Những giải pháp và phương hướng từ ngành nông nghiệp liên tục được đề xuất, triển khai để thúc đẩy chuyển đổi số một cách nhanh chóng, mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu phát triển nền nông nghiệp xanh, phát triển bền vững.
- Số hoá để phát triển nông nghiệp bền vững
- Số hoá để phát triển nông nghiệp bền vững - Bài 2: Bài toán cân não
Nông dân công nghệ số và nông nghiệp xanh
Với bất kỳ một cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật hay chuyển đổi số nào, việc xác định rõ đối tượng thụ hưởng, kết hợp với thay đổi để phát triển là điều bắt buộc. Trong chuyển đổi số nông nghiệp, nông dân chính là gốc rễ quyết định sự thành công. Không giống như 10 năm trước, tư duy chậm đổi mới, ngại thay đổi, ngại học hỏi... đã dần biến mất. Nông dân giờ đây đã nhận thức rõ rằng, nếu vẫn giữ lối canh tác, trồng trọt, chăn nuôi truyền thống thì sản phẩm sẽ bị đào thải khỏi thị trường. Thậm chí, họ có thể thất bại trong mùa vụ chỉ vì không cập nhật được thời tiết, không áp dụng giống mới, không sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật đúng cách...
Anh Trần Văn Tính, Ấp 9, xã Trí Lực, huyện Thới Bình, chia sẻ: “Trước đây, nông dân chỉ biết trông chờ vào vụ mùa. Giờ thì khác rồi, chúng tôi bắt đầu mua dữ liệu chứ không chỉ mua giống, phân bón. Nhờ đó, chủ động lên kế hoạch trồng trọt, biết lúc nào cần điều chỉnh cách chăm sóc. Quan trọng hơn, người tiêu dùng có thể giám sát quy trình sản xuất ngay từ khi bắt đầu, tạo được lòng tin rất lớn trong bối cảnh thực phẩm bẩn tràn lan như hiện nay”.
Anh Thái Trại Tâm, Ấp 6, xã Trí Phải, huyện Thới Bình, cho biết: “Nhờ công nghệ, chúng tôi có thể so sánh giá nhiều nơi, không còn bị ép giá. Bên cạnh bán hàng truyền thống, chúng tôi còn tiếp cận được thị trường bán lẻ qua các nền tảng như TikTok, Facebook. Việc đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử giúp bán được số lượng lớn hơn, giá tốt hơn”.
Từ hành động thực tế của nông dân, có thể thấy chuyển đổi số không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành một phần trong cách làm ăn mới. Tuy nhiên, hành trình này sẽ cần thêm cú bật đủ mạnh để lan toả rộng khắp.
Nông dân nỗ lực ứng dụng công nghệ, khoa học - kỹ thuật để không tụt hậu.
Song hành cùng chuyển đổi số là quá trình “xanh hoá” sản xuất. Tiêu biểu là mô hình trồng rau an toàn tại Ấp 7, xã Trí Lực, do Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau phối hợp triển khai. Dự án hỗ trợ 11 hộ dân hệ thống tưới nước tự động, kỹ thuật canh tác và phân bón sinh học với tổng kinh phí hơn 400 triệu đồng.
Chị Trần Kim Hợp, một trong những hộ tham gia mô hình, cho biết: “Trước đây tưới thủ công mất hơn 2 giờ, bây giờ chỉ cần nửa tiếng, tôi vừa tưới vừa làm việc khác. Mệt nhọc giảm hẳn, chi phí cũng thấp hơn. Quan trọng là tôi được học, có kỹ sư hướng dẫn và được cấp chứng chỉ nghề”.
