Ước vọng dưới tán rừng tràm

(CMO) Rừng U Minh Hạ được mệnh danh là “túi chứa nghèo” bởi đây không chỉ là vùng tái định cư của tỉnh mà còn là nơi dừng chân cuối cùng của dân tha phương cầu thực. Cái nghèo giờ vẫn hiện hữu trên từng nếp nhà, từng phận đời nhưng không phải đây là vùng đất bế tắc của sự nghèo khó…

Sau chuyến tạt ngang U Minh Hạ, tôi cứ ngậm ngùi nhớ lời tâm sự của vợ chồng ông Nguyễn Văn Ngàn (Ba Ngàn, 63 tuổi, Ấp 19, xã Khánh Thuận, huyện U Minh): “Hôm trước, UBND xã hỗ trợ gia đình tôi cặp heo giống nhưng tôi nhất quyết không nhận. Tôi chỉ mong muốn duy nhất là có cái bồn đựng nước”.
Ước muốn bình dị
Nghĩ đi nghĩ lại, tôi vẫn không hiểu nổi, hà cớ gì mà cặp vợ chồng già thuộc diện hộ nghèo sống trong cái ấp nghèo nhất của xã nghèo lại không mong muốn được hỗ trợ vốn sản xuất hay cây con giống để nuôi trồng cải thiện cuộc sống? Sao lại khăng khăng chỉ muốn có cái bồn đựng nước tầm 1 triệu đồng?

Bữa cơm đạm bạc của gia đình ông Ba Ngàn.

Khi biết được lý do tôi quay lại Ấp 19 này, ông Hai Lương, Trưởng ấp, cười khà khà nhưng ẩn sâu trong ánh mắt đó là nỗi buồn man mác. Ông nói tỉnh bơ: “Tại nghèo quá chừng!”.
Nghèo thiệt, nghèo quá chừng, bởi Ấp 19 có 194 hộ mà có khoảng 70 hộ nghèo; hộ cận nghèo chưa tính. Kinh tế của bà con nơi đây chủ yếu là trồng rừng nhưng gần phân nửa hộ dân thiếu đất hoặc không có đất sản xuất nên cứ sống bấp bênh với đủ thứ nghề: từ hầm than, mót cây, tới ai mướn gì làm đó. “Từ xưa đến nay, nhắc đến Ấp 19 ai cũng áy ngại lắc đầu vì đây là ấp không có một mét lộ bê tông nào; thiếu điện và thiếu nước ngọt…”, ông Hai Lương kể vanh vách.

Trường Tiểu học Đào Duy Từ không có sân chơi cho học sinh.

Hôm đó, anh Trưởng công an Ấp 19 làm tài công đưa chúng tôi vào lâm phần tham quan. Đi được một đoạn chừng 2 cây số, anh ghé vào nhà ông Ba Ngàn ngay lúc gia đình dọn bữa cơm trưa. Thấy khách, ông dẹp mâm cơm, biểu vợ làm nước đãi khách. Ông kể: “Lúc trước gia đình tôi sống ở thị trấn Đầm Dơi, vì làm ăn thất bát nên mới trôi dạt tới đây. Hồi đó, ở đây cá nhiều lắm, đi giăng câu, thả lưới rồi chở ra huyện bán lại, cũng dư sống. Nhưng giờ thì phải mua từng con cá, từng đọt rau nên khổ hơn nhiều”.

Con đường đất đen đến trường của học sinh Ấp 19.

Tài sản lớn nhất trong căn nhà sàn lụp xụp của vợ chồng ông chỉ vỏn vẹn cái bình ac-quy. Bởi ở đây không có điện thắp sáng nên nó trở thành “cứu tinh” mỗi khi trời sập tối. Vì không có điện nên hai ông bà không thể có được cái ti vi, cây quạt gió. Muốn nghe tin tức chỉ biết trông cậy vào cái radio được buộc chặt bởi 5, 6 sợi dây thun.
“Nhưng thiếu điện thì thiếu chứ gia đình nào ở đây cũng phải có cái điện thoại để liên lạc, phòng khi bất trắc xảy ra. Mỗi khi hết pin phải đi rất xa mới có điện để sạc nhờ”, bà Ba Ngàn bộc bạch.

