Những năm 1990 của thế kỷ trước, mỗi dịp nghỉ hè, tôi lại được theo ghe bán hàng bông của ba má, xuôi ngược từ xứ ngọt Trần Văn Thời về đất mặn Ngọc Hiển xa xôi và lạ lẫm.
Trong mỗi chuyến hành trình ấy, mỗi khi con sông Cửa Lớn lọt vào tầm mắt, tôi lại trải qua những cung bậc cảm xúc lạ lùng. Ngồi trên thuyền vượt sông, cảm giác vừa thích thú, vừa sờ sợ, y như đang trải qua một trò chơi mạo hiểm.
Muốn qua sông Cửa Lớn phải canh nước, canh gió cẩn thận. Gặp lúc sóng lớn, cả nhà phải neo ghe chờ đến sáng sớm hôm sau. Cũng có lúc đánh liều qua sông khi sóng nhiều, tới bờ bên kia, cả nhà mới nhìn nhau thở phào nhẹ nhõm.
Trong con mắt của đứa quanh năm không ra khỏi lũy tre làng, cuộc sống gắn liền với những con rạch êm đềm, nước chảy lặng lờ bên vùng ngọt như tôi, con sông Cửa Lớn thật sự là một kỳ quan của thiên nhiên. Tôi hay kể lại với bạn bè cùng trang lứa về tầm vóc của con sông trong cái trạng thái mắt chữ "A", mồm chữ "O" của tụi nó.
Thật ra thì, đoạn sông mà gia đình tôi hay qua là chỗ hẹp nhất và nước êm nhất của sông Cửa Lớn. Phải chăng, đó là yếu tố quyết định để người ta chọn xây cầu Năm Căn ở đây? Có thể lắm.
Cầu Năm Căn nối đôi bờ sông Cửa Lớn, kết nối hạ tầng giao thông bộ từ địa đầu cực Bắc đến cực Nam Tổ quốc. Ảnh: HUỲNH LÂM
Cà Mau là vùng đặc trưng sông nước. Ðương nhiên rồi! Theo sách "Ðịa lý Cà Mau", do Tiến sĩ Thái Văn Long chủ biên, tỉnh Cà Mau có 8 con sông chính, với tổng chiều dài lên đến hơn 7.000 km, tức gấp 3 lần chiều dài đất nước Việt Nam.
Trong số những con sông mang màu sắc huyền thoại của xứ Cà Mau, thì sông Cửa Lớn xứng đáng được xếp ở vị trí đầu tiên, bởi đây là sông sâu nhất và rộng nhất, khoảng 200 m. Chiều dài sông là 58 km, chỉ ngắn hơn chút ít so với sông Ông Ðốc.
Ðiểm đặc biệt nhất của dòng Cửa Lớn là con sông này không có thượng nguồn và cũng không có hạ nguồn. Sông Cửa Lớn giống như một chiếc gạch nối khổng lồ giữa biển Ðông với biển Tây, chắt chiu tinh tuý từ hai cửa biển, hội tụ ở giữa rồi lan toả ra một vùng rộng lớn.
Ở phía biển Ðông, sông Cửa Lớn thông với cửa Bồ Ðề, chảy qua những khu dân cư sầm uất. Trong khi phía Tây, sông giáp cửa Ông Trang, với nhiều nét hoang sơ, còn biết bao tiềm năng, chờ bàn tay con người đánh thức. Sông Cửa Lớn chi chít nhánh rẽ, tạo thành một hệ thống mang nguồn sống đi muôn nơi.
Tượng đài Khởi nghĩa Hòn Khoai được xây dựng tại trung tâm thị trấn Năm Căn, ven sông Cửa Lớn. Ảnh: H.LÂM
Mỗi nơi sông Cửa Lớn chảy qua, người dân bản địa đều đặt cho một cái tên riêng, như Năm Căn, Tam Giang, rồi Bồ Ðề. Mỗi cái tên đều gắn với những sự kiện lịch sử oai hùng và nét văn hoá đặc trưng. Ai có thể quên những trận đánh tàu trên sông Tam Giang; rồi những chuyến tàu, ghe âm thầm mang vũ khí, đạn dược từ bến Vàm Lũng huyền thoại cung cấp cho chiến trường?
Suốt chiều dài con sông, dấu ấn về một cuộc khai hoang, mở đất như hiển hiện trước mắt thông qua những xóm hầm than, những hàng đáy cặm, đáy bè, và cả những câu chuyện kể của những người đi săn cá dứa nổi đặc sông khi mùa trái mắm rụng. Ði dọc con sông này, cuộc sống từ quá khứ cho đến hiện tại phô bày như một bức tranh sống động và chi tiết.
Ngày nay, với tâm thế hướng về biển, trở thành tỉnh mạnh về biển, dòng sông Cửa Lớn đóng vai trò quan trọng trong tầm nhìn và quy hoạch của tỉnh Cà Mau.
Muốn phát triển nuôi - chế biến thuỷ sản, khai thác tiềm năng du lịch hay logistics... có thể nhìn thấy nhiều cơ hội ở con sông này.
Hãy thử hình dung về những bến cảng nhộn nhịp dọc hai bờ sông, tàu thuyền như mắc cửi hướng về Cảng nước sâu Hòn Khoai, có thể nhìn khá rõ từ đất liền.
Rồi từ đây, hạt gạo, con cá, con tôm, con cua, trái cây... cùng các sản phẩm công nghiệp của Cà Mau và cả vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ băng băng vượt sóng trùng khơi, toả đi năm châu bốn biển.
Tại sao không?
Tuấn Ngọc
Xem thêm bình luận