Không dừng lại ở đó, các địa phương trong tỉnh còn tập trung phát triển nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn và tái cơ cấu ngành theo hướng xanh - sạch - hiệu quả. Kết quả nổi bật sau 5 năm thực hiện Ðề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2030 là GRDP khu vực nông, lâm, thuỷ sản đạt hơn 20.700 tỷ đồng (tăng hơn 4.000 tỷ đồng so với năm 2015), năng suất bình quân đạt 91 triệu đồng/ha. Chuyển đổi số và phát triển nông nghiệp xanh không thể thiếu vai trò của hợp tác xã (HTX). Các HTX ở Cà Mau đang từng bước làm chủ công nghệ số với sự hỗ trợ từ các sở, ngành.
HTX Kinh Dớn, xã Khánh Bình Tây Bắc, huyện Trần Văn Thời, là đơn vị điểm được tập huấn sử dụng phần mềm FaceFarm, nhật ký sản xuất số hoá. Anh Trần Hoàng Kha, thành viên HTX, cho biết: “Trước đây, tôi ghi nhật ký bằng sổ tay. Giờ thì nhập liệu trực tiếp trên điện thoại. Mọi việc nhanh chóng, rõ ràng, không bị mất thông tin, dễ quản lý và minh bạch”. Song song đó, phần mềm Waca, kế toán HTX cũng được đưa vào sử dụng. Anh Nguyễn Vũ Trường, Giám đốc HTX Dịch vụ, Nông nghiệp xã Khánh Bình Tây Bắc, cho biết: “Nhờ Waca, việc quản lý nguồn tiền, hàng hoá và khai báo thuế thuận tiện hơn. FaceFarm giúp HTX theo dõi được từng thành viên đang làm gì, ở đâu. Quan trọng nhất là truy xuất nguồn gốc rõ ràng, doanh nghiệp yên tâm mua sản phẩm. Chúng tôi đang xúc tiến gắn tem điện tử để nâng uy tín sản phẩm trên thị trường”.
Chuyển đổi số và nông nghiệp xanh sẽ không thể thành công nếu thiếu sự đồng hành của cơ quan quản lý. Theo ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau: "Ðể phát triển bền vững một triệu héc-ta lúa chất lượng cao và phát thải thấp, cần có chiến lược đồng bộ: tuyển chọn giống tốt, thích ứng biến đổi khí hậu; đầu tư hạ tầng, công nghệ phục vụ sản xuất; nâng cao năng lực số cho nông dân và HTX; kết nối chặt chẽ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - HTX - nông dân. Trong đó, “ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật và phần mềm số từ canh tác đến tiêu thụ” phải là then chốt nâng cao giá trị nông sản và năng lực cạnh tranh".
Ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau đang nỗ lực triển khai hoàn thiện hạ tầng số nông thôn, đẩy mạnh phủ sóng Internet vùng sâu, vùng xa, ưu tiên trang thiết bị cho HTX điểm; chuyển giao công nghệ và đào tạo, tổ chức lớp học sử dụng phần mềm FaceFarm, Waca, thương mại điện tử, quản trị số... và liên kết sản xuất - tiêu thụ, tăng cường vai trò “bà đỡ” trong kết nối HTX với doanh nghiệp bao tiêu nông sản... Chuyển đổi số và nông nghiệp xanh ở Cà Mau đang vào guồng, nhưng để tạo nên sức bật mạnh mẽ và bền vững, cần thêm những bước đi quyết liệt hơn từ tư duy đến hành động.
Năm 2025, ngành nông nghiệp Cà Mau tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả nghị quyết của Tỉnh uỷ và đề án của UBND tỉnh Cà Mau về chuyển đổi số. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ và nỗ lực chuyển đổi số cùng với sự đồng thuận cao từ các thành phần trong cơ cấu nông nghiệp, Cà Mau hứa hẹn sẽ tiếp tục giữ vững vị thế là một trong những trung tâm nông nghiệp hàng đầu của cả nước, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của khu vực đồng bằng sông Cửu Long.
Từ ngày có phần mềm Waca, kế toán tại các hợp tác xã địa phương thuận lợi hơn trong việc nhập dữ liệu, quản lý nguồn tiền, quản lí hàng hoá và khai báo thuế.
