thuật nuôi các loại này mang lại hiệu quả cao".
Vùng mặn chiếm diện tích khá lớn so với diện tích tự nhiên toàn tỉnh. Tuy nhiên, ngoài loại hình “con tôm ôm cây đước” thì có thể trồng thêm loại cây gì, nuôi thêm con gì để cải thiện thu nhập cho người dân chưa được quan tâm nhiều.
Ông Phương chia sẻ, người dân từng đặt vấn đề yêu cầu địa phương định hướng cho họ trồng thêm cây gì, nuôi con gì ngoài con tôm để nâng cao thu nhập, nhưng chính quyền các cấp vẫn chưa thể định hướng cụ thể được. Năm 2016 này, huyện chỉ đạo dành nguồn kinh phí khoa học - công nghệ thực hiện vài mô hình chăn nuôi gia súc, gia cầm tập trung quy mô lớn để nhân rộng, nhưng từ khi phát động đến nay vẫn chưa có người dân nào đăng ký tham gia.
Là một trong những huyện đa dạng nhất tỉnh về cơ cấu cây trồng, vật nuôi, Trần Văn Thời là nơi được tập trung nguồn vốn khá lớn để xây dựng hệ thống thuỷ lợi phục vụ sản xuất theo quy hoạch. Thế nhưng, đến nay hệ thống thuỷ lợi cũng chưa đáp ứng được theo quy hoạch.
Phó Chủ tịch UBND huyện Trần Văn Thời Sử Văn Minh cho biết, quy hoạch thuỷ lợi còn nhiều vấn đề chưa hợp lý, nhưng vẫn chưa có sự điều chỉnh kịp thời và gần như chưa có gì.
Thiếu tính bền vững
Quy hoạch vừa chậm lại vừa thiếu đồng nghĩa với việc đầu tư hạ tầng phục vụ sản xuất sẽ đi sau so với nhu cầu thực tế. Ðây là nguyên nhân khiến nhiều quy hoạch thời gian qua dễ bị phá vỡ.
Nhắc đến vấn đề vỡ quy hoạch trong sản xuất, nhiều người sẽ nhớ ngay đến quy hoạch phát triển vùng mía nguyên liệu của tỉnh. Theo quy hoạch này, mục tiêu đến năm 2015 tổng diện tích mía toàn tỉnh sẽ ổn định 5.000 ha, phấn đấu đến năm 2020 là 10.000 ha, tập trung ở 3 huyện: Thới Bình, U Minh và Trần Văn Thời. Mặc dù được quy hoạch một cách cụ thể, nhưng sau những vụ mùa không hiệu quả, cây mía đã bị người dân cho vào quên lãng. Chính quyền địa phương cũng không còn niềm tin với cây trồng một thời được xác định là chủ lực này. Phó Chủ tịch UBND huyện Thới Bình Lý Minh Vững cho biết, cây mía đã bị bỏ ra ngoài quy hoạch cũng như trong nghị quyết phát triển kinh tế - xã hội của huyện(?).
Một quy hoạch tiêu biểu khác mà gần như đã bị phá vỡ là quy hoạch vùng nuôi tôm công nghiệp tập trung. Trong vùng quy hoạch thì không phát triển được bao nhiêu nhưng ngoài quy hoạch thì người dân đào ao ngày một nhiều. Tình trạng này kéo theo hàng loạt các hệ luỵ như hạ tầng giao thông, hệ thống thuỷ lợi, điện không đảm bảo phục vụ nghề nuôi, tình trạng ô nhiễm môi trường dẫn đến dịch bệnh ngày càng nghiêm trọng... Hiện toàn tỉnh tuy có gần 10.000 ha tôm công nghiệp nhưng hiệu quả mang lại từ diện tích này không lớn, diện tích thả nuôi thật sự trong dân còn rất thấp, chỉ khoảng 39%.
Hay như quy hoạch phát triển cây lâm nghiệp tại vùng rừng U Minh Hạ. Trước đây theo quy hoạch chỉ có cây tràm bản địa, thế nhưng do yếu tố lợi nhuận, cây keo lai lại phát triển lấn sân, rồi hiện nay khi cây keo lai đang có dấu hiệu mất lợi thế thì cây tràm Úc đang tấn lên. Tràm Úc phát triển chưa được bao lâu thì cây tràm bản địa có giá trị trở lại, người dân lại quay về với nó.
Ðặc biệt, có giai đoạn vùng rừng ngập mặn được quy hoạch trồng me, tra bồ đề..., rất may là đã dừng kịp thời, nếu không đã không còn rừng đước như hiện nay.
Nhắc lại những chuyện ấy để thấy rằng, việc quy hoạch và quản lý quy hoạch hiện nay còn nhiều lúng túng, hạn chế và dễ bị phá vỡ. Nếu như trong quy hoạch cây tràm ở rừng U Minh Hạ được kiên quyết bảo vệ thì người dân không phải mất một thời gian dài để đi một vòng rồi lại trở về với nó. Những hạn chế trong quy hoạch là một trong những nguyên nhân khiến ngành nông nghiệp hiện nay có “sức đề kháng” khá thấp.
Phó Chủ tịch UBND huyện Trần Văn Thời Sử Văn Minh cho biết, Tiểu vùng 3 Bắc Cà Mau (chủ yếu thuộc địa bàn huyện Trần Văn Thời) hiện nay được cho là đã khép kín xong. Thế nhưng, tiểu vùng này chỉ khép được vòng ngoài, còn các ô bên trong vẫn chưa kín. Mùa khô trong tiểu vùng vẫn thiếu nước phục vụ sản xuất dẫn đến thiệt hại về lúa, cá và hoa màu, còn mùa mưa thì ngập úng, cũng dẫn đến thiệt hại./.
| Nói về hạn chế của công tác quy hoạch trong sản xuất, Giám đốc Sở Kế hoạch và Ðầu tư tỉnh Cà Mau Mai Hữu Chinh chỉ ra, quy hoạch sản xuất hiện còn thiếu đồng bộ, chưa có sự liên kết. Tiêu biểu như quy hoạch phát triển lâm nghiệp ở rừng U Minh Hạ, thời gian qua chỉ chú trọng đến diện tích và sản lượng nhưng chưa quan tâm đến quy hoạch hạ tầng giao thông để vận chuyển lâm sản khi khai thác, dẫn đến quá tải. Trong quy hoạch chưa tính đến chuyện phải tổ chức đồng đất như thế nào để có thể đưa cơ giới vào khai thác nhằm giảm chi phí, tăng lợi nhuận. |
Bài và ảnh: Nguyễn Phú
Bài 2: Ngành nông nghiệp “sức đề kháng” thấp
Xem thêm bình luận