Thuở ấy, vào khoảng những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ XX, trên miền Bắc - hậu phương lớn của tiền tuyến lớn miền Nam anh hùng - khẩu hiệu hành động của toàn quân, toàn dân lúc bấy giờ là: “Tất cả cho sản xuất, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược!”.
1. Thuở ấy, vào khoảng những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ XX, trên miền Bắc - hậu phương lớn của tiền tuyến lớn miền Nam anh hùng - khẩu hiệu hành động của toàn quân, toàn dân lúc bấy giờ là: “Tất cả cho sản xuất, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược!”. Miền Bắc chi viện hết sức mình cho miền Nam đánh Mỹ. Vì vậy, mọi sinh hoạt bước vào chế độ thời chiến với bao thiếu thốn, gian khổ; bắt buộc con người phải mau chóng thích nghi và làm chủ cuộc sống, làm chủ bản thân mình.
2. Vì cuộc sống thời chiến nên mọi người đòi hỏi phải nắm thông tin kịp thời, nhanh chóng, chính xác, chính thống. Ðời sống vật chất lúc này có thể thiếu nhưng thông tin thì không thể thiếu được. Báo chí rất hiếm, chỉ có các cơ quan Nhà nước, các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang mới có một số tờ báo lớn, còn đa số người dân, nhất là vùng nông thôn, chủ yếu nghe thông tin qua chiếc đài bán dẫn. Hồi đó, nhà nào có chiếc đài là cả một gia tài quý giá, rất tự hào. Muốn sử dụng đài bán dẫn này, mọi người phải đăng ký nơi cơ quan chức năng.
Những chiếc Radio thuở xưa. |
Khi tới chương trình thời sự, người dân thường ngồi lắng tai nghe chăm chú, như nuốt lấy từng lời phát ra từ chiếc đài nhỏ bé. Họ bàn bạc, tranh luận từ những thông tin vừa nắm bắt được. Và không hiếm những tràng pháo tay khi nghe tin quân, dân miền Bắc bắn rơi máy bay Mỹ hay tin thắng trận giòn giã từ miền Nam “thành đồng Tổ quốc”. Bởi trong những chiến công hào hùng đó, có sự đóng góp của con em miền Bắc nên ai cũng phấn khởi, tự hào.
3. Bố tôi là cán bộ của một lâm trường, cơ quan cách nhà chừng bốn mươi cây số. Cuối tuần, bố chạy chiếc xe đạp về thăm nhà. Vai ông mang theo chiếc đài bán dẫn mượn của cơ quan. Khi nghe tiếng đài hát oang oang là biết bố đang về đầu ngõ. Tối thứ Bảy hằng tuần, gia đình nấu nồi nước chè xanh mời bà con lối xóm đến ngồi chật nhà vừa uống nước vừa nghe thời sự và các chương trình khác đến tận khuya. Khi có tốp ca nữ hát bài ca nào đó, có người còn chạy lại, nhìn săm soi phía sau chiếc đài để xem các cô “trốn” ở đâu mà hát hay thế?!
4. Hồi ấy, ở xóm trên, có một người du học ở Ru-ma-ni về, mang theo một chiếc đài Ô-ri-ông-tông to tướng. Nó to gần bằng chiếc va-li, mạ kền sáng loáng. Loại đài này phải là người có sức khoẻ tốt mới mang đi được. Mỗi khi mở ra, vặn nút khoảng trung bình là cả xóm đều nghe rõ mồn một. Nhưng gia đình, cũng vặn “vừa đủ nghe” vì loại đài này “ăn” pin dữ lắm (khoảng 6 cục pin đại). Mà hồi đó, việc mua, tìm pin “nuôi sống” đài là cả một vấn đề nan giải. Có gì buồn hơn khi đang nghe thời sự, đến đoạn tin chiến thắng ở miền Nam thì đài thở khọt khẹt vài ba cái rồi rè rè, "không nói không rằng" gì nữa!
