Khi “thủ phủ tôm” căng buồm ra biển lớn - Bài cuối: Hướng đến hình mẫu của quốc gia về tôm sạch - bền vững

“Cà Mau đang quyết tâm phát triển ngành tôm không chỉ tăng về sản lượng mà còn nâng cao chất lượng, hướng tới ngành hàng công nghệ cao, sạch, thân thiện với môi trường và có giá trị gia tăng lớn. Mục tiêu là dẫn đầu cả nước về xuất khẩu thủy sản, đưa Cà Mau trở thành hình mẫu quốc gia về tôm sạch, bền vững và quan trọng nhất là giúp người dân làm giàu trên chính quê hương mình”, ông Lưu Hoàng Ly, Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Cà Mau nhấn mạnh.

• Khi "thủ phủ tôm" căng buồm ra biển lớn - Bài 1: Nhân đôi thế mạnh
• Khi “thủ phủ tôm” căng buồm ra biển lớn - Bài 2: Nuôi tôm sạch, chinh phục thị trường khó tính
• Khi "Thủ phủ tôm" căng buồm ra biển lớn - Bài 3: Ðồng hành vượt thách thức, xoá rào cản

Giảm giá thành, tăng năng lực cạnh tranh 

Để hiện thực hoá mục tiêu trên, việc ưu tiên hàng đầu là tập trung gỡ khó cho người dân và doanh nghiệp (DN) đang đầu tư sản xuất, chế biến, xuất khẩu ngành hàng này, đặc biệt là vấn đề giảm giá thành sản xuất.

Theo Hiệp hội Ngành tôm, chi phí nuôi tôm ở Việt Nam, trong đó có Cà Mau, cao hơn đáng kể so với Thái Lan và Ecuador, làm giảm khả năng cạnh tranh quốc tế. Năng suất và chất lượng chưa đồng đều, tỷ lệ nuôi thành công thấp, chi phí đầu vào cao... là những “nút thắt” khiến giá tôm nguyên liệu của Việt Nam thuộc nhóm cao nhất thế giới.

Mô hình nuôi tôm siêu thâm canh, không xả thải tại xã Tạ An Khương.

Ông Trần Tuấn Khanh, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chế biến và Xuất nhập khẩu Trang Khanh (phường Vĩnh Trạch), thẳng thắn: "Cà Mau tuy được mệnh danh là “thủ phủ” ngành tôm, nhưng DN xuất khẩu của tỉnh phải nhập hàng ngàn tấn tôm nguyên liệu từ Ấn Độ, Thái Lan và Ecuador. Bởi, giá thu mua tôm của các nước này thấp hơn khoảng 30 ngàn đồng/kg. Do đó, chúng ta phải tìm cách giảm được giá thành trong nuôi tôm, vì sự phát triển bền vững của nghề nuôi tôm, vì thương hiệu và năng lực cạnh tranh của con tôm Việt Nam". 

Bên cạnh đó, sự lệ thuộc của người nông dân vào các tập đoàn, DN hay các đại lý kinh doanh vật tư thuỷ sản, con giống còn tạo ra hàng loạt thách thức trong vấn đề truy xuất nguồn gốc. Bởi, với mạng lưới kinh doanh nhiều cấp và nông dân mua vật tư từ nhiều đại lý khác nhau sẽ tạo nên áp lực trong việc theo dõi nguồn gốc, xuất xứ của tôm từ trang trại đến nhà máy và giá thành sản xuất sẽ không ngừng tăng so với việc liên kết từ cánh đồng trực tiếp đến nhà máy chế biến xuất khẩu.

Mô hình nuôi tôm, cua dưới tán rừng đước tại xã Phan Ngọc Hiển.

Một mô hình tiêu biểu là Hợp tác xã (HTX) Cái Bát (xã Hưng Mỹ) đã liên kết tốt với DN trực tiếp cung cấp con giống, vật tư nông nghiệp, thuỷ sản phục vụ sản xuất, cũng như liên kết cả đầu ra, giúp thành viên HTX nâng cao lợi nhuận, giảm chi phí qua các khâu trung gian.

Ông Nguyễn Hoàng Ân, Chủ tịch Hội đồng Quản trị HTX, cho biết: "Đến nay, tổng diện tích nuôi trồng thuỷ sản của HTX 311 ha đã đạt chứng nhận vùng nuôi an toàn vệ sinh thực phẩm; hằng năm cung ứng ra thị trường trên 150 tấn tôm, cua. Hiện nay, HTX đã có sản phẩm tôm sú cấp đông, bánh phồng được chứng nhận OCOP 4 sao, cùng các sản phẩm cua biển, tôm khô đạt OCOP 3 sao . Thời gian qua, HTX đã nỗ lực tìm nhiều giải pháp giúp bà con tiết giảm chi phí, tăng năng suất, hiệu quả sản xuất". 

