Truyền hình
Bài 1: Trăm đầu chi - một đầu thu
Bài 2: Làm cách nào để nâng cao giá trị hạt lúa?
Làm sao để nâng cao giá trị hạt lúa? Đó là nỗi trăn trở, ray rứt của nông dân và cả ngành quản lý. Nông dân rất cực khổ khi làm ra hạt lúa. Song, khổ nỗi việc quyết định giá trị hạt lúa không phải là người nông dân. Nông dân không thể cầm chắc lợi nhuận khi sản xuất lúa bị lệ thuộc từ thiên tai, dịch bệnh và luôn bị chi phối bởi thị trường.
Bài toán Giảm giá thành sản xuất
Có thể nói, một trong những giải pháp để giúp nông dân nâng cao giá trị hạt lúa là phải giải quyết được bài toán giảm giá thành sản xuất. Bởi lợi nhuận của nông dân thu lại không nhiều, sản xuất bị thua lỗ cũng vì giá thành sản xuất quá cao. Có vụ nông dân phải trắng tay, hoặc chưa thu hoạch nhưng đã biết lỗ. Cụ thể là vụ hè thu 2013, giá thành sản xuất lúa đã vượt hơn 4.000 đồng/kg, nhưng nông dân chỉ bán được lúa ướt với giá khoảng 3.500 đồng/kg.
 |
| Nông dân huyện Hòa Bình bán lúa cho thương lái. Ảnh: P.Đ |
Theo thống kê của Sở NN&PTNT, đến nay, số máy gặt đập liên hợp trong tỉnh chỉ mới đáp ứng được 19,6% diện tích gieo trồng, nên phần lớn chủ yếu dựa vào các tỉnh ngoài. Do vậy, vào mùa thu hoạch rộ hay gần mưa dầm, giá công máy gặt đập luôn tăng cao. Riêng hệ thống lò sấy lúa còn bức xúc hơn. Đến nay, hệ thống lò sấy chỉ mới đáp ứng khoảng 5% sản lượng lúa. Trong khi đó, ở vụ hè thu này lại thường xuất hiện những cơn mưa dầm cuối vụ, vì vậy nông dân buộc phải vận chuyển lúa ra các lộ giao thông nông thôn, hay tuyến Quốc lộ 1A để phơi. Bất lợi này không chỉ làm tăng tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch (từ 15 - 30%), mà còn làm tăng giá thành sản xuất và làm giảm chất lượng của hạt lúa.
Đối phó với thực trạng này, nông dân thường bán lúa ướt cho thương lái ngay trên ruộng, khỏi cần phơi sấy. Tuy nhiên, việc bán lúa kiểu này làm nông dân bị lệ thuộc hoàn toàn vào thương lái, khó chủ động về giá, không dự trữ được lúa để chờ giá. Những bất cập trên nếu không được giải quyết căn cơ thì nông dân cứ mãi nằm trong cái vòng luẩn quẩn, và bài toán giảm giá thành khó có được lời giải.
Tăng đầu tư cho nông nghiệp
Mỗi năm Bạc Liêu cung cấp cho thị trường gần 1 triệu tấn lúa, nhưng sự đầu tư cho phát triển nông nghiệp vẫn chưa xứng tầm. Cây lúa luôn đứng trước nhiều rủi ro, chỉ cần thời tiết “đỏng đảnh” là nông dân gặp khó, mất mùa. Như sản xuất vụ đông xuân năm 2012, do ảnh hưởng lũ trên sông Hậu thấp, mùa mưa kết thúc sớm hơn cùng kỳ gần 1 tháng, tổng lượng mưa toàn mùa thấp hơn trung bình nhiều năm từ 169 - 370mm... Những tác động này dẫn đến xâm nhập mặn sớm hơn 1 tháng và xâm nhập mặn sâu vào nội đồng, gây nên hiện tượng khô hạn, thiếu nước cục bộ. Bên cạnh đó, một số kênh mương chưa được nạo vét kịp thời, thiếu kênh dẫn nước ngọt từ phía tỉnh Sóc Trăng về Bạc Liêu, nước mặn rò rỉ qua cửa van các cống ngăn mặn làm thiệt hại trên 625ha lúa. Thực tế cho thấy, nếu có sự đầu tư tốt hơn về thủy lợi thì sẽ không xảy ra thiệt hại này và cây lúa sẽ tránh được những rủi ro không đáng có. Đó là chưa kể đến khó khăn về giao thông bị ách tắc, nông dân phải tự vận chuyển lúa ra các kênh thủy lợi để bán cho thương lái, làm cho giá trị hạt lúa bị giảm.
