Khô hạn kéo dài và giá cả vật tư nông nghiệp tăng cao làm cho sản xuất lúa đông xuân gặp nhiều khó khăn. Nông dân không chỉ đứng trước nguy cơ thua lỗ, mà còn có khả năng không bán được lúa cho thương lái, doanh nghiệp. Trong khi đó, với cơ cấu mùa vụ như hiện nay, việc nông dân Bạc Liêu hưởng lợi từ chương trình thu mua tạm trữ lúa gạo theo Quyết định 214 của Thủ tướng Chính phủ là chuyện rất khó.
 |
| Nông dân huyện Vĩnh Lợi bơm nước vào đồng ruộng cứu lúa. Ảnh: M.Đ |
Chi phí leo thang
Chưa có năm nào nông dân lại gặp khó khăn trong việc sản xuất vụ lúa đông xuân như năm nay. Việc thiếu nước trồng lúa cộng thêm giá cả vật tư nông nghiệp tăng làm cho người trồng lúa điêu đứng.
Ông Võ Văn Hăn, nông dân ấp Tường Tư, xã Hưng Phú, huyện Phước Long chia sẻ: “Còn gần 1 tháng nữa mới có lúa thu hoạch, vậy mà chi phí đã lên đến hơn 3,5 triệu đồng/công. Nếu so với cùng kỳ thì chi phí vụ đông xuân năm trước chỉ khoảng 2 triệu đồng/công. Bên cạnh giá cả vật tư nông nghiệp tăng, nông dân phải gánh thêm chi phí bơm tát, mỗi công tăng từ 8 - 10 lít dầu. Đã vậy mà không đủ nước để bơm. Lúa thì đang làm đòng, thiếu nước không biết có trỗ được không. Ước tính đến cuối vụ chi phí sẽ tăng lên từ 4 - 5 triệu đồng/công. Nếu nông dân có lãi, năng suất lúa phải đạt từ 55 - 60 giạ/công và giá lúa phải ở mức 100.000 đồng/giạ. Tuy nhiên, ở vụ 3 mà giá lúa ở mức đó thường rất hiếm thấy”.
Hằng năm, vụ đông xuân được xem là vụ lúa trúng nhất trong năm. Song, với điều kiện sản xuất như năm nay thì điều đó có thể ngược lại.
 |
| Nông dân xã Châu Thới (huyện Vĩnh Lợi) vận chuyển lúa ra sông lớn để bán cho thương lái. Ảnh: P.Đ |
Thiếu nước không chỉ ảnh hưởng lớn đến sản xuất, mà còn gây khó khăn cho nông dân trong quá trình thu hoạch. Những năm trước, nông dân thường tận dụng hệ thống kênh nội đồng để vận chuyển lúa về sau khi thu hoạch. Nhưng vào thời điểm này, ở nhiều địa phương, các kênh nội đồng đã khô cạn nên công tác vận chuyển lúa sau thu hoạch sẽ gặp không ít khó khăn và tất nhiên sẽ đội thêm chi phí.
Không chỉ vậy, nông dân làm lúa vụ 3 còn phải đối mặt với vấn đề khác lớn hơn là không bán được lúa cho thương lái. Hiện nay, nắng nóng kéo dài làm cho các kênh cấp 3 đang trong tình trạng khô kiệt nước. Từ đó, việc thương lái đưa ghe vào mua lúa tại ruộng của nông dân như trước đây gần như là điều không thể.
Anh Nguyễn Văn Cầu, nông dân ấp Mỹ Phú Nam, xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình bày tỏ: “Các kênh thủy lợi đều cạn kiệt nước. Năm nay, muốn bán được lúa phải chở ra ngoài sông lớn. Năm trước, ghe vào mua tại ruộng mà chỉ bán được từ 92.000 - 93.000 đồng/giạ (lúa tươi), năm nay chắc sẽ thấp hơn”. Việc nông dân phải chịu bị ép giá do chi phí vận chuyển tăng là điều khó tránh khỏi.
