50 năm tôi được sống trong độc lập tự do, hưởng hạnh phúc cùng toàn dân tộc, tôi luôn biết ơn và trân trọng những gì mà người chiến sĩ cách mạng trên mọi mặt trận đã cống hiến, hy sinh để giành lại hoà bình, ấm no như ngày hôm nay.
Tôi may mắn được gặp gỡ những người kháng chiến là giải phóng quân, văn nghệ sĩ và nhiều ngành nghề khác trong thời điểm sau ngày đất nước thống nhất, được nghe kể về quá khứ hào hùng và cảm xúc trào dâng của họ trong ngày vui đại thắng.
Nhân dân Cà Mau đổ ra đường chào mừng quân cách mạng. Ảnh tư liệu
Sáng 1/5/1975, những chiếc tàu, xuồng máy kéo theo sau nhiều chiếc xuồng ba lá chở đầy người đổ về ngã ba Công Chánh, dưới chân cầu Quay Cũ, ngã ba Chùa Bà... thuận lợi nơi đâu thì ghé vô nơi đó. Bỗng chốc thị xã Cà Mau đón lượng người đông chưa từng có. Chợ Cà Mau rợp trời cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng xanh đỏ sao vàng. Trên đường phố, những vị trí quan trọng ngập tràn băng rôn, khẩu hiệu, bức chân dung Bác Hồ được treo ở sân Bạch Ðằng, trung tâm thị xã Cà Mau. Ồn ào, tấp nập như thế nhưng không hề xảy ra bất cứ biến cố nào, bởi Uỷ ban Quân quản đã có kế hoạch cho sự kiện này rất chặt chẽ, nhanh chóng triển khai công tác giữ gìn, ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự xã hội. Vai trò nòng cốt là lực lượng vũ trang phối hợp với các đoàn thể quần chúng, các cơ sở hoạt động nội thành và thanh niên tiến bộ đã làm tốt vai trò này.
Nhà văn Nguyễn Thanh (Mười Thanh) cho biết: "Tim tôi đập rộn ràng khi nhìn thấy cây cầu bến đò Rạch Rập mà tuổi thơ tôi đã gắn bó... rồi bao kỷ niệm cứ thế tìm về".
Cách kể chuyện của Nhà văn Nguyễn Thanh trầm tĩnh, hiền lành nhưng tôi vẫn cảm được những cảm xúc đang chảy tràn trong anh. Anh kể lại không khí sôi sục, háo hức ngay thời điểm ban biên tập, phóng viên, hoạ sĩ của Tạp chí Lúa Vàng nơi anh công tác hoà vào dòng người từ căn cứ Giáp Nước gồm nhiều cơ quan cấp tỉnh tiến ra bến đò Rạch Rập bằng xuồng máy, xuồng chèo, đi bộ... Ðoàn người đi trong hân hoan, hối hả, hình dung một chút nữa thôi họ sẽ sống trong hạnh phúc tột cùng khi “đất trời trọn niềm vui”.
Cũng như Nhà văn Nguyễn Thanh, các anh chị khác nôn nao không kém, khi trước mắt họ thành phố hiện ra, điều mơ ước lớn lao nay đã thành hiện thực. Anh Nguyễn Minh (Minh Nối) cho biết: “Chiều ngày 1/5, loa truyền thanh trong thị xã Cà Mau đã vang lên tiếng nói cách mạng đầu tiên, người đọc bản tin đặc biệt này là ông Nguyễn Minh Gấm (Ba Gấm), Phó tiểu ban Tuyên truyền, ông dẫn mũi tiếp quản đài truyền thanh. Giọng đọc vừa hùng hồn, vừa truyền cảm bài xã luận “Nhiệt liệt chào mừng thị xã Cà Mau hoàn toàn giải phóng” do anh Lê Hữu Nghiêm (Út Rô), Phó tiểu ban Thông tấn báo chí viết ngay thời điểm hừng hực khí thế chiến thắng. Ðây được xem là “chiến công” đầu tiên của Tiểu ban Tuyên truyền, để lại dấu ấn khó quên của người dân thị xã với lời xướng “Ðây là Ðài Phát thanh Cà Mau giải phóng” trong ngày 1/5 lịch sử”.