Khó khăn, thiếu thốn là thế nên người sử dụng thường quý từng cục pin, luôn tìm mọi cách “khai thác” hết công năng của nó bằng nhiều "biện pháp" thủ công. Ðó là, khi pin yếu, họ thường mang phơi lúc trời nắng, làm như vậy, pin sẽ hồi phục phần nào, nghe thêm cũng được nửa buổi. Ðộc đáo hơn, không biết “kỹ sư” nào phổ biến cách đóng đinh vào pin từ cực âm. Thông thường đóng ba đinh, loại 4, 5 phân vào để “lèn chặt” vỏ than trong đó rồi phơi nắng. Quả nhiên, pin phục hồi và “Ðây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà” lại phát lên mạnh mẽ, hùng tráng! Có khi là buổi phát thanh của Ðài Giải phóng với chất giọng Nam Bộ trầm hùng: “Ðây là Ðài Phát thanh Giải phóng; tiếng nói của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam...”. Các loại pin hồi đó mang nhãn hiệu “Con Thỏ” và một số nhãn hiệu pin của Trung Quốc. Có lần, cuối tuần mà không mang đài về như thường lệ, mọi người hỏi vì sao thì bố tôi nói vui là “con thỏ nhảy vô lùm cây rồi, không bắt được! Dạo này con thỏ hiếm quá!”.
5. Nghe đài, nghe tin tức thời sự là một nhu cầu như cơm ăn, nước uống hằng ngày. Những tin tức nóng hổi từ chiến trường miền Nam luôn luôn được người dân quê tôi háo hức đón nhận. Khi phát thanh viên đọc lên: “Mời chiến sĩ và đồng bào nghe bản tin chiến thắng” là mọi người như nín thở chờ tin. Dù đang ăn nửa bữa cũng tạm dừng lại để nghe cho trọn vẹn những dòng tin chiến thắng. Giọng đọc khoẻ khoắn, hùng hồn như thôi thúc, như giục giã lòng người. Ai đã từng nghe giọng đọc của phát thanh viên hồi ấy thì có lẽ khó có thể nào quên.
Nói làm sao hết được niềm vui phát qua Ðài Tiếng nói Việt Nam khi báo tin miền Nam hoàn toàn giải phóng! Cả xóm nhỏ quê tôi vỡ oà trong niềm sung sướng; nước mắt trào ra quanh chiếc đài của bố tôi. Hoà bình rồi! Hoà bình rồi! Ai ai cũng như đua tranh nói khi phát thanh viên đang hùng hồn đưa tin quang cảnh xe tăng quân giải phóng tiến vào Dinh Ðộc Lập...
6. Rồi bố tôi tới tuổi về hưu. Ông mua lại được một chiếc đài National của một người quen. Chiếc đài trở thành bạn thân thiết của bố tôi. Lúc nào, dù làm cỏ ngoài vườn hay nằm võng nghỉ trưa, bố đều để chiếc đài bên mình và nghe các chương trình phát thanh quen thuộc.
Bố tôi về với tổ tiên, chiếc đài trở thành kỷ vật thiêng liêng của ông để lại. Tôi cầm chiếc đài trên tay mà như thấy cả một khoảng trời thơ ấu ùa về trong nỗi nhớ. Chiếc đài vẫn nói tốt, vẫn trong trẻo như thuở nào. Ðêm nằm bên chiếc đài của bố, nghe những dòng tin, tôi như sống về một thời gian khổ mà hào hùng. Cuộc sống vật chất dù thiếu thốn nhưng đời sống tinh thần một thời dư dả bởi có “Ðây là Tiếng nói Việt Nam” luôn đứng cạnh bên mình…
Gian khổ lắm một thời chiến tranh! Tự hào lắm một thời chiến tranh! Tôi ghiền nghe đài từ thuở ấy và chiếc đài bé nhỏ vẫn luôn bên tôi đến mãi bây giờ. Chiếc đài là cầu nối mình với cuộc sống muôn màu muôn vẻ. Chiếc đài là nơi mình học được rất nhiều điều bổ ích; từ cách đọc, cách diễn đạt, dùng từ, giọng điệu… Có chiếc đài ở bên, ta như có một người bạn tri âm tri kỷ!
Phương tiện nghe nhìn, giải trí hôm nay nhiều vô kể, nhưng chiếc đài bán dẫn nho nhỏ mà thu gọn cả đất trời vẫn một lòng chung thuỷ với tôi, với người dân nông thôn dầm mưa dãi nắng.
Xin cảm ơn những phóng viên có mặt khắp mọi miền đất nước, từ rừng núi cao đến biển đảo khơi xa, đã kịp thời đưa về những dòng tin nóng bỏng, để tôi ngày ngày nắm được tin tức của khắp mọi miền; để tôi luôn tự hào khi mở đài ra và nghe lời nói vang lên thân thiết: “Ðây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam...”
Lê Lam Hồng