Sức mạnh quần chúng trong Cách mạng tháng Tám

Cách mạng tháng Tám là sự kiện lịch sử vĩ đại đưa dân tộc Việt Nam thoát khỏi ách nô lệ, là mốc son chói lọi như Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá: “... Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Ðảng mới 15 tuổi lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”(1). Cách mạng tháng Tám thành công nhờ sự lãnh đạo tài tình của Bác Hồ và Ðảng ta biết chớp lấy thời cơ, kịp thời phát động phong trào cách mạng của quần chúng rộng khắp từ nông thôn đến thành thị, trong các tầng lớp Nhân dân, nhất là công nhân, nông dân, trí thức... tạo ra sức mạnh đoàn kết trong lực lượng Mặt trận, làm động lực trực tiếp cho tổng khởi nghĩa.

• Thắng lợi cách mạng Tháng Tám năm 1945 - sự hội tụ ý chí chính trị và tinh thần quyết tâm của dân tộc Việt Nam
• Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và những kỷ nguyên rạng rỡ Việt Nam
• Ý nghĩa quốc tế của Cách mạng tháng Tám năm 1945
• Phúc khảo chương trình Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
• Cà Mau chuẩn bị chu đáo Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh

Chỉ thị của Ðảng: “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” và lời kêu gọi của Bác Hồ đã hiệu triệu mỗi người dân yêu nước từ Bắc chí Nam, ai nấy sẵn sàng đứng lên giải phóng dân tộc, giành lại độc lập, tự do. Với tinh thần “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, Nhân dân vùng lên như vũ bão, hưởng ứng lời kêu gọi thiêng liêng của Bác Hồ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến, toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”⁽²⁾.

Dưới sự chỉ đạo của các cấp uỷ ở địa phương, các tổ chức cứu quốc, các đoàn thể, Mặt trận với tinh thần "ngàn năm có một" đã khẩn trương vận động mọi lực lượng trở thành làn sóng cách mạng nổi dậy, cùng các lực lượng chính trị vũ trang tấn công địch trên toàn quốc, làm cho kẻ thù (Pháp - Nhật) đang mâu thuẫn lại càng bối rối, lúng túng trước sức ép mạnh mẽ của Nhân dân ta mà chúng không thể nào khắc phục được trước nguy cơ thảm bại, sụp đổ. Cho nên, những điều kiện khách quan, chủ quan cho cuộc tổng khởi nghĩa thuận lợi. Vì thế, thời cơ ngàn năm có một đã đến “Chúng ta không thể chậm trễ...”⁽³⁾. Từ ngày 14-28/8/1945, quần chúng cả nước nổi dậy xuống đường bao vây các tỉnh lỵ, quận lỵ của kẻ thù, buộc chúng phải giao chính quyền cho Nhân dân.

Tại vùng đất cực Nam Tổ quốc, khí thế của những ngày Cách mạng tháng Tám diễn ra sôi nổi dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp uỷ tỉnh, quận và các chi bộ ở cơ sở, cùng các tổ chức đoàn thể cứu quốc, Mặt trận Dân tộc giải phóng (gọi tắt là Việt Minh) và các nhân sĩ yêu nước, thậm chí anh em binh lính tiến bộ trong hàng ngũ của địch cũng tham gia xuống đường ủng hộ tuần hành thị uy, hô vang khẩu hiệu: "Ðả đảo chính quyền Trần Trọng Kim", "Việt Nam độc lập muôn năm", "Chính quyền về tay Nhân dân", "Ðảng Cộng sản Việt Nam muôn năm!".

Minh hoạ: Minh Tấn.