Lớp học vắng hoe của cô, trò trường Tiểu học Đào Duy Từ.

Ở đây có thêm một cái không nữa, là không nước sạch sinh hoạt. Hầu hết các hộ dân trong lâm phần đều sử dụng nước dưới kinh phèn đỏ quạch để tắm rửa, giặt giũ...
“Trong cái khó, ló cái khôn”. Bà Ba Ngàn sáng kiến ra việc đào hố đất lót cao su hứng nước mưa để uống, để nấu ăn. Mà cách đó chỉ có thể “chữa cháy” vào mùa mưa, chứ mùa khô thì chịu. Có thể đó là lý do mà bà chỉ mong muốn có cái bồn chứa nước.
Ông Hai Lương tâm tình, bà con ai cũng chăm chỉ làm ăn, hăng say lao động mà “nghèo vẫn hoàn nghèo”. Như chị Phạm Thi Diệu, nghèo bởi không có cục đất chọi chim nên phải làm mướn quanh năm. “Có 2 đứa con mà nuôi không nổi phải chạy nhờ cha mẹ nuôi tiếp 1 đứa. Quá nghèo không lo được gì cho cha mẹ mà còn làm khổ họ thêm”, chị Diệu ngậm ngùi.
Ở đây, người lớn thì cực mà học sinh cũng không thoát khỏi cảnh khổ vì các em phải đi học trên con đường đất đen chỉ “ưu ái” cho mùa nắng, chứ trời mưa thì đi học như đi bắt cá đìa. Thế nên, đa phần học sinh phải đi đò đến trường, đứa thì bỏ học giữa chừng.
Nhưng “trong cái rủi có cái… may” mà cái “may” ấy chắc cũng không ai muốn có. Số là nhà học sinh nào cũng cách trường hơn 4 cây số nên được hỗ trợ 27 kg gạo mỗi em mỗi học kỳ. Ngôi trường độc nhất trong Ấp 19 mang tên trường Tiểu học Đào Duy Từ, có 3 phòng học, nhưng dạy từ lớp 1 đến lớp 5.
Do là trường điểm lẻ nên thiếu đủ thứ, thiếu sân chơi, thiếu đồ thí nghiệm, thiếu dụng cụ dạy và học, đặc biệt là thiếu điện. Cô Phạm Thị Kiều Hương, giáo viên của trường, tâm sự: “Ngày trước, khi chúng tôi về đây dạy phải đi vận động từng nhà để họ cho con em mình đến trường. Biết đời sống người dân nơi đây ai cũng khổ nên nhà trường không buộc học sinh phải mặc đồng phục. Còn giáo viên chúng tôi mỗi năm đều vận động người quen biết, nhà hảo tâm hỗ trợ sách vở cho các em”.
“Ấp 19 được mệnh danh là ấp “nhiều không” (không đường, không điện, không trạm y tế, không nước sinh hoạt, không chợ búa - PV). Do không khoan được cây nước nên hộ dân phải mua nước sinh hoạt ở tận Tân Bằng, Biển Bạch, huyện Thới Bình rồi chở xuồng máy về sử dụng. Vừa rồi, UBND tỉnh có hỗ trợ ấp 19, 17, 20, mỗi ấp 1 trạm bơm với bồn chứa 5. 000 lít, tổng trị giá hơn 1,5 tỷ đồng”, ông Trần Công Mười, Phó chủ tịch UBND xã Khánh Thuận, huyện U Minh, cho biết.
Chưa là “đường cùng”
