(CMO) Mai công tác ở thành phố, công việc luôn bận bịu, nhiều khi không có thời gian gọi điện thoại về cho má. Má trách hoài! Nhân dịp nghỉ lễ, lại thêm nghỉ bù, Mai tranh thủ về thăm má.
Thành phố hối hả, ồn ào, không gian, thời gian như đặc quánh, mấy ai biết đến trăng, đến sao. Quê nhà mới bình yên trong trẻo làm sao, Mai thấy mình lại bé bỏng như hồi nào, đắm mình trong tình thương của má, trong khung cảnh làng quê thanh bình, tâm trạng lâng lâng khó tả…
Đêm. Trăng tròn vành vạnh, trong vắt lơ lửng giữa trời… Các vì tinh tú sáng lung linh giữa không gian bao la, thi thoảng một ngôi sao vụt loé lên vút đi, kéo theo cả một vệt sáng dài. Trời càng tối, sao càng toả sáng. Dòng ngân hà như dải lụa trắng vắt ngang trời, ánh sáng dịu êm. Người xưa quan niệm rằng, con người sống ở thế gian tử tế hiền lành khi chết sẽ hiển thành sao bay lên cõi thiên thai. Nếu vậy, đêm ta ngắm nhìn bầu trời đầy sao là ngắm nhìn những tâm hồn ưu tú.
Sáng ở quê sao mà ngọt ngào kỳ lạ. Tiếng gà gáy râm ran trong xóm. Hừng đông, mặt trời hồi hộp nhô lên như một trái tim. Khói sương thấp thoáng vườn nhà, từng đàn em nhỏ tung tăng ríu rít tới trường. Muốn làm thơ, muốn viết văn, muốn vẽ lại khung cảnh đẹp vô ngần ấy mà thiếu chữ, thiếu nét, tiếc biết bao….
Mai đến bàn thờ ba, nhìn hoài không thấy công tắc mở cho nhang điện sáng, nên gọi:
- Má ơi má…
Má đứng sau từ lúc nào trả lời:
Minh hoạ: M. Tấn |
- Có phải con hỏi công tắc mở nhang điện phải không? Má gỡ bỏ lâu rồi. Nhang điện là thứ làm giả, nhạt nhẽo lắm, còn khi đốt cây đèn dầu, lấy nhang châm vào, nhang cháy đều, dùng bàn tay vẫy nhẹ cho lửa trên đầu nhang tắt, cầm nhang đưa lên ngang trán… Cắm vào lư hương, những sợi khói nhang phảng phất bay lên, để lại mùi hương thoang thoảng, như sợi dây thiêng liêng vô hình gắn kết cuộc sống con người với đất trời, như cầu nối giữa má và ba nơi cõi vĩnh hằng. Chỉ thoáng nghe mùi hương lòng đã bồi hồi xúc động… Cho dù dòng đời có những thay đổi, cuộc sống có những biến thiên, nhưng tập tục dâng hương không bao giờ mất đi, đó là một trong những nét đẹp trong văn hoá tâm linh của con người.
Cầm cây đèn dầu, Mai bồi hồi xúc động. Cả một trời kỷ niệm hiện về.
Sinh thời, ba thường kể, trong hành trang của cán bộ, bộ đội, du kích thời chống Mỹ, có một món đồ dùng cá nhân nhỏ bé, nhưng không thể thiếu, đó là cây đèn dầu. Cây đèn dầu được chế tạo theo quy cách riêng, thích hợp với tính cách cơ động và bí mật của cuộc sống ở chiến trường. Các kiểu đèn dầu thường rất đẹp và vô cùng phong phú theo trí tưởng tượng của những người kháng chiến. Sống ở chiến trường từ những vật liệu hiện có, mỗi người đều suy nghĩ tìm tòi, sáng tạo ra cây đèn sao cho bền, đẹp, gọn, tiện lợi và bắt mắt.
Chính vì vậy, việc lựa chọn vật dụng làm thân đèn, tim đèn rất cầu kỳ. Có người chọn trái đạn M79 lép, đó là đạn của cây súng phóng lựu M79, Mỹ gọi là shotgun. Đây là loại cối cá nhân, mỗi viên đạn lớn bằng cái ly uống trà. Đầu đạn vàng choé, vỏ đạn màu nâu nhạt. Có người làm bằng hai vỏ bia hộp (khẩu phần ăn của lính Mỹ) ráp lại rất khéo. Có người lại chọn quả bom bi con… Về tim đèn, lấy được sợi vải bố trong áo giáp của lính Mỹ là tốt nhất, còn thông thường là những sợi chỉ màu.