Các cơ quan hoạt động liên tục, đó là Uỷ ban Quân quản, Bưu điện, Nhà đèn, Bệnh viện... Lúc này viễn thông Cà Mau chỉ có trên dưới 200 số, muốn điện thoại phải qua tổng đài chứ không quay số trực tiếp nên nhân viên phải trực 24/24.
Tuy chưa có trụ sở đầy đủ, phần lớn cán bộ dân chánh ở tạm nhà dân nhưng không vì thế mà hạn chế công việc. Còn bộ đội tập trung ở các doanh trại. Anh Phạm Văn Tri nhớ lại những ngày đầu được bà con trong thành đón tiếp nồng nhiệt, chân tình và chu đáo, bà con dành cho cán bộ, chiến sĩ ta những gì tốt đẹp nhất mà họ có. Ðối với giáo viên và học sinh không bao lâu đã thân quen, hoà nhập, không còn e dè, lo lắng nữa, bởi họ được cán bộ tuyên truyền giải thích chủ trương, chính sách của cách mạng rất rõ ràng, hợp tình, hợp lý.
Nghệ sĩ Huỳnh Khánh nhắc về giây phút đội “cảm tử quân” khi gặp lại Ðoàn văn công trong thành phố, anh em ôm chầm nhau, mấy cô gái oà khóc trong vui mừng sum họp. Diễn viên Thanh Xuân và Việt Tiên diễn tả lại giây phút đó, họ như trở về lứa tuổi 14, 15, rồi bày tỏ: “Hồi đó, chỉ biết giải phóng rồi thì không bị máy bay bỏ bom, không bị biệt kích bắn giết bà con mình, chứ không hiểu được hết ý nghĩa lớn lao về độc lập đâu! Lần đầu tiên thấy phố phường, được đi chợ, nhìn xe chạy, món ăn thích nhất là cây cà rem, tối đến đèn điện sáng trưng, nhìn hoài không biết chán...”.
Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Võ An Khánh nhớ lại: Ngày đầu tiên tôi và mấy anh em Lê Thông, Ðức Thượng, Biên Cương, Bình Ðại, Quang Thắng... là những nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh đặt chân trên phố vừa quen vừa lạ, quen vì có anh đã từng sống ở đây, lạ đối với người lần đầu tiên chạm chân lên đường phố, nhưng tất cả cảm giác đây là chốn trở về. Trong thời khắc thiêng liêng này, các anh, chị rong ruổi khắp nơi và khám phá rất nhiều điều thú vị.
Hoạ sĩ Nguyễn Hiệp kể rằng, anh nhận nhiệm vụ vẽ chân dung Bác Hồ từ ngày 15/4, lãnh đạo dặn dò rất kỹ để anh thể hiện tác phẩm. Nhận được mệnh lệnh này, anh thực hiện ngay, bức chân dung vẽ chưa xong thì được lệnh hành quân từ Giáp Nước tiến về nơi tập kết, để tiếp cận nhanh khi thị xã Cà Mau giải phóng. Vừa hành quân vừa vẽ, Hoạ sĩ Lê Việt Hồng, Giang Minh Chánh, Trần Thanh Hoàng... cũng tất bật hoàn thành các bức tranh cổ động, khẩu hiệu và cả chân dung Bác Hồ để kịp phục vụ trong ngày giải phóng. Khi có lệnh hành quân, các anh đã sẵn sàng mọi thứ và hết sức phấn chấn. Anh Lê Việt Hồng vẫn nhớ như in hình ảnh những người lính chế độ Sài Gòn còn nguyên quân phục trên đường về quê, họ vẫy tay chào đoàn quân giải phóng dọc hai bờ kênh Rạch Rập chiều 30/4.
