Thắm nghĩa đồng bào

“Sống lâu ở Cà Mau, mới biết có nhiều xóm Huế/Sống trong xóm Huế mới biết hổng có ông Huế nào”, ông Ba Phấn ngẫu hứng ngâm nga.

“Sống lâu ở Cà Mau, mới biết có nhiều xóm Huế/Sống trong xóm Huế mới biết hổng có ông Huế nào”, ông Ba Phấn ngẫu hứng ngâm nga.

Ông Ba mở đầu câu chuyện người Quảng Nam ở Cà Mau như vậy. Với ông, "xóm Huế" là cụm từ thú vị, nó mang ý nghĩa của tình thương thắm thiết sau những cơn hục hặc, lẫy hờn nhau.

Từ đánh nhau lên bờ xuống ruộng

Theo nhiều người lớn tuổi, người Quảng Nam có mặt tại miền đất cuối cùng của Tổ quốc này vào khoảng năm 1956-1957, trong những đợt di dân vì mục đích chính trị của chính quyền Mỹ - Diệm.

Lúc rảnh rỗi, các cụ và các bậc trung niên “xóm Huế” ấp Tân Hồng thường trao đổi chuyện làm ăn, răn dạy con cháu.          Ảnh: TRẦN CHIẾN

Nhưng hơn ai hết, cách mạng hiểu rõ ý đồ của bọn cướp nước và bán nước, đã chọn những gia đình trung kiên với Đảng làm nòng cốt trong những dòng người di cư. Vì lẽ đó mà những "xóm Huế" của Cà Mau đều là căn cứ lòng dân của cách mạng, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Nguyễn Văn Lược - người "xóm Huế" là một điển hình tiêu biểu. Họ đổ về xã Tân Dân, huyện Đầm Dơi ngày nay, sau đó phân thành các nhóm nhỏ vài chục hộ, đi nhận đất canh tác nhiều nơi trong tỉnh. Và ngay những ngày đầu tiên đặt chân trên đất Cà Mau, người Quảng Nam đã gặp phải sự “kỳ thị” của một bộ phận cư dân địa phương, do khác nhau về giọng nói, cách sống, phong tục… Cứ gặp những người nói chuyện eo éo khác mình thì người Cà Mau cứ gọi là Huế. Có người còn gọi họ là những người ở “nước Huế”.

Ông Ba Phấn nhớ lại: “Khi đó tôi mới 5 tuổi, tức cách đây 58 năm rồi. Nhóm của chúng tôi gồm 24 hộ, về ấp Tân Hồng, xã Tạ An Khương Nam này nhận đất "cắm dùi". Trời đất, lúc đó nhỏ xíu vậy mà tôi đã bắt đầu biết đánh lộn với con nít bản xứ khi bị kêu bằng thằng Huế. Cho đến khi đã trên 30 tuổi, tôi vẫn không nhịn được khi bị kêu như vậy. Năm đó, tôi đã “đóng” cho ông Tám Chánh một phát té đìa ngoi ngóp”. Chi tiết là, lần đó, ông Ba Phấn và ông Tám Chánh cãi nhau. Đến cao trào, ông Tám Chánh bảo “cái thằng Huế biết khỉ gì!”. Nghe bao nhiêu đó, ông Ba Phấn lùng bùng lỗ tai, vố ngay một phát. “Bây giờ thấy hối hận quá, có lỗi với ông Tám biết mấy”, ông Ba Phấn trầm giọng.

Tất nhiên không chỉ riêng gì ông Ba Phấn mà gần như tất cả những người Quảng Nam ở Cà Mau đều vậy, không ai nhịn được cái cách nói “kỳ cục” của người dân sở tại. Người ta Quảng Nam mà cứ gọi Huế, nhiều người còn gọi là “anh É”, còn “sáng tác” ra những câu vè, câu ví chọc quê kiểu như “thằng Huế ăn rau muống ỉa cứt su, anh É ăn dừa chín rặn è è…”. Có lần, cả xóm Huế kéo nhau đi đánh lộn với dân ở xóm Kinh Tư tưng bừng cũng vì chuyện bị ghẹo “Huế này, Huế nọ”.

