(CMO) Những cơn mưa đầu mùa bắt đầu nặng hạt trút xuống ruộng, vườn, làm dịu đi cái nóng bức. Nước đã mấp mé bờ ao, những vết đất nứt nẻ đang dần khít lại sau những ngày dài nắng hạn khô hanh. Ếch, nhái lại ngân nga, báo hiệu mùa mưa đã bắt đầu.
Sau thời gian dài tắm mưa, bọn trẻ chúng tôi hơn chục đứa, rủ nhau chạy dọc theo những luống cày, bờ kênh để đón nhận "lộc trời". Trong tích tắc, đứa xách nơm, đứa thì đeo giỏ, đứa mang cả cái thùng nhựa to đùng, cùng đi bắt cá lên.
Với đặc tính trời ban, những loại cá đồng có khả năng sinh tồn trong điều kiện khắc nghiệt, sình bùn, vùng đất khô nứt nẻ. Bởi, chỉ cần bên dưới ẩm ướt là chúng sống được qua cả mấy tháng mùa khô. Sau cơn mưa lớn đầu mùa, chúng lập tức trồi lên tìm đường sinh sản. Mỗi khi mưa lớn, chúng ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh những đàn cá rô dùng hai cái mang bén nhọn lóc qua những mương vườn, bờ ao hoặc băng qua lộ ở quê. Với cá lóc, chúng không có mang bén nhọn như cá rô, nhưng thân dài, nhảy vọt xa lên bờ kênh, tìm đường đến đồng ruộng.
Người dân quê thường đi bắt cá lên vào đầu mùa mưa.
Tôi còn nhớ như in, trước đây, con cá đồng ở quê nhiều vô kể, cứ vào đầu mùa mưa, lũ cá ở kênh, rạch, ao sau những ngày tháng "nhớ đồng", bắt đầu tranh nhau tìm nơi sinh sản. Những con cá lóc, cá rô, cá trê... nếu là con đực thì ốm nhách, dài ngoằn, con cái thì bụng mang đầy trứng, chen nhau ngược đường nước, vượt cạn, để tìm đến nơi ở mới. Lũ trẻ chúng tôi vừa đi, vừa chạy, cứ thấy bất kể loại cá nào là cả nhóm nháo nhào vây bắt. Khi bắt được con cá lớn, cả nhóm khoe nhau, quên hết lời mẹ dặn "đầu mùa mưa sấm sét nguy hiểm, không nên ra đồng".
Ngày ấy, quê tôi người dân còn nghèo, cái ăn, cái mặc còn thiếu thốn nói chi chỗ vui chơi giải trí. Vào 3 tháng hè, trẻ ở quê chỉ có thú vui dầm mưa, dang nắng, tắm sông, giăng câu, bắt cá. Riết rồi quen, tóc đứa nào cũng cháy nắng vàng hoe, da đen như bá súng. Trai cũng như gái, chẳng đứa nào bị sổ mũi hay cảm lạnh dù ướt sũng dưới mưa hàng giờ đồng hồ.
Trước khi chuyển dịch cây trồng, vật nuôi, quê tôi canh tác lúa mùa một vụ, tôm, cá nhiều vô kể, mà toàn là cá tự nhiên.
Vào mùa đìa, từ tháng Giêng đến giữa tháng 3 âm lịch, thanh niên, cánh đàn ông thì xúm nhau tát đìa, thu hoạch cá, còn phụ nữ làm cá, làm mắm. Khi chụp hay tát đìa, thu hoạch cá đồng, ai cũng chừa lại một phần cá ở đáy đìa làm giống cho mùa sau. Vì thế, có những con cá lóc sống từ năm này qua năm nọ, sống lâu đến "còm lưng", cân nặng 4-5 kg là chuyện không hiếm. Theo lời kể của ông bà nội tôi, những con cá này sống ở khẩu đìa nào thì cứ đến mùa mưa nó lại ra đồng sinh sản, đến hết mùa mưa dẫn dụ thêm nhiều loại cá khác về lại ao, đìa đó. Cứ thế, khi thu hoạch cá, ai cũng chọn vài con cá bự nhất để thả lại làm “thủ lĩnh”.
Cá rô đồng thịt thơm ngon, béo và bổ dưỡng
Dần theo thời gian, cuộc sống ngày càng thay đổi, nông dân chuyển từ một vụ lúa mùa sang canh tác lúa 2 vụ lúa, 1 vụ màu/năm. Môi trường sống của con cá đồng ngày càng thu hẹp, không còn nhiều như trước.
Cùng với đó, nông dân dùng nhiều loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đã ảnh hưởng đến môi trường sống của cá. Cách đánh bắt tận diệt bằng xung điện cũng làm cá đồng ngày càng ít đi. Ðặc biệt, đầu mùa mưa, tình trạng khai thác, mua bán cá non thường xuyên tái diễn tại các chợ làm nguồn cá đồng càng cạn kiệt nhanh hơn.
Làng quê bây giờ nhiều thay đổi, những cơn mưa đầu mùa bắt đầu nặng hạt, lũ cá vẫn lên đồng. Chỉ có điều không còn nhiều như trước. Tụi con nít giờ có cuộc sống đầy đủ, nhiều thú vui chơi giải trí trong những tháng hè nên chuyện bắt cá lên chẳng có sức hút với chúng. Hình ảnh một đám nhóc, đứa xách nơm, đứa đeo giỏ, đứa mang thùng nhựa chỉ còn trong ký ức...
Trung Ðỉnh
Xem thêm bình luận