Ðể "sống chung với hạn, mặn", có nhiều giải pháp đã được các nhà khoa học đem ra mổ xẻ. Hàng loạt hội nghị, hội thảo, các chuyến khảo sát thực tế của các cấp, các ngành và chính quyền từ Trung ương đến địa phương liên tục diễn ra nhằm tìm lời giải cho bài toán sản xuất và sinh hoạt trong điều kiện hạn, mặn tăng cao cho trước mắt và lâu dài.
Ðể "sống chung với hạn, mặn", có nhiều giải pháp đã được các nhà khoa học đem ra mổ xẻ. Hàng loạt hội nghị, hội thảo, các chuyến khảo sát thực tế của các cấp, các ngành và chính quyền từ Trung ương đến địa phương liên tục diễn ra nhằm tìm lời giải cho bài toán sản xuất và sinh hoạt trong điều kiện hạn, mặn tăng cao cho trước mắt và lâu dài.
Trong chuyến khảo sát hạn, mặn tại 2 huyện U Minh và Trần Văn Thời vừa qua, Bí thư Tỉnh uỷ Cà Mau Dương Thanh Bình nhấn mạnh: “Các địa phương cần xem đây vừa là thách thức đồng thời cũng là thời cơ để chúng ta hoàn thiện kết cấu hạ tầng thuỷ lợi đồng bộ hơn, hoàn chỉnh hơn. Song song đó thì việc tái cơ cấu, bố trí sản xuất cần được đẩy nhanh tiến độ”.
Cật lực chống chọi hạn, mặn
Kỹ sư Lê Văn Sử, Giám đốc Sở NN&PTNT, cho biết, trước mắt, sở sẽ chỉ đạo triển khai nhanh nguồn vốn Trung ương cấp bù miễn thuỷ lợi phí năm 2016 và nguồn vốn chống hạn, xâm nhập mặn năm 2016 và xây dựng kế hoạch khẩn cấp đầu tư các công trình bức xúc cần nạo vét để trữ nước kết hợp với ngăn mặn, chống tràn và tạo nguồn nước để phục vụ sản xuất. Phát động phong trào làm công tác thuỷ lợi, thuỷ nông nội đồng đến từng hộ dân. Khuyến khích các doanh nghiệp đẩy mạnh việc kê liếp trồng rừng thâm canh, tăng khả năng trữ nước cho rừng tràm.
 |
| Người dân tranh thủ mùa này để làm thuỷ nông nội đồng, chủ động cho những vụ mùa sau (Ấp 1, xã Trần Hợi). Ảnh: NGỌC HUỆ |
Bên cạnh đó, ngành cũng chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất, điều chỉnh lịch thời vụ, hướng dẫn cơ cấu giống, kỹ thuật sản xuất cây trồng, vật nuôi phù hợp với từng vùng, với điều kiện ảnh hưởng, tác động tiêu cực của El Nino; thường xuyên cập nhật diễn biến thời tiết, diễn biến nguồn nước; thông tin rộng rãi và kịp thời cho các địa phương, đơn vị liên quan để chủ động ứng phó và chủ động trong sản xuất vụ mùa mới.
Về giải pháp lâu dài, ông Lê Văn Sử cho biết thêm, ngành sẽ khẩn trương rà soát, điều chỉnh quy hoạch, bố trí lại sản xuất phù hợp với tình hình thực tế của từng tiểu vùng gắn với triển khai thực hiện Ðề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp để đạt được hiệu quả cao nhất.
Song song đó, tiến hành rà soát, điều chỉnh quy hoạch khu vực rừng tràm U Minh Hạ, nhằm đảm bảo cấp thoát nước phục vụ công tác phòng cháy, chữa cháy rừng trước tác động của biến đổi khí hậu gay gắt như hiện nay. Chú trọng xây dựng hệ thống công trình, vừa thực hiện nhiệm vụ ngăn mặn, chống tràn kết hợp đảm bảo vận chuyển lâm sản; tiếp tục nghiên cứu đề xuất mở rộng, nạo vét sâu hệ thống kinh mương đảm bảo trữ nước vào mùa khô những năm tiếp theo.
Hạn, mặn và bài toán “tái cơ cấu”
Giải pháp tình thế trong điều kiện kinh phí còn nhiều khó khăn như hiện nay là nhanh chóng sửa chữa, lắp đặt trạm bơm để điều tiết nước phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân. Theo đó, nhiều công trình được đầu tư nạo vét với tổng kinh phí gần 18 tỷ đồng.
Ông Trần Quốc Nam, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ lợi, cho hay: “Với nguồn vốn nhỏ lẻ, manh mún đã qua thì việc thực hiện đồng bộ quy hoạch thuỷ lợi là rất khó khăn. Trong khi tổng nguồn vốn thực hiện quy hoạch khoảng 17.000 tỷ đồng thì mỗi năm chỉ rót về có 500-700 triệu đồng thì làm sao hoàn thiện được quy hoạch”.
