Tôi có duyên hội ngộ với chú Hồng Văn Tài, Trưởng đoàn văn công giải phóng huyện Hồng Dân thời kỳ chống Mỹ vào một buổi trưa cuối tháng 4/2019. Bắt đầu câu chuyện, những ký ức về thời vừa ca hát phục vụ kháng chiến, vừa canh máy bay giặc lại ùa về trong trí nhớ người văn công tuổi đã 70.
Bia tưởng niệm Đoàn cải lương Chuông Vàng.
Nhiều người vẫn quen gọi chú Hồng Văn Tài là anh Tư, chú Tư. Năm 1968, chú Tư là Chánh văn phòng Ban Tuyên huấn huyện. Khi cơ quan chia ra nhiều bộ phận (huấn lực, tuyên truyền, giáo dục, văn nghệ) thì chú được phân công làm Trưởng tiểu ban văn nghệ, kiêm Trưởng đoàn văn công giải phóng (khi ấy chú 22 tuổi). Kể từ đó, tuổi trẻ của chú gắn liền với những chuyến đi đầy nguy hiểm phục vụ nhân dân, phát động phong trào thanh niên tòng quân.
Đoàn văn công huyện có gần 30 người, đều là những chàng trai, cô gái đương xuân đi theo tiếng gọi cách mạng. Chú Tư vừa là một tay đàn, vừa là người đạo diễn, điều hành sân khấu của đoàn. Thời chiến tranh không được đào tạo bài bản, anh em chủ yếu học hát qua radio, tự học và học lẫn nhau. Nghe bài hát nào hay thì ghi lại, học thuộc và tập cho đúng điệu. Phải tập cho nhanh, cho hay để tối còn phục vụ bà con.
Chú Tư kể: “Mặc dù hoạt động trong thời khó khăn, nhưng bù lại, văn công được nhân dân “cưng” lắm! Ngày đó, hoạt động của đoàn văn công cũng phải bí mật, nhiều khi chạng vạng tối, ấp, xã mới phát loa thông báo cho bà con đến xem. Nghe tin có đoàn về, nhà nào cũng háo hức làm xong việc sớm để đi xem hát”.
Chỉ cần dân cưa cho vài gốc dừa và mượn bộ ván ngựa, mắc thêm cái bóng đèn, anh em đoàn văn công bước lên sân khấu và thành nghệ sĩ. Nghệ sĩ quanh năm đi phục vụ kháng chiến. Hành trang gọn nhẹ chỉ với cây đàn, ít đạo cụ và một túi gạo để gửi dân nấu cơm. Nói vậy chứ bà con rất quý văn công nên thết đãi nhiệt tình, có khi đi diễn cả tháng mà túi gạo vẫn không vơi. Nói là diễn ở ấp này, chứ bà con cả xã đều đổ về xem.
Sau Hiệp định Paris 1973, các đồn bót địch bị đánh dở mảng, phong trào cách mạng ở Hồng Dân phát triển mạnh mẽ, nhất là phong trào văn hóa - văn nghệ cổ vũ cách mạng. Đoàn văn công Tây Nam bộ, Đoàn cải lương Chuông Vàng - Sóc Trăng, Văn công xã Vĩnh Hưng đã nhiều lần phối hợp tổ chức những đêm văn nghệ thật sôi động tại đây.
Ông Hồng Văn Tài (bên phải) và PV Báo Bạc Liêu. Ảnh: T.H
Cũng trong năm 1973, giặc Mỹ đã dùng máy bay ném bom sát hại nhiều người dân vô tội ở ấp Ninh Định (xã Ninh Hòa) và cán bộ ngành Tuyên huấn tỉnh Sóc Trăng. Có 9 thành viên Đoàn cải lương Chuông Vàng vĩnh viễn nằm lại đây, trong đó có các văn công quê Bạc Liêu.
Trưởng thành từ kháng chiến, nhiều văn công sau này đảm nhận trọng trách quan trọng ở các sở, ngành của tỉnh, rồi về hưu, sống cuộc sống an nhàn. Nhưng, với họ vẫn lấp lánh trong miền nhớ xưa một tình yêu mãnh liệt với nghiệp ca diễn, dẫu làn ranh sống - chết chỉ là tấc gang!
Hải Thanh
Xem thêm bình luận