Anh Phạm Văn Tri cho biết một chi tiết lúc anh nhận nhiệm vụ từ người lãnh đạo là Nguyễn Kiên Ðịnh (Sáu Kiên), Trưởng tiểu ban Văn nghệ thuộc Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ, anh đã sắp đặt từng công việc để khi tiếp thu là triển khai ngay. Anh cho rằng thời điểm này không còn việc gì quan trọng hơn, không còn vấn đề gì đáng quan tâm hơn, tất cả anh em nhà báo, văn nghệ sĩ toàn tâm toàn ý hoàn thành tốt nhiệm vụ cho ngày tiếp quản thị xã Cà Mau.
Tôi xin nhắc lại một sự kiện trước khi tiếp quản là Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ Cà Mau đã thành lập đội “Cảm tử quân”, đây là sáng kiến để đối phó với tình huống xấu có thể xảy ra. Nghệ sĩ Minh Ðương và Ðạo diễn Lệ Minh “tung hứng” nhịp nhàng khi diễn tả cảm xúc, anh chị kể: Nghệ sĩ Lâm Tường Vân (Mười Mây), Trưởng đoàn Văn công tỉnh, triển khai công tác đặc biệt. Mặc dù nói công tác đặc biệt nhưng anh em ngầm hiểu giờ lịch sử đã đến. Mấy đêm liền từ diễn viên, nhạc công, kỹ thuật, phục trang... thức trắng, vừa dựng vở mới, vừa may trang phục, kiểm tra máy móc, âm thanh, nhạc cụ... sẵn sàng phục vụ đồng bào ngoài thành.
Anh em dặn dò nhau phải hết sức cẩn thận, nhất là các diễn viên nữ khi tiếp xúc môi trường mới. Ðến cảnh tiễn đưa đội “Cảm tử quân” gồm 5 anh em của Ðoàn văn công, gia nhập lực lượng tiên phong của Ban Tuyên huấn tỉnh “chốt” các điểm đã được bố trí khi vào thị xã. Theo nguồn tin các anh nhận được, vẫn còn lác đác những tên ngoan cố nên ta không thể chủ quan, vì vậy, Ban Tuyên huấn đã thành lập đội “Cảm tử quân” gồm các tiểu ban kết hợp với lực lượng vũ trang. Những chiếc khăn rằn, chai dầu gió, chiếc lược, cây viết... chị em trong đoàn ân cần trao tay, bịn rịn và lo lắng cho anh em đội cảm tử, còn các anh em được giao nhiệm vụ tự hào được làm sứ mệnh thiêng liêng này.
Những ngày đầu tiên vào thị xã, đâu đâu cũng thấy những hình bóng thân quen, gần gũi. Ðó là anh bộ đội với mũ tai bèo, mang dép râu và bộ đồ lục quân màu cỏ úa. Ðó là các chị trong bộ bà ba đằm thắm với chiếc khăn rằn thong dong trên phố xá. Thị xã Cà Mau tấp nập, đông vui, bà con trong quê ra chợ ăn mừng mang theo cá mắm, chuối, dừa, rau củ... gặp được một người sẽ tìm được nhiều người quen, nhiều bà con trong quê ra thành, ở lại cơ quan đôi ba ngày để có thời gian gặp gỡ, tìm kiếm anh em cán bộ, chiến sĩ đã từng gắn bó với làng xóm, gia đình mình trong vùng giải phóng.
Không khí ấm áp, sum vầy, hạnh phúc của gia đình có con em đi kháng chiến, hay giữa những đồng chí hoạt động bí mật nhiều năm không biết mặt nhau, nay tay bắt mặt mừng. Bên cạnh nụ cười chiến thắng, tràn ngập niềm vinh quang lại có những dòng cảm xúc âm thầm lặng lẽ, tuôn rơi những giọt nước mắt vì nỗi đau thương, mất mát người thân trong cuộc chiến tranh kéo dài mấy mươi năm qua.
Mỗi người khi kể lại cảm xúc đều bùi ngùi, tiếc thương đồng đội, người thân, bạn bè đã ngã xuống vì tự do, độc lập của dân tộc. Những người ở lại được sum vầy, cùng hưởng hoà bình thống nhất với trách nhiệm tiếp tục giữ gìn sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phải luôn trân trọng thành quả cách mạng được đổi bằng núi xương, sông máu./.
Lê Ngọc
Xem thêm bình luận