Thời gian qua công tác cai nghiện ma túy (CNMT) đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần đảm bảo an ninh, trật tự xã hội. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng còn hạn chế, nhiều địa phương chưa quan tâm chỉ đạo, bố trí nguồn lực triển khai, số người cai nghiện đạt tỷ lệ thấp. Trước thực trạng này Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) vừa ban hành Tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ tổ chức thực hiện công tác CNMT tự nguyện tại gia đình và cộng đồng để Sở LĐ-TB&XH các tỉnh, thành phố nghiên cứu, tham mưu cho UBND cùng cấp chỉ đạo triển khai, thực hiện.
.jpg)
Một buổi sinh hoạt của học viên tại Cơ sở Cai nghiện ma túy tỉnh.
Đối tượng, thủ tục đăng ký, địa điểm, quy trình cai nghiện tự nguyện
Theo khoản 1 Điều 28, Nghị định 116/2021/NĐ-CP (NĐ 116), đối tượng thuộc diện đăng ký CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng là người đã được cơ quan có thẩm quyền xác định là nghiện ma túy, từ đủ 12 tuổi trở lên có nơi cư trú ổn định tại xã, phường, thị trấn (cấp xã).
Tiêu chí xác định người có nơi cư trú ổn định, người không có nơi cư trú ổn định, trình tự thủ tục xác định nơi cư trú của người nghiện ma túy được thực hiện theo quy định tại Điều 41, Nghị định 105/2021/NĐ-CP. Công an cấp xã nơi người nghiện ma túy cư trú hoặc cơ quan Công an nơi phát hiện hành vi sử dụng trái phép chất ma túy của người nghiện hướng dẫn người đó thực hiện đăng ký cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định.
Theo đó, người nghiện có nơi cư trú ổn định đăng ký tại UBND cấp xã nơi cư trú; người nghiện không có nơi cư trú ổn định sẽ đăng ký cai nghiện tự nguyện tại UBND cấp xã nơi có hành vi vi phạm pháp luật.
Trình tự cũng quy định người nghiện ma túy hoặc người đại diện hợp pháp của người nghiện từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi thực hiện đăng ký CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng tại UBND cấp xã. Người được giao phụ trách điểm tiếp nhận đăng ký hướng dẫn người nghiện ma túy, gia đình người nghiện thực hiện các thủ tục đăng ký và tư vấn lựa chọn địa điểm cai nghiện, đơn vị cung cấp dịch vụ cai nghiện phù hợp và kế hoạch dự kiến thực hiện cai nghiện tự nguyện (Mẫu 22, Phụ lục II, NĐ 116).
Hồ sơ đăng ký, thủ tục đăng ký CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng sẽ thực hiện theo quy định tại khoản 4, khoản 5 Điều 28, NĐ 116. Đối với trường hợp không đăng ký cai nghiện tự nguyện, người nghiện, gia đình người nghiện có thể lựa chọn hình thức đăng ký tham gia điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế tại các cơ sở y tế (đối với người nghiện các chất dạng thuốc phiện).
Địa điểm CNMT tự nguyện là: ở gia đình, cộng đồng; cơ sở cung cấp dịch vụ CNMT tư nhân hoặc công lập và ở cơ sở CNMT.
CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phải đảm bảo thực hiện đầy đủ 3 giai đoạn của quy trình CNMT, gồm: Tiếp nhận, phân loại; Điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác; Giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách. Ở từng giai đoạn, địa điểm thực hiện các dịch vụ hỗ trợ cai nghiện, người nghiện và gia đình phối hợp với đơn vị cung cấp dịch vụ và tư vấn của cán bộ cấp xã để xây dựng kế hoạch cai nghiện cụ thể.
Trên cơ sở bản đăng ký cai nghiện tự nguyện, quyết định CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng của Chủ tịch UBND cấp xã; người được UBND cấp xã giao tư vấn, quản lý, hỗ trợ người cai nghiện chủ trì, phối hợp với các chủ thể (người CNMT tự nguyện, gia đình người nghiện ma túy, cơ quan công an cấp xã, đơn vị cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng) xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát việc thực hiện kế hoạch của người CNMT tự nguyện theo quy định tại Điều 31, Điều 32, NĐ 116.