Đồng bộ giải pháp, hướng đến chuẩn quốc tế 

 Sự phát triển nhanh của ngành nuôi tôm ở Cà Mau và ĐBSCL kéo theo thách thức ô nhiễm môi trường. Tỉnh đang khuyến khích mô hình nuôi tôm siêu thâm canh công nghệ cao, tuần hoàn không xả thải, hướng tới đạt các chứng nhận trong nước và quốc tế. Theo đó, mục tiêu đến cuối năm 2025 phát triển từ 28-30 chuỗi liên kết sản xuất giữa HTX với DN trong nuôi tôm quảng canh cải tiến (QCCT) và nuôi tôm siêu thâm canh, với diện tích liên kết khoảng 100.000 ha nuôi tôm QCCT đạt chứng nhận ASC và 1.000 ha nuôi tôm siêu thâm canh không xả thải.

Sản phẩm tôm khô từ tôm sinh thái Cà Mau.

Tiến sĩ Thái Trường Giang, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, cho biết: "Từ tháng 6/2023 đến tháng 6/2025, Sở đã phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ triển khai Dự án "Ứng dụng quy trình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh trong hệ thống tuần hoàn không thay nước, kết hợp đa loài tại tỉnh Cà Mau". Mô hình đã được thực nghiệm và hội thảo đầu bờ tại 3 hộ ở phường Hoà Thành, xã Hưng Mỹ và xã Khánh An, kết quả đánh giá xuất sắc vì ghi nhận hiệu quả cao, ít rủi ro và tiềm năng nhân rộng trên địa bàn tỉnh". 

Bên cạnh đó, hiện nay trên địa bàn xã Tân Hưng đang triển khai 650 ha nuôi tôm QCCT 2 giai đoạn, hướng đến đạt tiêu chuẩn quốc tế ASC. Ông Trần Hữu Nghĩa, Chi hội trưởng Chi hội Nông dân ấp Bào Vũng, chia sẻ: "Bà con nơi đây rất phấn khởi và tích cực hợp tác cùng các sở, ngành, chính quyền địa phương, DN và các nhà khoa học, tuân thủ quy trình nuôi tôm QCCT 2 giai đoạn, để tiến tới được công nhận tiêu chuẩn quốc tế, giúp nâng cao năng suất, hiệu quả mô hình nuôi và nâng cao thu nhập người dân".

Với bờ biển dài 310 km và vùng biển rộng 120.000 km², Cà Mau có thể hình thành 10 - 20 khu công nghiệp nuôi tôm công nghệ cao, mỗi khu 500 - 1.000 ha, cho sản lượng 150.000 - 300.000 tấn/năm. Các khu này sẽ vận hành theo mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu dịch bệnh, ô nhiễm và cung cấp tôm sạch cho xuất khẩu – ông Trình Trung Phi, Phó Tổng Giám đốc Kỹ thuật, kiêm Phó Tổng Giám đốc Tôm thương phẩm, Công ty CP Việt Úc Bạc Liêu chia sẻ.

Đóng gói tôm sú xuất khẩu tại Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Thuỷ sản Năm Căn (xã Năm Căn).

Trong chiến lược phát triển đột phá ngành hàng tôm giai đoạn 2025-2030, tỉnh Cà Mau đề ra mục tiêu đến năm 2030 có trên 17.000 ha nuôi tôm siêu thâm canh ứng dụng công nghệ cao; trên 300.000 ha nuôi tôm QCCT, QCCT kết hợp áp dụng khoa học - kỹ thuật mới vào sản xuất để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm; có ít nhất 30.000 ha đạt chứng nhận quốc tế: ASC, BAP, Organic...

Để đạt được mục tiêu đó, ngành nông nghiệp tỉnh đã đề xuất hình thành Trung tâm Quốc gia về giống, thức ăn và công nghệ tôm tại Cà Mau; phát triển mạnh vùng nuôi công nghệ cao gắn với bảo vệ môi trường, đạt các chuẩn quốc tế như ASC, GlobalGAP, Organic, tôm sinh thái; chuyển đổi số toàn ngành; đầu tư hạ tầng thủy lợi, điện, logistics, chế biến và cảng biển để tạo chuỗi khép kín từ nuôi đến xuất khẩu  - Ông Lưu Hoàng Ly nhấn mạnh.

Với quyết tâm cao, Cà Mau đang từng bước hình thành các vùng sản xuất tôm trọng điểm quốc gia, đồng bộ từ quy hoạch đến đầu tư, thu hút mạnh mẽ vốn trong và ngoài nước, đặc biệt ở lĩnh vực công nghệ cao, giống, chế biến sâu và phát triển thương hiệu. Mục tiêu cuối cùng là trở thành hình mẫu quốc gia về nuôi tôm xanh – sạch – bền vững, đủ sức cạnh tranh toàn cầu trong tương lai.

Loan Phương - Trung Dũng - Hoàng Lam