(CMO) Cà Mau, được mẹ thiên nhiên ban tặng hệ thống rừng ngập mặn trải dài qua 6 huyện ven biển và rộng hơn 60.000 ha. Muôn đời nay, con người luôn gắn bó với rừng. Trong mưa bom, bão đạn, rừng chở che bao đoàn quân cách mạng, bao chuyến tàu chở vũ khí. Hoà bình về, rừng tiếp tục toả bóng, giúp người dân an cư, sản xuất.
Sau gần 120 phút ngồi xe, chúng tôi đã đứng trước Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau (xã Ðất Mũi, huyện Ngọc Hiển). Ngôi nhà sàn bằng bê-tông (trụ sở làm việc của Ban Quản lý Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau), được những cây đước cao vời vợi, thân to gần 1 vòng ôm, toả bóng rợp mát. Câu đầu tiên khi gặp “chủ rừng” - anh Lê Văn Dũng, Giám đốc Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, tôi hỏi: "Hình ảnh nào thể hiện khi rừng ngập mặn vào xuân?". Anh Dũng hứa: "Lát nữa, khi vào rừng, tôi sẽ chỉ cho chị thấy".
Chiếc ca nô chòng chành đưa chúng tôi xuyên qua những cánh rừng đước cao vời vợi, thân thẳng đứng, rễ tua tủa cắm sâu xuống đất, anh Dũng chỉ tay vào rừng, bảo: "Ðây là rừng phục hồi sinh thái, trong này, nhiều khu cây hơn 30 năm". Cứ thế, chiếc ca nô đưa chúng tôi xuyên qua những dòng kênh, con rạch dưới tán cây rừng ngút ngàn mát rợi. Bất giác, anh Dũng tay chỉ phía có 1 cây lá đỏ, rồi ra hiệu cho ca nô chạy chậm lại, sau đó nói: "Ðây là hình ảnh rừng ngập mặn vào xuân đó chị!".
Anh Lê Văn Hải, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Cà Mau, giải thích: "Ðó là cây dá, loài cây sống ở vùng ngập mặn. Khi trời chuyển gió chướng, cây dá trút lá già, sau đó, chồi màu đỏ lớn dần". Nhìn cây dá cao chừng 2 mét, mang trên mình chiếc áo màu đỏ tía, tôi bâng khuâng chợt nghe mùa xuân đến bên thềm và thầm nghĩ: Cảnh vật đón xuân ở đất nước mình phong phú làm sao! Mỗi vùng miền một loài hoa đặc trưng. Miền Bắc vào xuân có hoa đào; mai vàng, về đúng hẹn khi Nam Bộ vào xuân. Còn nơi cuối trời Nam của Tổ quốc, tuy không trổ bông, nhưng cây dá lại khoác lên mình chiếc áo ấn tượng, rồi vươn mình, lớn lên cùng các loài cây trên đất ngập mặn, như: đước, sú, mắm...
Trong tổng diện tích hơn 63.000 ha rừng ngập mặn của Cà Mau, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau có nhiệm vụ quản lý, bảo vệ hơn 41.000 ha. Nhớ một dạo, rừng ngập mặn nói chung và rừng Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau nói riêng, luôn bị con người “dòm ngó”. Ðước dùng làm cột, làm kèo, hoặc làm chất đốt… Vì vậy, nhiều mảng rừng đước lâu năm ở Tam Giang, Viên An, Bảy Háp, Kiến Vàng, Rạch Gốc… bị thưa dần. Qua nhiều biện pháp tuyên truyền, quản lý, cũng như các chính sách khuyến khích người dân giữ rừng; mặt khác, thực tiễn chứng minh: nơi nào có rừng, nơi đó thuỷ sản không bị chết trắng. Nhờ vậy, tình trạng chặt phá rừng đã giảm.
Rừng ngập mặn sinh sôi. |
Theo anh Lê Văn Dũng, hiện tại trên lâm phần của ban có hơn 220 hộ thuê khoán rừng. Trong đó, đại đa số bà con thực hiện đúng cam kết bảo vệ rừng. Ðiển hình như ông Trần Văn Hướng, nhận 8 ha rừng từ năm 1998, đến nay, vườn rừng của ông còn nguyên vẹn. Với phương châm sản xuất xen canh (nuôi cua, tôm) dưới tán rừng, mỗi năm, ông Hướng thu hoạch bạc trăm triệu. Ông Hướng cho rằng: Rừng không chỉ là lá phổi cho con người sinh tồn, mà còn là mái nhà cho thuỷ sản sinh sôi.