Đào tạo nghề cho người nghiện ma túy.
Công tác chuẩn bị, đảm bảo điều kiện CNMT tự nguyện
Theo Điều 29, NĐ 116, điểm tiếp nhận đăng ký cai nghiện tự nguyện cấp xã sẽ căn cứ số lượng người nghiện ma túy, dự kiến số người nghiện ma túy cai nghiện tự nguyện trên địa bàn, Chủ tịch UBND cấp xã bố trí địa điểm tiếp nhận hồ sơ, đăng ký cai nghiện tự nguyện; thông báo công khai (bằng các hình thức phù hợp) cho Nhân dân trên địa bàn.
Phạm vi dịch vụ CNMT tự nguyện, gồm: Tư vấn, hỗ trợ người nghiện ma túy xây dựng kế hoạch cai nghiện; Điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác cho người nghiện ma túy; Giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách cho người nghiện ma túy; Tổ chức lao động trị liệu, dạy nghề và hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho người nghiện ma túy.
Địa bàn (cấp huyện) nếu có tổ chức, cá nhân ngoài công lập đăng ký cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng đủ điều kiện theo quy định, đáp ứng đủ nhu cầu người tự nguyện CNMT trên địa bàn thì Phòng LĐ-TB&XH rà soát, tham mưu cho UBND cấp huyện công bố các đơn vị đủ điều kiện cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng.
Đối với địa bàn không có tổ chức, cá nhân đăng ký cung cấp dịch vụ hoặc có nhưng không đáp ứng đủ yêu cầu thì căn cứ tình hình thực tiễn của địa phương, nhu cầu cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng trên địa bàn. Nếu địa bàn cấp huyện khó khăn trong việc chỉ định, giao nhiệm vụ cho đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc để cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng thì UBND cấp huyện báo cáo, đề xuất Sở LĐ-TB&XH nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền xây dựng, trình Đề án thành lập đơn vị trực thuộc cơ sở CNMT công lập theo quy định để thực hiện cung cấp dịch vụ cai nghiện. Chỉ đạo cơ sở CNMT công lập thực hiện các thủ tục gửi UBND cấp huyện để công bố đủ điều kiện cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng theo quy định tại Điều 20, NĐ 116.
Căn cứ số lượng người nghiện ma túy, Chủ tịch UBND cấp xã phân công, giao nhiệm vụ ít nhất 1 người (kiêm nhiệm) để thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận đăng ký CNMT tự nguyện và tư vấn tâm lý, xã hội, quản lý, hỗ trợ đối tượng cai nghiện tự nguyện.
Nếu địa bàn xã có số lượng người nghiện ma túy, số người đăng ký cai nghiện tự nguyện nhiều, Chủ tịch UBND cấp xã nghiên cứu, tham khảo nguyên tắc định biên quản lý, hỗ trợ người nghiện ma túy tại cơ sở CNMT công lập quy định, báo cáo UBND huyện bố trí số lượng cán bộ thực hiện CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phù hợp với thực tiễn địa phương.
UBND cấp huyện quyết định chỉ định hoặc giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng. Việc bố trí phải đảm bảo các điều kiện, tiêu chuẩn theo NĐ 116 và nguyên tắc: sử dụng nhân sự hiện có tại đơn vị; số định biên không vượt quá định biên quản lý, hỗ trợ người nghiện ma túy tại cơ sở CNMT công lập.
Sở LĐ-TB&XH căn cứ NĐ 116, Thông tư 62 ngày 5/10/2022 của Bộ Tài chính và các văn bản pháp luật hiện hành để tham mưu, phối hợp với các sở, ngành liên quan xây dựng trình cơ quan có thẩm quyền ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật, định mức chi hỗ trợ, giá dịch vụ trong việc tổ chức CNMT tự nguyện tại gia đình, cộng đồng tại địa phương.
Bài và ảnh: Hải Quyên
Xem thêm bình luận