Tại khu vực nội thị Bạc Liêu (nơi tỉnh lỵ của địch), Tỉnh uỷ và Mặt trận Việt Minh kịp thời vận động Nhân dân biến cuộc đón tiếp tên khâm sai đại thần Nguyễn Văn Sâm do Tỉnh trưởng Trương Công Thiện tổ chức thành cuộc biểu tình chống lại chúng và giành thắng lợi. Ðây là sự linh hoạt chớp lấy thời cơ để tạo thế áp đảo giành chính quyền ở Bạc Liêu. Lúc bấy giờ, hàng trăm lực lượng quần chúng từ Long Ðiền, Vĩnh Trạch, Vĩnh Lợi và khu vực xung quanh tỉnh lỵ, với vũ khí thô sơ đã trương băng, cờ và hô vang đả đảo tên khâm sai Nguyễn Văn Sâm và hô “Việt Minh muôn năm!”, “Chính quyền về tay Nhân dân!”. Các sắc lính đường phố tỏ ra đồng tình và ủng hộ Nhân dân tạo sức mạnh uy hiếp vào dinh tỉnh trưởng, theo sự chỉ đạo của Uỷ ban Mặt trận Việt Minh tỉnh và cử đoàn đại diện của lực lượng cách mạng gặp tên Tỉnh trưởng Trương Công Thiện, buộc chúng phải tuyên bố đầu hàng vô điều kiện vào lúc 9 giờ 30 phút ngày 23/8/1945. Tỉnh lỵ Bạc Liêu đã giành chính quyền trước Sài Gòn 2 ngày. Ta còn tiến hành thành lập Uỷ ban Dân tộc giải phóng do Bác sĩ Nguyễn Tú Vinh làm Chủ tịch (sau đó Nguyễn Tú Vinh có khuyết điểm xin từ chức. Ðồng chí Lê Khắc Xương, Bí thư Tỉnh uỷ kiêm Chủ tịch - NV), Luật sư Trương Tân Phát làm Phó Chủ tịch.

Sáng 25/8/1945, Mặt trận Việt Minh và Uỷ ban Hành chính Cách mạng lâm thời tỉnh huy động hơn 20 ngàn quần chúng tại thị xã Bạc Liêu và các làng: Vĩnh Mỹ, Hoà Bình, Long Thạnh, Vĩnh Trạch, Châu Hưng, Châu Thới, Long Ðiền, Phong Thạnh... đến Sân vận động Bạc Liêu làm lễ chào mừng cách mạng thành công. Ðồng chí Lê Khắc Xương thay mặt Mặt trận Việt Minh tuyên bố xoá bỏ chế độ thực dân phong kiến trong toàn tỉnh và tuyên bố “chính quyền về tay Nhân dân, kêu gọi mọi người đoàn kết, chung tay xây dựng, bảo vệ chính quyền, đồng thời giới thiệu 10 điểm của Mặt trận Việt Minh...” trong buổi lễ mừng ngày độc lập.

Tại khu vực Cà Mau lúc bấy giờ, lực lượng của ta tiếp tục thực hiện theo kế hoạch tổ chức giành chính quyền. Nhân dân các xã tưng bừng hưởng ứng cuộc tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám được các chi bộ xã và đoàn thể Cứu quốc tập trung tuyên truyền, tổ chức lực lượng tại chỗ để chuẩn bị giành chính quyền, với vũ khí thô sơ (gậy gộc, dao găm, phi tiêu, dây...) và băng, cờ, khẩu hiệu, chờ lệnh tiến ra thị trấn Cà Mau.

Sáng 24/8/1945, các lực lượng từ khắp nơi kéo ra thị trấn Cà Mau rất đông, khắp đường phố theo hướng dẫn của lực lượng Cứu quốc và tổ chức Thanh niên Tiền phong làm nòng cốt, nổi dậy cùng với các lực lượng đến bao vây dinh Quận trưởng Ðốc Kế (Nguyễn Văn Kế), buộc chúng phải tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. Nhưng tên Kế chần chờ, đến 13 giờ 30 phút mới bàn giao cho lực lượng cách mạng. Ta kéo cờ đỏ sao vàng trước quận và băng rôn “Ðả đảo chính quyền Trần Trọng Kim”, “Mặt trận Việt Minh muôn năm!"; số lực lượng khác thì tập hợp phía dốc Cầu Quây, trước Rạp hát Lạc Hồng (còn gọi là Rạp hát Thầy Giàu), nay là đường Lâm Thành Mậu, phường An Xuyên.