Cây đèn ba tặng má, thân đèn làm bằng chai nước hoa rất đẹp, có eo, có đường cong tuyệt mỹ như thân hình cô gái mười tám, đôi mươi… Nắp chai được khoét rất khéo léo. Họng đèn là một viên đạn cạc-bin trống rỗng đặt nằm vừa khít trong cổ chai. Một cái ruột bút bi mang tim đèn đi xuyên từ hột nổ đến đầu đạn. Khi tim đèn tàn lụi, chỉ cần ấn ngón tay vào đầu ruột bút nhắp nhắp vài lần, lò xo gắn với ruột bút sẽ làm tim đèn tự động trồi lên. Bên ngoài nút chai bọc bằng một khúc vỏ đạn 12 ly 7 để bảo quản. Bên trong đèn, những sợi chỉ màu xanh, đỏ, tím lung linh. Hai tấm hình đen trắng của ba má thời trẻ trung rất đẹp. Điều kỳ lạ là những tấm hình đen trắng được ngâm trong dầu lửa đã mấy chục năm rồi mà không phai. Một chi tiết nhỏ nhưng rất tiện lợi và duyên dáng cho cây đèn đó là sợi dây chuyền bằng Inox, buộc nắp đèn vào thân đèn. Cây đèn như thế là hoàn hảo, có thể đeo bên thắt lưng, treo trên đầu võng, bỏ vào bồng (ba lô), túi áo không sợ bị chảy dầu. Nhìn cây đèn như một tác phẩm nghệ thuật hấp dẫn, mang dấu ấn đặc biệt của người kháng chiến thời chống Mỹ.
Má kể, cây đèn là kỷ niệm tình yêu vĩnh hằng của ba má thời bom đạn ác liệt. Ba làm cây đèn thứ nhất, không ưng ý nên bỏ. Cây đèn thứ hai cũng vậy. Chỉ đến cây thứ ba mới ưng ý. Làm xong ba cẩn thận đặt trong chiếc hộp, cùng với tấm vải dù chiến lợi phẩm, lặn lội đến gần sáng đêm thứ hai mới đến được đơn vị của má. Hồi hộp tìm vào thì một cảnh tượng hãi hùng đập vào mắt: Toàn bộ cứ tan hoang, hố bom nham nhở, đen ngòm… Ba thấy cả đất trời như ngã nghiêng sụp đổ… Ba nghẹn ngào gọi: "Hạnh ơi, em ở đâu?!". Tất cả trống vắng đến rợn người. Lúc đi thì háo hức, hồi hộp, tưởng tượng ra bao cảnh đẹp khi gặp gỡ… Lúc trở về thì trống rỗng, vô hồn… Rồi cuộc chiến đấu ác liệt ngày đêm diễn ra, những khoảnh khắc im tiếng đạn bom lại da diết nhớ. Nửa năm sau, một đêm hành quân, đơn vị ba vô tình gặp đơn vị của má hành quân ngược chiều. Trời tối như bịt mắt, hai xuồng kề nhau mà không nhìn rõ mặt. Mới chào nhau ba đã nhận ra tiếng má, liền hỏi gấp:
- Phải Hạnh Cà Mau không?
Má hỏi lại trong thở gấp:
- Phải anh Hùng không?
Ba phóng sang xuồng má, chút xíu chìm cả hai xuồng… Chỉ kịp nói đôi câu, ba tặng má cây đèn rồi cả hai hành quân theo đơn vị.
Cây đèn còn đây mà ba đã đi xa! Má giữ cây đèn như báu vật. Những khi má một mình một bóng, lặng lẽ bên cây đèn, má không nói nhưng Mai hiểu, năm tháng dù có phôi pha, cuộc đời dù có dâu biển, nhưng trong lòng má vẫn sáng mãi thứ ánh sáng riêng - ánh sáng cây đèn dầu của một thời hoa lửa./.
Truyện ngắn của Trần Lượng