Anh Lâm Trí Trường, Trưởng ấp 4 nhiệm kỳ của ấp Tân Hồng, kể: “Những vụ đánh nhau, mất an ninh trật tự ở địa phương này chủ yếu là do chuyện chọc ghẹo Huế, É. Cứ mỗi lần trong ấp có đám tiệc là chính quyền lo nhất chuyện ấy. Mãi đến những năm 2000 tình hình mới giảm và nay thì không còn nữa”.

Và những xóm của người Quảng Nam được gọi là "xóm Huế" như ngày nay cũng có nguyên nhân từ đó. Thành ra ông Ba Phấn nói sống trong "xóm Huế" mới biết hổng có ông Huế nào.

Đến học nhau cách sống đẹp đời

Những lấn cấn nhỏ nhặt, lặt vặt ấy vậy mà kéo dài suốt trên 30 năm. Nhưng đến bây giờ người ta đã thấy rõ nó là cái lẽ tất nhiên, là khách quan. Anh Tô Phương Hùng, công chức Tư pháp xã Tạ An Khương Nam, lý giải: “Người Quảng Nam và người Cà Mau có những khác biệt trong phong tục, tập quán, lối sống và cả tiếng nói nên sinh ra những bất đồng, đó là tất yếu. Quá trình đó kéo dài trên 30 năm cũng là chuyện bình thường. Thú vị là sau đó, hai bên đã có điểm giao nhau”. Nhiều cán bộ hiện nay ở địa phương cùng nhận định, không có "xóm Huế" thì dân địa phương sẽ không khá nhanh như hôm nay, xóm làng không khang trang, đẹp đẽ như hôm nay. Ngược lại, được “cọ sát” với người Cà Mau, nhiều dòng tộc người Quảng Nam đã cải thiện nhiều các phong tục, tập quán lạc hậu của mình.

Trưởng ấp Lâm Trí Trường nghĩ ngợi, đúc kết: “Nhìn lại thật thú vị. Hai nếp sống, nếp nghĩ khác nhau cọ lại gây hấn mấy chục năm trời để bây giờ sinh ra những điều tốt đẹp. Người ở bản địa của ấp tui bây giờ học ở "người Huế" rất nhiều điều. Họ trồng rau, nuôi cá, nuôi gà không để đất trống nữa, cây nhà lá vườn hết, rất ít khi phải mua. Nhiều ông Cà Mau chánh hiệu nay còn hà tiện hơn "người Huế". Mà có vậy mới có tích luỹ, mới có khá như hôm nay”. Ông Ba Phấn cười giòn: "Nói thì nói vậy chứ đâu cũng là anh em ruột thịt, đâu cũng là quê hương Việt Nam mình mà, bởi nghĩa đồng bào luôn cuồn cuộn chảy trong tim! Đó. Trưởng ấp cũng gọi chúng tôi là người Huế!”.

Ông Ba Phấn tiết lộ một câu chuyện mà ông cho rằng là một thành công lớn trong cuộc đời mình. Đó là vào năm 1999, trong dịp về Quảng Nam ăn Tết, họp dòng tộc thường niên, ông đã đấu tranh để bãi bỏ cái phong tục cổ hữu của dòng họ mình. Đó là quy định ai không có con trai không được ngồi chiếu giữa, còn không con thì phải ngồi dưới đất. Khi đó, ông Trưởng phái 3 - Nguyễn Ngọc Tùng phản đối quyết liệt, cho rằng đó là gia phong ba đời của dòng họ Nguyễn Ngọc không thể nào thay đổi.

Ông Ba Phấn kiên trì thuyết phục 3 đêm liền, bằng chính những câu chuyện trong đời sống của người Cà Mau. Những người Cà Mau không sinh con không bao giờ bị chê trách, bị xem là có tội. Mà ngược lại, người thân, dòng họ còn xúm nhau an ủi, rồi chỉ cách cho có con. Cuối cùng thì năm đó, ông Trưởng phái 3 cho phép ông Ba Phấn tuyên bố bãi bỏ hủ tục này. “Từ đó, vợ chồng thằng cháu 83 tuổi của tôi tên Nguyễn Ngọc Lộc không còn cái cảnh ngồi dưới đất nheo nhóc cùng lũ trẻ con. Tôi sướng nhất là cái vụ này. Cũng nhờ học hỏi bà con Cà Mau”, ông Ba Phấn hạnh phúc./.

Trần Vũ