Cà Mau triển khai chủ trương giao đất, giao rừng cho những hộ nghèo, thiếu đất sản xuất từ những năm cuối thế kỷ trước. Tỷ lệ rừng và tôm giữa hộ được giao khoán đất với các đơn vị quản lý có khác nhau. Trong đó, 60% diện tích nuôi tôm, phần còn lại là rừng. Áp dụng tiến bộ khoa học trong nuôi thuỷ sản, nhiều hộ định cư trên các lâm phần từng bước sản xuất đạt hiệu quả. Vui hơn, gần 50% trong tổng số hơn 18.000 hộ nhận đất rừng cuộc sống yên an. Ví dụ như ông Ðoàn Quốc Tuấn ở ấp Nhưng Miên, xã Viên An Ðông, huyện Ngọc Hiển, nhận 6 ha đất rừng của Ban Quản lý rừng phòng hộ Ðất Mũi, sau gần 15 năm canh tác, ông Tuấn vừa giữ rừng tốt, vừa nuôi thuỷ sản đạt kết quả, mỗi năm thu về từ 250-300 triệu đồng. Ông Tuấn cho biết: “Tôi giữ rừng sau 10 năm, được Nhà nước cho tỉa thưa, thu về gần 70 triệu đồng”.
Rừng ngập mặn Cà Mau được con người “ký thác” nhiều trọng yếu: vành đai chắn sóng biển Tây; lá phổi xanh bảo vệ môi trường sống. Ðặc biệt, rừng ngập mặn ngày càng có vai trò quan trọng đối với lợi ích kinh tế của con người. Trước mắt, rừng ngập mặn là một trong những “nguyên cớ” lôi cuốn du khách xuôi về miền cực Nam của Tổ quốc tham quan, thưởng lãm.
Vai trò, chức năng của rừng rất lớn. Tuy nhiên, ngoại trừ số hộ nhận đất rừng sản xuất, được gọi là “chủ rừng cá thể”, có thu nhập từ nuôi trồng thuỷ sản dưới tán rừng, còn hàng trăm cán bộ, nhân viên công tác tại 5 đơn vị quản lý rừng ngập mặn thuộc ngành kiểm lâm Cà Mau, gọi là “chủ rừng tập thể”, nguồn thu nhập chính và kinh phí hoạt động của đơn vị đều từ ngân sách.
Anh Phan Ðức Út, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Năm Căn - đơn vị quản lý hơn 24.000 ha đất rừng, trong đó, có 4.600 hộ dân được giao khoán, tâm sự: “Trong số gần 100 cán bộ, nhân viên ngành kiểm lâm công tác tại huyện Năm Căn, nhiều anh em gia cảnh khó khăn. Ngoài ra, cơ sở vật chất cơ quan xuống cấp, chúng tôi chỉ chờ cấp trên phân bổ”. Cùng chung tâm tư, anh Phan Minh Trí, Phó ban Quản lý rừng phòng hộ Ðất Mũi, bộc bạch: “Tôi ở rừng đã hơn 28 năm, nhiều lúc cũng băn khoăn, chỉ mong tỉnh có chính sách giúp ngành kiểm lâm tạo nguồn thu từ rừng, để có thêm sinh kế, giúp anh em an tâm công tác”.
Với anh Lê Văn Dũng, vấn đề tạo sinh kế từ rừng, dường như nóng bỏng, thôi thúc cán bộ, nhân viên ở đây xây dựng phương án, kế hoạch, đề xuất, kiến nghị cấp trên xem xét. Anh Dũng cho rằng: Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau đang đứng trước nhiều cơ hội tạo sinh kế. Trước hết, rừng phải gắn liền với du lịch, tạo nguồn lợi để hỗ trợ kinh phí cho đơn vị hoạt động và đầu tư nuôi rừng. Theo anh Dũng, bình quân mỗi ngày có từ 60-80 du khách ghé qua vườn trải nghiệm, thưởng ngoạn phong cảnh rừng đước Mũi Cà Mau. Song khách đến ngắm nghía thoáng chốc rồi đi… Cứ thế, cây rừng lớn lên theo thời gian, nhưng chưa tạo ra nguồn lợi giúp người giữ rừng cải thiện đời sống.
Cà Mau đang triển khai nhiều dự án phát triển du lịch, trong đó, Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau là một trong những điểm nhấn thu hút du khách. Tuy nhiên, mọi xúc tiến vẫn trong trạng thái chờ. Trong lúc đó, nhiều hộ dân nhạy bén mở tour, điểm du lịch - tuy chỉ là dịch vụ ăn uống, nhưng dẫu sao cũng níu chân du khách trải nghiệm rừng ngập mặn Cà Mau.
Tình cờ gặp đoàn khách từ miền Trung đến tham quan Ðất Mũi. Tìm hiểu nhu cầu du khách, ông Ðoàn Ngọc Năm, một trong số du khách, cho rằng: “Các dịch vụ ở đây còn đơn điệu. Chúng tôi muốn biết nhiều hơn về Ðất Mũi, về rừng đước, nhưng tài liệu sơ sài quá! Việc kết nối tour, tuyến chưa liền mạch, thu hút sự tò mò của du khách”.
Năm mới sắp đến, mọi dự tính, mọi công việc cho năm sau đang được các ngành, các địa phương xây dựng, triển khai. Liệu chăng năm Quý Mão 2023, rừng ngập mặn Cà Mau, cũng như Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau có gì mới, thu hút du khách? Tạm biệt rừng ngập mặn, câu hỏi này cứ văng vẳng bên tôi!.
Quỳnh Mai