Với khí thế ngàn năm có một, Nhân dân chợ Cà Mau cũng hoà nhập vào dòng người đang diễu hành quanh thị trấn, giương cao băng cờ và hô vang khẩu hiệu: “Việt Nam độc lập muôn năm!”, “Ðả đảo chính phủ Trần Trọng Kim”. Cờ đỏ sao vàng tung bay theo Ðoàn Thanh niên cứu quốc hướng dẫn các đoàn biểu tình khắp nơi đổ về. Ðoàn đi đến đâu cũng nghe tiếng hát “Chống phát xít” và bài ca “Công nông binh” hoà lẫn niềm vui trong khí thế đổi đời.

Người dân các xã: Tân Lộc, Tân Lợi, Khánh Bình, Thạnh Phú, Tân Hưng, Phong Lạc, Khánh An... từ nhiều hướng kéo đến chợ Cà Mau ngày càng đông, về dự cuộc mít tinh ở trước nhà lồng chợ Cà Mau. Cột cờ dựng cao treo lá cờ đỏ sao vàng rất lớn, hàng ngàn quần chúng lắng nghe đồng chí Thái Ngọc Sanh đại diện Mặt trận Việt Minh nói lên niềm phấn khởi giành được chính quyền và kêu gọi Nhân dân đoàn kết, cùng Mặt trận Việt Minh quyết tâm bảo vệ quê hương, đất nước; đồng thời hô vang khẩu hiệu: "Việt Nam độc lập muôn năm!", "Mặt trận Việt Minh muôn năm!", "Ðả đảo bọn tay sai bán nước!".

Trong lúc đó, ở khu vực Năm Căn, ta tổ chức Nhân dân nổi dậy kéo đến chiếm đồn kiểm lâm ở Nhưng Miên, do tên Ðốc Diễm chỉ huy, ta thu vũ khí và kéo đến chợ Năm Căn, cùng kết hợp với lực lượng tại chỗ chiếm đồn Ðốc Kế, thu thêm một số súng trường và nhiều quân trang, quân dụng. Các nơi ở Tân Ân, Tân Hưng Tây kéo về tập trung ở Năm Căn, tạo khí thế ngày Cách mạng tháng Tám. 16 giờ ngày 25/8/1945, tại chợ Năm Căn, ta tổ chức cuộc mít-tinh hàng trăm người dự với băng, cờ cắm xung quanh chợ. Ðặc biệt, cuộc mít-tinh có các đồng chí: Long Thuận Phước (đồng chí Long Thuận Phước sau này là Phó Chủ tịch Uỷ ban Kháng chiến của tỉnh - NV), Nguyễn Văn Ðẳng, Thái Thanh Hoà... là cán bộ của quận Cà Mau xuống dự.

Khí thế Cách mạng tháng Tám, Nhân dân khắp nơi trong tỉnh nô nức đón mừng ngày độc lập với niềm vui không kể xiết và quyết tâm cùng xây dựng, bảo vệ chính quyền mới giành được.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi minh chứng cho phong trào nổi dậy mạnh mẽ của Nhân dân vùng đất cực Nam Tổ quốc cùng cả nước đứng lên tự giải phóng, dưới sự lãnh đạo của Bác Hồ và Ðảng Cộng sản Ðông Dương (nay là Ðảng Cộng sản Việt Nam) đã giành thắng lợi toàn quốc, là mốc son lịch sử, bước ngoặt vĩ đại của dân tộc ta, đập tan ách thống trị của phát xít Nhật, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp hơn 80 năm, xoá bỏ chế độ phong kiến hàng ngàn năm, giành quyền độc lập dân tộc, thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, đưa Nhân dân ta lên vị thế làm chủ đất nước; đồng thời có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, đánh dấu bước nhảy vọt phong trào cách mạng của quần chúng đã tạo sức mạnh kỳ diệu trong công cuộc đấu tranh giành độc lập và xây dựng đất nước.

Bài học sức mạnh của quần chúng trong Cách mạng tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị, là lực lượng chủ yếu, là động lực cơ bản của phong trào cách mạng. Vì thế, trong giai đoạn hiện nay càng không thể thiếu vai trò chủ thể, trọng tâm của Nhân dân trong tiến trình công cuộc phát triển, đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

(1) Hồ Chí Minh tuyển tập, Tập 1, trang 468.

(2), (3) Trích “Thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa” của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hữu Thành