Ông Trần Công Mười cho biết thêm, đa phần người dân trong các ấp là dân nhập cư (trừ Ấp 1, Ấp 2, Ấp 3) nên nhiều hộ lâm vào cảnh thiếu đất hoặc không có đất trồng rừng và đất sản xuất. Nhưng nhờ vào sự quan tâm hỗ trợ của Nhà nước về nguồn vốn xóa đói giảm nghèo nên một số hộ đã dần ổn định cuộc sống.
Chị Trần Thị Hoài (33 tuổi, Ấp 11, xã Khánh Thuận) tươi cười khoe: “Chắt mót cả tháng trời, vợ chồng tôi đã mua được chỉ vàng”. Như quen biết từ thuở nào, chị kể tiếp, chị với anh Nguyễn Văn Trung nên duyên vợ chồng vào năm chị 22 tuổi. Ngày ra riêng, hai vợ chồng không có lấy một công đất và phải ở đậu nhà hàng xóm. Cặp vợ chồng son với sức trẻ căng tràn nên hễ ai mướn gì là làm đó. Mà không biết “ăn ở làm sao” vẫn thiếu trước hụt sau, đến nỗi chính quyền phải cấp cho sổ hộ nghèo.
Nghèo thì phải cố mà thoát nghèo, nghĩ vậy nên hai vợ chồng vay vốn Ngân hàng chính sách xã hội được 7 triệu đồng mướn tầm 1 ha đất trồng dưa leo, cải xanh, đu đủ. Thấy làm ăn có vẻ khấm khá nên mướn thêm mấy công đất nữa để nuôi tôm. Làm được thời gian, hai vợ chồng vui mừng trả lại sổ hộ nghèo cho địa phương.
Bà Hồ Thị Năm, Trưởng ấp 11, nói: “Tôi thấy ai thoát nghèo là tôi mừng hơn nhặt được vàng nữa. Hồi đó tôi cũng khổ trăm bề. Bây giờ thì có dư đôi chút”.
Chắc là bà Năm đang khiêm tốn, chứ nói bà thuộc hạng “thương gia” ở xứ này chắc cũng không có gì sai. Bởi trong cái xứ “bốn bề là tràm” này, hiếm thấy ngôi nhà nào được xây cất khang trang, kiêng cố như nhà bà Năm.
Bà Năm quê gốc ở Bến Tre, tốt nghiệp trung cấp kế toán, bà theo chồng xuống đây lập nghiệp. “Những năm 90 mà có cái bằng trung cấp cũng oai lắm. Ban ngày, tôi dạy học ở trường dân lập 25 (bây giờ là Tiểu học Đào Duy Từ), ban đêm mở lớp dạy tình thương. Mỗi tháng được lâm ngư trường tặng 2 thùng gạo và 63 ngàn đồng”, bà Năm nhớ lại.
Tích tiểu thành đại, vợ đi dạy học còn chồng ở nhà thả lưới, giăng câu nên cuộc sống cũng tạm ổn. Cũng nhờ nguồn vốn Ngân hàng chính sách – xã hội mà hai vợ chồng có vốn làm ăn rồi mua được vài công đất nuôi tôm, trồng màu và nuôi được 2 người con tốt nghiệp đại học.
“Quả là không có cái khổ nào như cái khổ nào. Gắn bó với vùng đất lâm phần này mấy mươi năm mới thấm thía và càng thương vùng đất này hơn. Bà con chòm xóm tối lửa tắt đèn có nhau, sống với nhau vì cái tình, cái nghĩa. Nên giờ thấy ai nghèo là tôi thương lắm, giúp được gì cho họ là tôi giúp liền”.
Chỉ tay về hướng ủy ban xã, bà Năm hỏi có thấy cái nhà máy đang xây dựng không? Tôi không biết đó là nhà máy gì, nhưng có lẽ sẽ có thêm việc làm và người dân ở đây sắp sửa bớt khổ đôi chút.

Phùng Ngọc Trầm