Mở rộng hệ sinh thái - Khơi thông dòng vốn
Bước qua 3 chặng đường đầu tiên của chuyển đổi số: từ nhận thức đến ứng dụng và vượt qua những bài toán cân não, những tín hiệu tích cực về chuyển đổi số đang dần rõ nét. Mô hình nuôi tôm 2 giai đoạn có gắn cảm biến theo dõi môi trường, ứng dụng AI trong giám sát rừng phòng hộ, truy xuất nguồn gốc nông sản bằng mã QR... đang lan toả trong cộng đồng sản xuất. Người trẻ về quê khởi nghiệp bằng công nghệ, các HTX được tiếp cận dữ liệu khí hậu và thị trường, nông dân bắt đầu dùng điện thoại thông minh để làm nghề truyền thống.
Tuy vậy, hành trình chuyển đổi số ở Cà Mau chưa thể nói là suôn sẻ. Còn nhiều lúng túng trong tiếp cận, nhiều nơi thiếu kết nối hạ tầng, còn khoảng cách giữa “muốn làm” và “biết làm”. Chính điều đó đòi hỏi phải có một tầm nhìn rộng hơn và hành động mạnh mẽ hơn để biến nỗ lực hôm nay thành kết quả của ngày mai.
Số hoá nông nghiệp không thể áp dụng đồng loạt hay đơn nhất một mô hình. Với đặc thù sinh thái rừng - biển - nước mặn - nước lợ, Cà Mau cần tiếp cận theo hướng phân tầng. Với nông dân quy mô nhỏ, cần các giải pháp trực quan, thân thiện, ít chi phí. Với doanh nghiệp và hợp tác xã, cần kết nối nền tảng dữ liệu lớn, mô hình AI, quản trị chuỗi giá trị bằng IoT. Trên nền tảng đó, việc xây dựng bản đồ số nông nghiệp Cà Mau là nhiệm vụ chiến lược. Bản đồ này không chỉ thể hiện đất, rừng, biển, kênh rạch hay ao nuôi, mà tích hợp dữ liệu môi trường, thời tiết, thị trường và đầu mối tiêu thụ. Ðây sẽ là công cụ để nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và người dân cùng vận hành một hệ sinh thái nông nghiệp thông minh, có định hướng.
Chuyển đổi số không thể thiếu vốn đầu tư và môi trường thử nghiệm. Cà Mau cần xây dựng Quỹ hỗ trợ chuyển đổi số nông nghiệp, linh hoạt nguồn từ ngân sách, vốn vay ưu đãi và xã hội hoá. Ðồng thời, cần tạo môi trường “sandbox” (công nghệ quan trọng để tăng cường tính bảo mật) cho các startup nông nghiệp số thử nghiệm mô hình mới, cho phép sai để học. Ngoài ra, liên kết vùng cũng cần được thúc đẩy. Cà Mau không thể “số hoá một mình”, phải có sự nối kết dữ liệu với Bạc Liêu, Kiên Giang, Hậu Giang... những địa phương có vùng nuôi, vùng chế biến, vùng tiêu thụ đồng hành. Khi ấy, nông sản Cà Mau mới thực sự có chỗ đứng trên thị trường rộng mở.
Không có bước nhảy vọt nào là dễ dàng, nhưng mọi hành trình lớn đều bắt đầu từ bước đi đầu tiên. Cần phải đi từ nhận thức đến hành động, vượt qua thách thức, để rồi nhìn về tương lai với một niềm tin: chuyển đổi số ở Cà Mau không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để phát triển bền vững. Từ hôm nay, nếu mỗi người dân, cán bộ, doanh nghiệp ở Cà Mau cùng đồng lòng, thì hành trình ấy sẽ không còn xa. Và Cà Mau, nơi cuối trời Tổ quốc, sẽ chính là nơi khởi đầu cho một nền nông nghiệp mới, thông minh, sinh thái, giàu bản sắc và vững bước vào tương lai.
Lam Khánh - Hoàng Vũ
Xem thêm bình luận