Không chỉ gặp khó khăn trong sản xuất do hạ tầng yếu kém, lĩnh vực tín dụng đầu tư cho người trồng lúa lâu nay vẫn bị ách tắc, và nông dân ít tiếp cận được các chính sách hỗ trợ từ các chương trình này. Đó là hàng loạt các chương trình gần như bị “đóng băng” vì cơ chế bị trói buộc như Quyết định số 63 và Quyết định số 65 của Chính phủ về chính sách hỗ trợ giảm tổn thất sau thu hoạch; Nghị định số 41 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp - nông thôn... Ông Trần Quốc Hùng, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Phước Long, cho biết: “Phần lớn vốn đầu tư cho sản xuất của nông dân đều dựa vào các ngân hàng và các đại lý kinh doanh vật tư nông nghiệp. Phước Long là huyện điểm về xây dựng nông thôn mới, nhưng hơn 90% vốn sản xuất của nông dân đều phải vay ở các ngân hàng thông qua hình thức thế chấp quyền sử dụng đất”.
Qua đó cho thấy, muốn nâng cao giá trị hạt lúa và giúp nông dân giảm bớt khó khăn, gắn bó với cây lúa, thì việc đẩy mạnh đầu tư, ưu tiên về phát triển hạ tầng sản xuất, đặc biệt là hệ thống thủy lợi phải đi trước một bước. Bên cạnh khai thông các kênh tín dụng, “cởi trói” về cơ chế trong thực hiện các chính sách hỗ trợ, các ngành chức năng cần đẩy mạnh hơn nữa việc đầu tư khoa học - công nghệ vào sản xuất nhằm phát huy tối đa giá trị mang lại từ hạt lúa, giảm dần việc sản xuất lúa chất lượng, năng suất thấp, giá trị mang lại không cao.
Thực tế cho thấy, ngành Nông nghiệp luôn khuyến khích nông dân sản xuất lúa chất lượng cao, sản xuất lúa theo chương trình VietGAP (thực hành nông nghiệp tốt). Song, mục tiêu đề ra đều không đạt. Nguyên nhân là do kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất chưa đồng bộ; tiến độ đầu tư chưa theo kịp tốc độ bồi lắng kênh mương; nông dân chưa chủ động được khâu tưới, tiêu nước, nên chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất theo chương trình VietGAP. Đồng thời do điều kiện sản xuất khó khăn, thiếu vốn đầu tư nên tỷ lệ sử dụng giống xác nhận còn thấp làm ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng, đầu ra. Nhất là nhiều nơi nông dân vẫn còn canh tác giống lúa phẩm cấp thấp như IR 50404, OM 576...
Phải giải quyết được đầu ra
Theo điều tra của Sở NN&PTNT tỉnh, hơn 10 năm thực hiện Quyết định số 80/2002/QĐ-TTg của Chính phủ về chính sách khuyến khích tiêu thụ nông sản qua hợp đồng, sản lượng lúa thông qua hợp đồng cả tỉnh chỉ chiếm 0,54%. Đây cũng đồng nghĩa với khâu tiêu thụ gần như 100% do người nông dân tự lo. Nông dân không thể liên kết với doanh nghiệp, nên việc thu mua lúa gạo chủ yếu thông qua thương lái. “Cò lúa” Phan Trường Kỳ (xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình) cho rằng: “Doanh nghiệp thì dựa vào thương lái, thương lái thì dựa vào cò lúa, cò lúa thì dựa vào nông dân. Vì vậy, lợi nhuận của người sản xuất lúa chắc chắn phải giảm đi vì trải qua nhiều khâu trung gian. Nhưng phần lớn người thu mua luôn có lãi, do họ là người định giá thị trường chứ không phải nông dân”. Do vậy, nếu không giải quyết được đầu ra, thì việc nâng cao giá trị cho hạt lúa vẫn là điều xa vời...
LÂM HỶ - PHẠM ĐOÀN
Bài cuối: Cần quy hoạch và tổ chức lại sản xuất
Xem thêm bình luận