Cần kéo dài thời gian thu mua tạm trữ đến hết tháng 4/2015 Vừa qua, Bộ NN&PTNT, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các tỉnh, thành ĐBSCL tổ chức hội nghị triển khai việc thu mua tạm trữ lúa gạo vụ đông xuân 2014 - 2015 (theo Quyết định 214 của Thủ tướng Chính phủ). Trong đó, Bạc Liêu được phân bổ thu mua tạm trữ 8.000 tấn. Tuy nhiên, có một nghịch lý là thời gian thu mua tạm trữ bắt đầu từ ngày 1/3 đến hết ngày 15/4/2015. Trong khi đó, đến ngày 15/4/2015 thì nông dân làm lúa đông xuân mới thu hoạch lúa. Như vậy, gần như nông dân chẳng hưởng lợi được gì từ chương trình thu mua lúa gạo tạm trữ. Nếu muốn giúp nông dân hưởng lợi từ chương trình thu mua tạm trữ thì cần phải kéo dài thời gian thu mua đến hết tháng 4/2015. Đồng thời đẩy mạnh liên kết với doanh nghiệp tiến hành bao tiêu đầu ra cho nông dân. |
Nông dân có được hưởng lợi?
Trước những khó khăn trên, việc nông dân cần là vấn đề giá cả và đầu ra ổn định của hạt lúa. Vì vậy, nông dân chỉ trông chờ vào chương trình thu mua tạm trữ lúa gạo của Thủ tướng Chính phủ. Song, nông dân Bạc Liêu sẽ khó hưởng lợi từ chương trình mang tính kích cầu này.
Theo ông Trần Quốc Thống, Giám đốc Công ty Lương thực Bạc Liêu (đơn vị được Hiệp hội Lương thực Việt Nam giao thu mua lúa gạo tạm trữ cho nông dân): “Việc thu mua lúa gạo tạm trữ cho nông dân lâu nay phần lớn là công ty thu mua lúa gạo của các tỉnh khác để hoàn thành chỉ tiêu trên giao, còn mua trực tiếp của nông dân Bạc Liêu chỉ đạt khoảng 50%. Nguyên nhân là do kho của công ty đặt ở TP. Cần Thơ nên rất khó thu mua lúa gạo của nông dân Bạc Liêu. Mặt khác, phần lớn nông dân hiện nay đều bán lúa tươi tại ruộng. Nghĩa là sau khi lúa cắt xong, bà con cân bán ngay cho thương lái. Muốn mua lúa tươi phải có lò sấy, trong khi công ty chỉ có một lò sấy duy nhất đặt ở huyện Phước Long và công suất chỉ đạt 45 tấn lúa/ngày”.
Qua đó cho thấy, dù có được thu mua lúa gạo tạm trữ, nhưng nông dân Bạc Liêu được hưởng lợi không nhiều từ chương trình này. Và đầu ra của hàng ngàn tấn lúa vẫn phải cậy trông vào thương lái, nhất là đội ngũ các ghe hàng xáo.
Nhiều doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu lương thực cho rằng, việc thu mua tạm trữ lúa gạo hay hỗ trợ 100% lãi suất chưa phải là giải pháp bền vững và cũng khó đảm bảo cho nông dân sản xuất có lãi. Giải pháp quan trọng nhất vẫn là đầu ra và phải bắt đầu từ thị trường xuất khẩu. Chỉ cần thị trường xuất khẩu lúa gạo có đầu ra ổn định, giá có lãi thì không cần đến hỗ trợ 100% lãi suất của Nhà nước, mà doanh nghiệp vẫn tự quay vốn để thu mua dự trữ hàng. Ngược lại, dù có hỗ trợ lãi suất và kéo dài thời gian hỗ trợ lên 6 tháng, song doanh nghiệp vẫn không thích và cũng chẳng muốn vay vốn ngân hàng. Bởi cùng với thu mua tạm trữ, doanh nghiệp sẽ gánh thêm nhiều khoản chi phí và rủi ro khác nếu không có đầu ra!
Với những khó khăn trong sản xuất và tiêu thụ lúa gạo lâu nay, vấn đề đầu ra cho hạt lúa và việc giúp nông dân giảm tối đa chi phí đầu tư, tăng thêm lợi nhuận sẽ khó tìm ra lời giải nếu như bài toán liên kết mới chỉ dừng lại ở khẩu hiệu.
Phạm Đoàn - Kiết Tường
Xem thêm bình luận