Là tỉnh cực Nam của Tổ quốc, Cà Mau sở hữu những đặc điểm riêng biệt với các hệ sinh thái nước ngọt độc đáo. Nổi bật là hệ sinh thái rừng tràm trên đất than bùn tại Vườn Quốc gia U Minh Hạ và các vùng ngọt hoá nhân tạo. Thế nhưng, việc bảo vệ đa dạng sinh học (ĐDSH) khu vực này đã và đang đối diện với nhiều thách thức.
- Khai thác đi đôi với bảo tồn
- Phấn đấu đến 2030, mở rộng diện tích, thành lập mới, quản lý hiệu quả 27 khu bảo tồn biển
- Lồng ghép bảo tồn đa dạng sinh học để giảm thiểu áp lực
Nhiều thách thức đặt ra
Tỉnh Cà Mau sở hữu mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt. Song, điểm đặc biệt quan trọng và mang tính quyết định đến đặc thù hệ sinh thái của khu vực tỉnh Cà Mau (cũ) chính là không nhận được nguồn nước ngọt bổ sung từ hệ thống sông Mê Kông như các tỉnh khác trong vùng ĐBSCL mà phụ thuộc gần như hoàn toàn vào lượng mưa tự nhiên. Điều đó, đặt ra những thách thức lớn trong công tác quản lý tài nguyên nước, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp với các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán kéo dài và xâm nhập mặn gia tăng.
Việc thiếu nguồn nước ngọt ổn định khiến cho các hệ sinh thái vùng ngọt tại Cà Mau trở nên cực kỳ nhạy cảm trước những biến động của khí hậu và các tác động từ hoạt động của con người. Điều này đòi hỏi các chiến lược bảo tồn phải đặt yếu tố thủy văn vào trung tâm trong mọi quyết sách.
Với diện tích hơn 8.500 ha, Vườn Quốc gia U Minh Hạ còn là nơi lưu trữ, bảo tồn và tái tạo nhiều nguồn gen động - thực vật nguy cấp, quý hiếm, có giá trị đặc trưng của hệ sinh thái rừng tràm trên đất than bùn của vùng ĐBSCL. Vườn ghi nhận sự phân bố của 176 loài thực vật, 23 loài thú, 47 loài lưỡng cư - bò sát, 91 loài chim. Trong đó, có nhiều loài chim nước đã được pháp luật Việt Nam và quốc tế bảo vệ như: già đẫy Java; điên điển phương Đông; diệc lửa; diệc xám; cò trắng; còng cộc;…
Là nơi có nhiều giá trị về cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái và đa dạng sinh học, nhưng việc bảo tồn đa dạng sinh học ở Vườn Quốc gia U Minh Hạ đang gặp nhiều thách thức.
Theo đánh giá từ Vườn Quốc gia U Minh Hạ, chim nước là một phần thiết yếu của ĐDSH. Tuy nhiên, hiện nay, các loài chim nước đang đứng trước nhiều mối đe dọa nghiêm trọng. Nguyên nhân chủ yếu là việc tuyên truyền chưa đạt được như kỳ vọng, vẫn còn xuất hiện tình trạng mua bán, săn bắt và vận chuyển các loài chim nước trên địa bàn; công tác phối hợp giữa các ngành chức năng cũng chưa chặt chẽ, quyết liệt trong việc ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến động vật hoang dã.
Cùng với đó, biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan cũng ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng, phát triển của các loài sinh vật tại Vườn Quốc gia U Minh Hạ, làm thu hẹp không gian sống của các loài động vật dưới tán rừng, trong đó có các loài chim nước.
Cần sự chung tay vào cuộc của các bên
Ông Trần Văn Hùng, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Cà Mau, cho biết: Cà Mau bao gồm 3 hệ sinh thái rừng chính: rừng ngập mặn ven biển, rừng tràm trên đất phèn và rừng trên các cụm đảo. Trong đó, hệ sinh thái rừng tràm với khả năng chịu úng, chịu phèn tốt có vai trò quan trọng trong việc ổn định môi trường đất, nước, điều hoà khí hậu và bảo vệ ĐDSH; giúp giữ nước ngọt và ngăn ngừa xâm nhập mặn, bảo vệ các hoạt động sản xuất nông nghiệp của người dân”.
Việc khai thác đi đôi với bảo tồn là yêu cầu quan trọng trong phát triển đa dạng sinh học trên vùng ngọt ở Cà Mau.
“Để vượt qua những thách thức trong công tác bảo vệ, phát triển bền vững hệ sinh thái rừng tràm quý giá này, cần có sự quan tâm, vào cuộc của các cấp, ngành, tổ chức và cộng đồng. Trong đó, chú trọng nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan chức năng, chủ rừng và người dân. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, viễn thám, hệ thống camera giám sát trong quản lý, giám sát tài nguyên rừng và ĐDSH. Hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, đảm bảo tính đồng bộ, hiệu quả”, ông Hùng đề xuất.
Đặc biệt, nâng cao nhận thức của cộng đồng, đây được xem là một giải pháp nền tảng, có tính chất quyết định để huy động sự tham gia chủ động và trách nhiệm của tất cả các bên vào công cuộc bảo vệ và phát triển bền vững ĐDSH.
Ông Mai Hữu Chinh, Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Cà Mau, cho biết: Ưu tiên các kênh truyền thông trực tiếp và dựa vào cộng đồng, kết hợp công nghệ số; rà soát và điều chỉnh quy hoạch theo hướng ưu tiên bảo tồn. Xây dựng và thực thi hiệu quả các chính sách hỗ trợ chuyển đổi sinh kế bền vững, tham gia bảo tồn. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước, nhất là tăng cường thực thi pháp luật, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm...
Văn Đum
Xem thêm bình luận