Tỉnh Cà Mau đang thông qua đề án quy hoạch chi tiết nhằm hoàn thiện hệ thống thuỷ lợi, thuỷ nông nội đồng định hướng tới năm 2020. Theo đề án mới, Cà Mau sẽ quy hoạch thành 31 tiểu vùng (năm 2001, Cà Mau quy hoạch có 23 tiểu vùng vì huyện Năm Căn và Ngọc Hiển nằm ngoài quy hoạch), gồm: 5 tiểu vùng thuộc vùng Bắc Cà Mau; 18 tiểu vùng thuộc vùng Nam Cà Mau; vùng Quản Lộ - Phụng Hiệp và 8 tiểu vùng ven biển Năm Căn - Ngọc Hiển.
Ngành nông nghiệp Cà Mau đề xuất thực hiện 1 trong 3 giải pháp, tổng nguồn vốn dự kiến từ 16.000-17.000 tỷ đồng (chủ yếu huy động từ nguồn trái phiếu Chính phủ). Trong đó phân theo từng giai đoạn, thực hiện nhiều hạng mục công trình, như: hoàn thiện đê biển, kè đê biển, cống ngăn mặn, giữ ngọt, trạm bơm thoát nước ở các cống…
Mục tiêu sau khi hoàn thành đề án, nhằm ổn định sản xuất, nâng cao hiệu quả canh tác cho Nhân dân trong vùng, ứng phó với xâm mặn, biến đổi khí hậu gắn với hoàn thiện hạ tầng giao thông, đời sống dân cư ven biển, dân cư những vùng dễ bị tổn thương do thời tiết, giảm thiểu tác động tới môi trường. Tuy nhiên, theo ông Nam nhận định: “Quy hoạch thì phải quy hoạch, làm được nhiêu thì làm, bám theo quy hoạch thì vốn đâu mà làm”.
Kỹ sư Nguyễn Văn Thước, Liên hiệp các Hội Khoa học - kỹ thuật tỉnh Cà Mau, bức xúc: “Cà Mau với lợi thế 3 mặt giáp biển, chúng ta hãy xem nước mặn như một cơ hội để phát triển hệ sinh thái mặn - lợ. Ðừng quá đặt nặng câu chuyện về đảm bảo an ninh lương thực để rồi cuộc sống người nông dân phải nghèo đói triền miên".
Lý giải cho vấn đề này, ông Thước phân trần: “Hãy xem nước mặn như một cơ hội để người dân chuyển đổi cây trồng, vật nuôi sao cho phù hợp. Trong khi tỉnh ta được thiên nhiên ưu đãi có những điều kiện đặc thù với 6-7 tháng mùa mưa, 5-6 tháng mùa mặn đảm bảo cho cả cây lúa lẫn con tôm phát triển bền vững thì hà cớ gì phải gánh trọng trách an ninh lương thực để rồi người dân cứ phải loay hoay tìm đầu ra bấp bênh cho cây lúa. Tôi nghĩ, để thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, và cũng để thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu - nước biển dâng, hay giúp phòng, chống thiên tai dịch bệnh, bảo vệ sản xuất cho đạt hiệu quả cao, thì ngoại trừ vùng ngọt hoá ổn định huyện Trần Văn Thời và vùng rừng U Minh Hạ, tỉnh Cà Mau cần mạnh dạn có sự lựa chọn và bố trí cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện sinh thái mặn ngọt đan xen theo mùa cho từng vùng và hãy xem nước mặn là tài nguyên đáng được bảo vệ tốt bằng việc khơi thông kinh cống thay vì phải sợ nó và bao ví nó như đã qua".
Như vậy, việc cần làm nhất trong lúc này là bố trí lại vụ mùa cho hợp lý, chọn giống kháng mặn và hạn, chuyển đổi một phần diện tích lúa 2 vụ kém hiệu quả sang 1 vụ lúa - 1 vụ tôm; chuyển từ cây trồng sử dụng nhiều nước sang loại cây trồng khác sử dụng ít nước… Về lâu dài đó chính là giải pháp thuỷ lợi trong quản lý nước ngọt và tăng cường quản lý rừng ngập mặn để bảo vệ sự phát triển bền vững của toàn vùng.
Mùa hạn, mặn rồi sẽ qua trong khắc khoải lo âu và khát khao hy vọng, nông dân Cà Mau lại tiếp tục mùa vụ mới, một sức sống mới, một sự hồi sinh trên cánh đồng đã từng hạn, mặn. Hy vọng rằng, sau cơn hạn, mặn lịch sử này, nông dân Cà Mau sẽ tìm được cho mình một hướng đi mới, hướng đi tận dụng được hết tiềm năng và lợi thế mà đất và người Cà Mau đang sở hữu./.
Ngọc Huệ - Nguyẽn Phú – Ðặng Duẩn
Xem thêm bình luận